ماه رمضان و تدبر در آیات نورانی قرآن( هر روز یک آیه)

[گل مريم]

عن ابى عبد الله (عليه السلام): عليكم بالقرآن فما وجدتم آيه نجابها من كان قبلكم فاعملوا به و ما وجدتموه مما هلك من كان قبلكم فاجتنبوه.

امام صادق (عليه السلام) فرمود: بر شما باد ملازمت قرآن كريم، بنگريد هر آيه‏ اى كه به سبب آن پيشينيان شما نجات يافتند بدان عمل كنيد، و از هر آيه ‏اى كه ديديد به خاطر آن مردم پيش از شما هلاك شدند اجتناب نمائيد.

سلام شهروندان قرآنی شهر نور

امیدوارم عبادت های شما عزیزان در ماه مبارک رجب و شعبان مورد قبول حق قرار گرفته باشد.
روزهای اخر ماه شعبان است و بوی خوش ماه رمضان به مشام میرسد.
همانطور که میدانید خواندن قرآن و آن هم تنها یک آیه با تدبر و تفکر و عمل کردن به دستورات و راهنمایی های روح افزای آیه علاوه بر پاداش اخروی پاداش دنیوی را هم برای عامل به آن آیه در پی دارد.
پس بیایید با تفکر بیشتر در آیات نورانی قرآن ماه رمضان پرباری در پیش داشته باشیم.

[گل مريم]

ب: هدف‏ هاى تربيتى و معنوى از برشمردن اين نعمت‏ ها

قرآن، كتاب كيهان ‏شناسى و يا زمين ‏شناسسى نيست، همچنان كه طب، رياضى، فيزيك، شيمى، گياه شناسى، حيوان شناسى، و... نيز نمى باشد، بلكه يك كتاب آسمانى و يك برنامه معنوى و انسانى و اخلاقى و تربيتى و روحى از سوى آفريدگار هستى براى هدايت و تربيت شايسته و بايسته فرد، خانواده و جامعه و تمدّن است تا در پرتو آن چگونه زيستن را دريابد و چگونه بودن را بياموزد.

بر اين اساس است كه اگر قرآن شريف از آفرينش انسان يا حيوان، و پديد آمدن خورشيد و ماه، و يا رويش گل‏ها و گل‏بوته‏ ها، و يا نعمت‏ هاى گوناگون زمينى و دريايى نيز سخن مى‏ گويد، همه و همه در همان مسير تربيتى و هدف‏ هاى والاى معنوى و سازندگى و هدايت انسان به سوى آفريدگار هستى است.

هدف اين است كه او ارزانى‏ دارنده واقعى اين نعمت‏ها را بشناسد و دريابد و به بارگاه او روى آورد، و طعمه شيطان يا شكار زر و زور و فريب يا اسير هوس‏ هاى سركش خويش نگردد.

[گل مريم]

به همين جهت است كه در اين آيات بيست و دو گانه مرتّب خاطرنشان مى‏ سازد كه:

...انّ فى ذلك لآية لقوم يتفكرّون.
در اينها براى مردمى كه مى ‏انديشند نشانه ‏هايى از يكتايى و قدرت بى‏ كران خداست.

و روشنگرى مى ‏كند كه:
...انّ فى ذلك لآية لقوم يعقلون.
در اينها براى مردمى كه خرد خويش را به كار مى ‏گيرند نشانه ‏هايى از قدرت خداست.

و يادآورى مى ‏نمايد كه:
...انّ فى ذلك لآية لقوم يذكرّون.
راستى كه در اينها براى مردمى كه به خود آيند و پند گيرند نشانه ‏هايى از قدرت خداست.

و خاطرنشان مى ‏سازد كه:
و لعلكم تشكرون.
و باشد كه شما سپاس خدا را بگزاريد.

و سرانجام او را به داورى مى‏ طلبد كه:
افمن يخلق كمن لا يخلق افلا تذكرون.
آيا آن كسى كه انسان را مى‏ آفريند و اين نعمت هاى گوناگون مادى و معنوى را پديد مى ‏آورد و راه و رسم زندگى و استعدادها و توانايى‏ هاى آن را به او ارزانى مى‏ دارد، به راستى بسان كسى است كه نمى‏ آفريند؟! پس آيا به خود نمى ‏آييد و پند و اندرز نمى‏ گيريد؟!

[گل مريم]

ج: پيامبران و امامان معصوم يا شاهراه ‏ها و نشانه‏ هاى هدايت‏

در آيات گذشته، از هدف سخن رفت و از راه‏ هاى ظاهرى و زمينى كه نعمت‏هاى خدا براى انسانند، و نيز از نشانه‏ ها و علائم راهنما در سفرهاى زمينى و هوايى و دريايى براى يافتن هدف؛ روايات رسيده در اين مورد روشنگرى مى‏ كند كه منظور از ستاره در آيه شريفه، وجود گرامى پيامبر، و منظور از نشانه‏ ها امامان اهل بيت عليهم السلام هستند.

النّجم رسول اللّه و العلامات الائمة...

و نيز آوردند كه امام باقر عليه السلام در تفسير آيه فرمود: منظور از ستاره، ما هستيم. «نحن النّجم»

با اين بيان آفريدگار هستى، هم نعمت مادى به انسان ارزانى مى دارد و هم نعمت گران معنوى كه برنامه انسان ساز آسمانى و پيامبران و امامان معصوم باشند، و اينها افزون بر نعمت خرد، وجدان و فطرت است.

[گل مريم]

ج: پيامبران و امامان معصوم يا شاهراه ‏ها و نشانه‏ هاى هدايت‏

در آيات گذشته، از هدف سخن رفت و از راه‏ هاى ظاهرى و زمينى كه نعمت‏هاى خدا براى انسانند، و نيز از نشانه‏ ها و علائم راهنما در سفرهاى زمينى و هوايى و دريايى براى يافتن هدف؛ روايات رسيده در اين مورد روشنگرى مى‏ كند كه منظور از ستاره در آيه شريفه، وجود گرامى پيامبر، و منظور از نشانه‏ ها امامان اهل بيت عليهم السلام هستند.

النّجم رسول اللّه و العلامات الائمة...

و نيز آوردند كه امام باقر عليه السلام در تفسير آيه فرمود: منظور از ستاره، ما هستيم. «نحن النّجم»

با اين بيان آفريدگار هستى، هم نعمت مادى به انسان ارزانى مى دارد و هم نعمت گران معنوى كه برنامه انسان ساز آسمانى و پيامبران و امامان معصوم باشند، و اينها افزون بر نعمت خرد، وجدان و فطرت است.


د: آفت راهيابى‏

آفت راهيابى و هدايت‏ پذيرى و ايمان نيز، خودبزرگ ‏بينى، مرگ انديشى، تعصّب، حق ‏ستيزى و دنباله ‏روى كوركورانه و درست نينديشيدن است، كه آيات و روايات انسان را از اين آفت‏ ها هشدار مى‏ دهد.

تفسیر مجمع البیان

[گل مريم]

پرتوى از آيات

در آيات24 تا 29، چند نكته ديگر در خور تعمّق بسيار است:

1 - آفت تكبر و حق ‏ستيزى‏

در این آیات قرآن شريف طرز تفكر و رويارويى شرك ‏گرايان و حق ‏ستيزان را در برابر وحى و رسالت مطرح مى‏ كند و نشان مى ‏دهد كه آنان به جاى پذيرش پيام خدا و دعوت پيامبر، با تهمت‏ پراكنى و ماركِ افسانه زدن به آيات، ديگران را نيز گمراه ساختند و افزون بر بار گناه خود، بار گران گناهان ديگران را نيز به دوش كشيدند، چرا كه بر اثر آفت تكبّر، حق را نپذيرفتند.

ثمره شوم اين حق‏ ستيزى و گمراه گرى چه بود؟

1 - كيفر و عذاب دنيا،
2 - رسوايى روز رستاخيز،
3 - ذلّت و خفّت به هنگامه مرگ،
4 - ورود به شعله ‏هاى آتش دوزخ،
5 - بدترين جايگاه در دوزخ،

آرى، اينها همه ره ‏آورد شوم و هولناك آفت تكبّر و خودكامگى و خودبزرگ ‏بينى است.

[گل مريم]

2 - ميوه حق‏شناسى و تقوا

و در برابر اين گروه، قرآن شريف از آيه 30 تا 32 چگونگى برخورد حق ‏شناسانه و منصفانه انسان ‏هاى شايسته‏ كردار با وحى و رسالت را طرح مى‏ كند، كه آنان آيات خدا را سراسر خير و بركت و مايه نجات و رستگارى ارزيابى مى‏ كنند، و ضمن دورى جستن از شرك و گناه و بيداد، به كارهاى شايسته همت مى‏ گمارند.

ميوه اين حق‏شناسى و پروا نيز اين گونه است:

1 - انواع نعمت ها و موهبت‏ها از سوى خدا به آنان،
2 - سراى پرشكوه آخرت،
3 - بوستان‏هاى پرشكوه و جاودانه بهشت،
4 - هر آنچه از خدا بخواهند و بطلبند،
5 - دريافت نشان پاكى و پاكيزگى به هنگام مرگ،
6 - دريافت نويد امنيّت و سلامت به هنگام مرگ،
7 - بهشت پرطراوت خدا.

[گل مريم]

3 - سنّت ‏ها و بدعت ‏ها

و نيز در آياتى كه گذشت اين هشدار دريافت مى‏ گردد كه انسان اگر درست بينديشد و روشنگر راه ديگران باشد و مردم را به سوى والايى ها و ارزش ها و شايستگى ‏ها رهنمون گردد، در پاداش آنان سهيم است؛ درست همان گونه كه اگر فرد يا گروهى را با وسوسه و اغواگرى به ظلم و جور و تيرگى و تعصّب و گناه و زشتى و تاريك انديشى و بيداد سوق دهد، و يا نسل و عصرى را گمراه كند، در به دوش كشيدن بار گناه آنان سهيم است.

از اين رو بايد بهوش بود كه در زندگى بذر خردمندى، نوان ديشى، عدالت، آزادگى، انصاف، تقوا، جوانمردى، رعايت حقوق بشر، و ايمان و پروا افشاند، و نه بذر تعصّب و كوردلى و حق‏ كشى و عوام‏ فريبى و رياكارى و چاپلوسى و شخص‏ پرستى، و بدعت‏ هاى زشت و ظالمانه نهاد.

پيامبر گرامى صلى الله عليه وآله و سلم مى‏ فرمود: الدّال على الخير كفاعله.
هر آن كسى كه به سوى ارزش ها رهنمون گردد، پاداشش بسان انجام ‏دهنده كارهاى شايسته است.

و حضرت باقر عليه السلام مى‏ فرمود:
من استن بسنة عدل فاتبع كان له اجر من عمل بها، من غير ان ينتقص من اجورهم شيئاً، و من استن سنة جورِ فاتبع كان له مثل وزر من عمل به...
آن كسى كه سنت عادلانه و شايسته ‏اى گذارد و از آن پيروى شود، بسان پاداش كسانى را خواهد داشت كه به آن عمل مى ‏كنند بدون آن كه از پاداش آنان كاسته شود؛ و كسى كه بدعت و سنّت ظالمانه ‏اى را بنياد گذارد و از آن پيروى شود، تا آن گاه كه به آن عمل مى شود، گناهى بسان همه كسانى خواهد داشت كه بدان عمل مى‏ نمايند بى آنكه ذرّه اى از بار گناه آن گناهكاران كاسته شود.

و نيز از پيشواى گرانقدر توحيد آورده ‏اند كه فرمود:
من سنّ فى الاسلام سنة حسنة فله اجرها و اجر من عمل بها... و من سنّ فى الاسلام سنة سيئة عليه وزرها و زر من عمل بها...
كسى كه در اسلام و جامعه اسلامى، سنّت و سيره عادلانه و نيكى پديد آورد، پاداش آن كار خوب، از آن خودش مى ‏باشد و از پاداش كسانى كه به آن كار شايسته عمل مى‏ كنند نيز - بى آنكه خودِ انجام ‏دهندگان از پاداششان كاسته شود - بهره ‏ور مى‏ گردد، و نيز كسى كه بدعت و شيوه زشت و ظالمانه ‏اى را در اسلام و جامعه اسلامى بنياد نهد، هم وزر و وبال آن را خواهد داشت و هم وزر و وبال عمل‏ كنندگان به آن را، بى آنكه از كيفر آنان كاسته شود.

تفسیر مجمع البیان

[فاطمه]

قَالَ رَبِ‏ّ اشْرَحْ لِى صَدْرِى
وَيَسِّرْ لِى أَمْرِى
وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِّن لِّسَانِى
يَفْقَهُواْ قَوْلِى


(موسى) گفت: پروردگارا! (اكنون كه مرا به این كار بزرگ مأمور فرمودى) سینه‏ام را برایم گشاده گردان (و بر صبر و حوصله‏ام بیفزا).
و كارم را برایم آسان فرما.
و گره از زبانم باز نما.
تا (آنها) سخنان مرا (خوب) بفهمند.

سوره 20. طه آيه 25-28


نکته ها:

همین كه حضرت موسى علیه السلام به رسالت الهى مأمور گردید، چهار خواسته را از خداوند طلب نمود:
1- سعه ‏ى صدر. «ربّ اشرح لى صدرى»
2- شرایط آماده. «و یَسّرلى أمرى»
3- بیان روان. «واحلُل عُقدةً من لسانى»
4- داشتن وزیر. «واجعل لى وزیراً»

چون حضرت موسى علیه السلام به مسائل متعدّد عبادى، سیاسى، انقلابى، اجتماعى، اخلاقى، فردى و جمعى مأمور شده بود و طبعاً پرداختن و توجّه لازم به هر كدام، انسان را از سایر امور غافل مى‏سازد، لذا سعه‏ صدر در رسیدن به همه‏ى این موارد كاملاً ضرورت دارد.(35)
سعه‏ ى صدر، هم براى خود انسان لازم است، هم براى انجام مسئولیّت وكلمه «لى» رمز آن است كه دریافت وحى، نیاز به ظرفیت بزرگ دارد. چنانكه در سوره انشراح در مورد پیامبرصلى الله علیه وآله آمده است: «ألم نَشرَح لك صدرك... اِنّ مع العُسر یُسرا»

[فاطمه]

ویژگى ‏هاى قلب مؤمن و كافر

قلب مؤمن و كافر هریك جایگاه امرى است، از جمله:

قلب مؤمن

1- حیات. «أو مَن كان میتاً فاحییناه»(36)

2- شفا. «و یَشفِ صدور قوم مؤمنین»(38)

3- طهارت. «اِمتَحن اللّه قلوبهم»(40)

4- سعه صدر. «ربّ اشرح لى صدرى»(42)

5 - هدایت. «مَن‏یؤمن باللّه یَهدقلبه»(44)

6- ایمان. «كتب فى قلوبهم الایمان»(46)

7- سكینه. «السكینة فى قلوب المؤمنین»(48)

8 - الفت. «و ألّف بین قلوبهم»(50)

9- اطمینان قلبى. «الا بذكر اللّه تطمئنّ القلوب»(52)


قلب كافر

1- مرض. «فى قلوبهم مَرَض»(37)
2- قساوت. «جعلنا قلوبهم قاسیة»(39)
3- عدم پذیرش. «اَزاغ اللّه قلوبهم»(41)
4- مُهرخوردن.«طبع‏ اللَّه‏ على‏ قلوبهم»(43)
5- احاطه ظلمت.«ران‏ على ‏قلوبهم»(45)
6- حجاب. «جعلنا على قلوبهم أكنّة»(47)
7- قفل شدن. «أم على قلوب اقفالها»(49)
8 - سختى. «ختم اللّه على قلوبهم»(51)
9- برگشت و نفهمى. «صرف ‏اللّه‏ قلوبهم»(53)

   

---

35) تفسیر كبیر فخررازى.
36) انعام، 122.
37) بقره، 10.
38) توبه، 14.
39) مائده، 13.
40) حجرات، 3.
41) صف‏5.
42) طه، 25.
43) نحل، 108.
44) تغابن، 11.
45) مطففین، 14.
46) مجادله، 22.
47) كهف، 57.
48) فتح، 4.
49) محمّد، 24.
50) انفال، 63.
51) بقره، 7.
52) رعد، 28.
53) توبه، 127.

[فاطمه]

پیام ها

1- سعه‏ ى صدر اوّلین شرط موفقیّت در هر كارى است. «ربّ اشرح لى صدرى»
2- به جاى ترس و فرار از مسئولیّت، امكانات و مقدّمات و ابزار آن را از خداوند بخواهیم. «ربّ اشرح لى صدرى»
3- دعا قبل از هر كارى، رمز توكّل ومایه‏ى دفع خطرات و آفات راه است، هر چند دعا خود نیز عبادت واعلام نیاز به شمار مى‏رود. «ربّ‏اشرح‏لى‏صدرى»
4- ارشاد و تربیت مردم و مبارزه با طاغوت‏ها، بستگى تام به صبر و حوصله‏ى مربى و مجاهد دارد. «ربّ اشرح لى صدرى»
5 - رسالت، با تندى و خشونت سازگار نیست. كار بزرگ، روح بزرگ مى‏خواهد. «ربّ اشرح لى صدرى» (موسى‏علیه السلام در یك درگیرى، یك نفر را با مشت كشته بود، از این روى از خداوند طلب شرح صدر كرد.)
6- دعاى انبیا در قرآن، با اسم «ربّ» است. «ربّ»
7- دریافت الطاف الهى، روح وسینه‏اى گشاده لازم دارد. «ربّ اشرح لى صدرى»
8 - با سعه‏ى صدر كارها آسان مى‏شود. «ربّ اشرح لى صدرى و یسّر لى أمرى»
9- ساده‏گویى و بیان روان، كمال است. «واحلُل عُقدةً من لسانى»
10- در هدایت و بسیج كردن مردم وروحیه دادن به نیروها و ارعاب و تضعیف روحیه‏ى طاغوت، زبان گویا بسیار مهم است. «واحلُل عُقدة من لسانى»
11- اصل، فهمیدن مردم است، نه اصطلاحات زیبا. «یَفقَهوا قولى» شرط موفقیت در تبلیغ آن است كه مردم حرف مبلغ را خوب بفهمند.
13- در تبلیغ باید از هر وسیله‏اى كه شناخت مردم را عمیق‏تر مى‏كند استفاده كرد. «یَفقَهوا قولى»

تفسیر نور