مصحف امیر المومنین علی(ع) چه شده است؟

[صبور]

و اینک به نقل برخی از این روایات می پردازیم:

1- «... ثم ألف (ع) القرآن و خرج الی الناس و قد حمله فی ازار معه، و هو یئط من تحته، فقال لهم: هذا کتاب الله قد ألفته کما أمرنی و أوصانی رسول الله (ص) کما أنزل، فقال له بعضهم: اترکه و امض... فقالوا: لا حاجه لنا فیه ولا فیک، فانصرف به معک لا تفارقه، فانصرف عنهم... » (10)
یعنی: پس از رحلت پیامبر (ص) حضرت علی (ع) به تألیف و گردآوری قرآن پرداخت، آن گاه آن را در پارچه ای حمل نمود و به مردم گفت: این کتاب خدا (قرآن) است که آن را بدانگونه که پیامبر (ص) به من دستور داده و وصیت کرده است فراهم کرده ام همانطور که نازل شده است. (در پاسخ حضرت) کسی از مردم گفت: آن را رها کن و برو... (و در آخر گفتند) ما نیازی به تو و آن کتاب که فراهم کرده ای نداریم، برگرد و کتاب خود را هم ببر و از خود جدا مکن، حضرت بازگشت.

2. آن چه از روایات دیگر بر می آید این است که شخصی که عکس العمل نشان داده و حضرت را بدانگونه پاسخ گفت، خلیفه دوم، عمر بوده است: «فقال له عمر: ما أغنانا بما معنا من القرآن عما تدعونا الیه، ثم دخل علی (ع) بیته.» (11)

3. در مورد این که چرا مصحف حضرت علی (ع) را نپذیرفتند در روایات چنین آمده است که چون ابوبکر، خلیفه اول، مصحف حضرت را گشود با (تأویلات و تفسیرهایی که) فضایح و رسوایی های قوم را بیان می کرد مواجه شد، آن گاه عمر به علی گفت: بازگردان که ما را نیازی به این مصحف نیست: «فلما فتحه ابوبکر خرج فی اول صفحه فتحها فضائح القوم، فوثب عمر و قال: یا علی اردده فلا حاجه لنا فیه... » (12)
می توان گفت: عدم پذیرش مصحف از سوی خلافت، صرفاً روشنگری های تفسیری و تأویلی موجود در مصحف حضرت علی (ع) بوده است. که نهایتاً منجر به تزلزل پایه های خلافت نو بنیاد و مطرح شدن ثقل اصغر یعنی امامت و مرجعیت علمی و سیاسی اهل بیت (ع) همراه با ثقل اکبر یعنی قرآن، می شده چنان که در روایت دیگری آمده است که علت عدم پذیرش مصحف از سوی قوم، شرطی بوده که حضرت علی (ع) عنوان کرده و آن پذیرش مرجعیت علمی و قضائی حضرت در کنار قرآن بوده است: «... فان قبلتموه فاقبلونی معه، احکم بینکم بما فیه من احکام الله، فقالوا لا حاجه لنا فیه و لا فیک... ) (13)
خلاصه با دقت در آن چه گذشت، روشن می شود که دستگاه خلافت با رد مصحف علی (ع) مخالفت خود را با تفسیر و تأویل قرآن آغاز و بعد با شگردها و راهکارهای دیگری آن را دنبال کرد.