رساله حقوق امام سجاد (عليه السلام )

[فاطمه]

رساله حقوق در منابع روايى

پيشين ترين منابع حديثى كه رساله حقوق امام سجاد (عليه السلام ) را به طور كامل ثبت كرده اند عبارتند از:

1 - تحف العقول ، تاءليف حسن بن على بن حسين بن شعبه حرانى ، متوفاى 381 قمرى . در كتاب پنجاه حق از حقوق ثبت شده اما سند رساله ياد نشده است .
2 - خصال ، تاءليف ابوجعفر محمدبن على بن حسين بابويه قمى ، متوفاى 382 هجرى .
3 - من لايحضره الفقيه ، تاءليف شيخ صدوق ((ابو جعفر محمد بن على ...)) كه از كتب چهارگانه معتبر شيعه مى باشد.

شيخ صدوق (رحمة الله عليه ) در دو اثر اخير ((خصال و من لا يحضر الفقيه )) علاوه بر حقوق پنجگانه ، حقى را تحت عنوان ((حق حج )) ياد كرده و در مجموع پنجاه و يك حق را متذكر شده است . هر چند در مقدمه خصال ، آنجا كه فهرست حقوق ذكر گرديده از ((حج )) يادى به ميان نيامده است .
در حديث ((من لا يحضر)) سلسله سند نقل نشده و حديث مرسل است .

ميان حديث ((من لا يحضر)) با روايت تحف العقول و نيز روايت خصال تفاوتهايى ديده مى شد، در حالى كه ساير نقلها از آغاز به تفصيل يكايك حقوق پرداخته اند.
ثانيا در سند خصال ، نامى از اسماعيل بن فضل به ميان نيامده است .
ثالثا در ((من لا يحضر)) تصريح نشده است كه حقوق مذكور، رساله اى است از امام سجاد (عليه السلام ) ولى در خصال به اين نكته تصريح شده است و عبارت چنين است :

الحقوق الخمسون التى كتب بها على بن الحسين سيدالعابدين (عليه السلام ) الى بعض اصحابه ...