قرآن مجموعه آيات و سوره هاى نازل شده بر پيامبر اسلام است كه پيش ازهجرت و پس از آن در مناسبتهاى مختلف و پيش آمدهاى گوناگون به طور پراكنده نازل شده است.سپس گرد آورى شده و به صورت مجموعه كتاب در آمده است.
نزول قرآن تدريجى،آيه آيه و سوره سوره،بوده و تا آخرين سال حيات پيامبر صلى الله عليه و آله ادامه داشته است.
در دوران حيات پيامبر صلى الله عليه و آله هرگاه پيش آمدى رخ میداد يامسلمانان با مشكلى روبرو میشدند،در ارتباط با آن پيش آمد يا براى رفع آن مشكل يا احيانا پاسخ به سؤالهاى مطرح شده، مجموعه اى از آيات يا سوره اى نازلمیشد.
اين مناسبتها و پيش آمدها را اصطلاحا اسباب نزول يا شان نزولم ینامند،كه دانستن آنها براى فهم دقيق بسيارى از آيات ضرورى است.اين نزول پراكنده،قرآن را از ديگر كتب آسمانى جدا میسازد. زيرا صحف ابراهيم و الواح موسى يك جا نازل شد و همين امر موجب عيب جويى مشركان گرديد:
و قال الذين كفروا لو لا نزل عليه القرآن جملة واحدة... ،كسانى كه كفر ورزيده اند گفتند:چرا قرآن يك جا بر او نازل نگرديده؟...».در جواب آنان آمده: كذلك لنثبت به فؤادك و رتلناه ترتيلا (1) ،اين به خاطر آن است كه قلب تو را به وسيله آن استوار گردانيم و[از اين رو]آن را به تدريج بر تو خوانديم».در جاى ديگر میگويد: و قرآنا فرقناه لتقراه على الناس على مكث و نزلناه تنزيلا (2) ،قرآنى كه با آياتش را از هم جدا كرديم تا آن را با درنگ برمردم بخوانى و آن را به تدريج نازل كرديم».
به طورى كه از قرآن استنباط میشود،حكمت تدريجى بودن نزول قرآن آن است كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و مسلمانان احساس كنند هم واره مورد عنايت خاص پروردگارقرار دارند و پيوسته رابطه آنان با حق تعالى استوار است و اين تداوم نزول باعث دل گرمى و تثبيت آنان را فراهم سازد. و اصبر لحكم ربك فانك باعيننا... (3) ،و در برابردستور پروردگارت شكيبا باش چرا كه مورد عنايت كامل ما قرار دارى...»اين قبيل دل گرمیهاى مداوم براى پيامبر اسلام فراوان بوده است و در قرآن در موارد بسيارى بدان اشاره شده است.