پژوهشی پیرامون وجود ، ماهیت و ویژگیهای حرکت علمی امام صادق (ع) در قرن دوم هجری

[صبور]

1-10-3- حال جای بحث در این است که با این همه توصیه و تشویق به امرکتابت و حفظ کتب ، آیا شخص امام (ع) هم دست به کار نوشتن کتاب میشده اند یا نه ؟ در ذیل نام کتب و رسائلی که منتسب به حضرت است را اجمالاً می آوریم :
1-تفسیر منسوب به امام (ع) : که بعضی از مستشرقین چون ماسینیون معتقد است از آثار جابربن حیان است.
2- کتاب الجفر که ابن خلدون در مقدمة خود چندبار آن را به امام نسبت میدهد. (ابن خلدون،1385،ص660)
3 و 4- کتاب توحید مفضل و اهلیلجه که علامه مجلسی هر دو را از مفضلبنعمرو میداند. و ابنندیم نویسنده اهلیلجه را نامعلوم میداند.
5- کتاب مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه که انتساب آن به حضرت محل نظر و تردید علماء شیعه است.
6- کتاب مجهول الحالی که جعفربن بشیر آن را به روایت امامررضا (ع) در دست داشته است. (طوسی،ص43)
7و8- کتابی در علم صناعت و حجرکریم و کتابی در شیمی (الویری،1381،ص157) که باز به نظر میرسد از آثار جابربن حیان باشد که احتراماً به نام مولا و معلمش امام صادق(ع) نوشته است.
9- کتاب تقسیم الرؤیا که در کشف الظنون به آن اشاره شده است و لکن صاحب الذریعه استناد آن را به امام ضعیف شمرده و آنرا مربوط به یکی از شیعیان و شاگردان آن حضرت میداند.
نگارش و تألیف تمام کتابهای فوق توسط امام(ع) محل نظر است بلکه حداکثر املاء و یا گفتاری از امام است که نویسندگان به خاطر احترام به امام به نام امام نگاشته اند،چنانچه درموارد1،3،4،7،8واضح است. بعضی از علماء شیعه بر این باورند که اساساً با توجه به نقش و رسالت ائمه در جامعه،نگارش یک کتاب کامل در موضوع مشخص با توجه به سیره اهل بیت( علیهم السلام)سازگاری ندارد و یا حداقل ضرورتی ندارد. لکن ثبت و نگارش رساله ها و نامه هایی از ایشان با توجه به سیره اهلبیت ممکن و کراراً نیز اتفاق افتاده است.