یا لیتنی(ای کاش) های قــــرآن

[ملکوت]

نکات آیه سوم:

اولاً این "یالیتنی" اخروی نیست، بلکه دنیوی است. ثانیاً سختی و مشکلات دنیا آنقدر انسانها را تحت فشار قرار میدهد که آرزوی مردن و نبودن میکند؛ تا جایی که انسان قرن بیست و یک هم در اثر هجوم ناملایمات و سختیها گاهی گله و شکایت کرده و میگوید: کاش نبودم و این روزها را نمیدیدم! داستان حضرت مریم (س) نیز از همین مقوله است؛ از جهت سختی و رنج وضع حمل و نبود امکانات امروزی، این بود که وی آرزوی نبودن میکند و این امری است طبیعی. به همین دلیل است که در آیات و روایات متعدد به بیانهای گوناگون أجر و ارزش مادران را در دوران حاملگی و وضع حمل و ... اشاره شده است. (14)

قبلاً نیز اشاره شد که نفس یالیتنی برای افسوس و حسرت و ضرر است و شواهد و بلکه آیاتـی از قرآن نیز در این رابطه وجود دارد. به عنوان نمونـه : دوست ناباب (15) مال و ثروتی که منجر به شرک شود. (16) شرکت نکردن در جهاد و غنیمت جمع نکردن (17)قدرت زیاد و گوش به ولی امر و رهبر خود ندادن (18)و نمونه های دیگری که بحث میشود اینها همه دلالت بر این است که " یا لیتنی" در جائی بکار میرود که کار از کار گذشته و جای افسوس و به قول قرآن دست گزیدن و دست روی دست زدن است. ولی این "یا لیتنی" در سوره مریم و داستان زایمان حضرت و شوهر نداشتن و درد شدید و نبود پرستار و طبیب و در گرما و بیابان دور از شهر، طبیعی است که انسان ناخدآگاه به زبان ای کاش که من مرده بودم، را جاری میسازد؛ و مهمتر از همه زخم زبان و نیش مردم و زیر سؤال رفتن قداست و معصومیت مریم مقدس بوده و از طرفی باور نکردن بچه دار شدن مریم بدون شوهر.

علامه طباطبایی (ره) در تفسیر آیه شریفه میفرمایند: کلمه أجاء باب افعال از جاء است. چه به گوئی "جاعبه" و چه به گوئی" أجاعه"، هردو به معنای " آوردش" است، که در آیه شریفه کنایه از دفع و الجا است؛ یعنی درد زائیدن او را مجبور به آمدن کرد، و کلمه مخاض و همچنین " طلق" به معنای درد زائیدن است و جذع نخله به معنای ساقه است. از اینکه قرآن تعبیر به تنه درخت کرد، نه خود درخت فهمیده میشود که درخت مزبور خشکیده بوده، و از خجالت و شرم از مردم گفت:" ای کاش قبل از این مرده بودم"؛ و " نسی" یعنی چیزی غیر قابل اعتنا بودم که فراموش میشدم تا مردم دربارهاش حرف نمیزدند، که به زودی خواهند زد! (19) نخلی که حضرت مریم (س) در کنار آن پناه گرفت، نخلی مشخص و درختی خشکیده بوده است. " النخلۀ"، معرفه و " ال" در آن میتواند عهد ذهنی باشد، عهدی که یا بین خدا و مریم و یا خدا و پیامبر (ص) بوده است و از اینکه گفته نشد «إلی النخلۀ » دانسته میشود که آنچه مریم در کنار آن قرار گرفت، چیزی جز تنه درخت نبود.

آیات بعد که سخن از آگاه ساختن مریم به وجود آب و لزوم تکان دادن درخت برای استفاده از خرمای آن دارد نیز، حاکی از پیدایش خارقالعاده آب و خرماست وگرنه مریم برای پی بردن به آن دو موضوع به راهنما نیازی نداشت. مرگ در حال بارداری و یا پس از وضع حمل نمیتوانست پایان بخش نگرانیهای مریم باشد. " هذا" در کلام مریم اشاره به اصل بارداری است نه آوارگی و تنهایی و سختی زایمان، زیرا پیدایش این امور به خواست خود مریم و برای رهایی از زخم زبان مردم بود، بنابراین او که از اتهام حتی پس از مرگ خود بیم داشت، رهایی از اتهام را در گرو مرگ قبل از بارداری میدید.



نتیجه گیری از آیه:


نکات تربیتی و اخلاقی و اجتماعی داستان حضرت مریم (س) و تولد مولود مبارکش عیسی (ع) بسیار زیاد و است، ولی بحث ما روی عنوان" یالیتنی" بود که بیان شد اولاً یالیتنی در این آیه مذموم نیست، بلکه از قداست و طهارت نفسانی حضرت مریم (س) خبر میدهد و ثانیاً این یالیتنی دنیوی است و کاری به بحث آخرت و قیامت و عوامل یالیتنی ها که موجب حسرت و آه میباشد، نیست. به هر حال ای کاش همه یالیتنی ها و آرزوها، مانند ای کاش مریم مقدس بود و هیچ کس از روی حسرت و ضرر و زیان و کار از کار گذشتن ای کاش نمیگفت.


..........

14. ر ک: به آیاتی که وضع حمل و دوران حاملگی و تربیت طفل و ... را بیان نموده است. از جمله:
الف: أحقاف/ 15 ب: لقمان/ 14 ج: بقره/ 233
15.الفرقان/ 27
16.الکهف/ 42
17. النساء/ 73
18. القصص/ 80
19. طباطبایی، محمدحسین، المیزان، ج 27، ص 64.