آشنایی با سوره های قرآن مجید

[گل مريم]

5 - دور نمايى از سوره‏

اين سوره، كه با ياد و نام خدا و ستايش او آغاز مى ‏گردد، و با بزرگداشت او پايان مى ‏پذيرد، مجموعه ارزشمند و ارجدارى از موضوعات فكرى، عقيدتى، اخلاقى، خانوادگى، اجتماعى، فرهنگى، آداب زندگى و راه و رسم انسانى را به تابلو مى‏ برد كه جالب، دل‏ انگيز،تماشايى و ترسيم كننده ارزشها و والايى‏ هاست.

اگر بخواهيم دورنمايى از گل‏ها و لاله‏ ها و ميوه‏ هاى گوناگون فكرى و فرهنگى و معنوى اين سوره را ترسيم نماييم، با اين بحث‏هاى ارج دار رو به‏ رو مى ‏گرديم:

دعوت به توحيد گرايى و يكتا پرستى.
رسالت پيامبر و دو سند صداقت آن حضرت «قرآن» و معجزه «معراج».
فرازهايى از زندگى موسى و بنى اسرائيل.
ترسيم پاره‏ اى از راز صعودها و سقوط ها.
معاد و جهان پس از مرگ.
پاداش و كيفر عملكرد شايسته و بيدادگرانه.
دريافت كارنامه عمل.
حق ‏شناسى در برابر آفريدگار، خانواده،نزديكان، هم دينان و هم نوعان.
پيكار با حق ستيزى و آفت‏هايى چون: تعصّب، لجاجت و گناه.
شخصيت انسان و ملاك برترى او.
هماوردخواهى قرآن و اعجاز آن.

[گل مريم]

6 - دورنمايى از سوره مريم‏

اين سوره مباركه با ياد خدا و رحمت و بخشايش او به يكى از بندگان برگزيده ‏اش، آغاز مى ‏گردد؛ و با ترسيم زنجيره‏ اى از سرگذشت ‏هاى الهام بخش و مفاهيم بلند و درس ‏آموز در ابعاد گوناگون فكرى، عقيدتى، اجتماعى، اخلاقى و پند و اندرزهاى عبرت‏ انگيز و بيداركننده ادامه مى ‏يابد و با هشدار به جامعه ‏هاى بيدادگر و سركش پايان مى ‏پذيرد.

اگر بخواهيم دورنمايى از مفاهيم و معارف گوناگون ارج دار اين سوره را به تابلو بريم با اين بحث‏ هاى ارزشمند و دل‏ انگيز رو به ‏رو مى‏ گرديم:

پرتوى از سرگذشت درس ‏آموز زكريا.	پرتوى از داستان شگفت‏ انگيز مريم.
پرتوى از سرگذشت مسيح عليه السلام.	فرازى از زندگى الهام ‏بخش يحيى.
گوشه ‏اى از سرگذشت ابراهيم پدر توحيدگرايان.	پرتوى از زندگى اسماعيل.
فرازى از زندگى ادريس و ديگر پيامبران بزرگ خدا.	اصل رستاخيز و زنده‏ شدن مردگان و مسائل مربوط به آن.
چگونگى رستاخيز.	فرجام پرافتخار شايسته‏ كرداران در جهان پس از مرگ.
سرنوشت شوم ظالمان در آنجا.	ترسيم پرتوى از شكوه و عظمت قرآن.
اصل توحيد و نفى فرزند از ذات پاك خدا.	موضوع شفاعت.
مجموعه ‏اى از نكات و برنامه‏ هاى ظريف تربيتى و انسانى.	زنجيره ‏اى از پندها و اندرزهاى گوناگون در لابه ‏لاى اين معارف و مفاهيم،

و ديگر نكات ارزشمند و ارج دارى كه در تفسیر خواهد آمد ان شاء اللّه.

[فاطمه]

مناظره‏اى سرنوشت‏ساز

بعد از نماز، سردمداران سياسى و دينى و مورد احترام آنان به نمايندگى از آنها، گفت و شنود خود را با پيشواى بزرگ توحيد آغاز كردند و پيامبر آنان را به فرمانبردارى از يكتا آفريدگار هستى فراخواند.
آنان گفتند: ما پيش از شما اسلام آورده و فرمان پروردگار را گردن نهاده‏ايم.
پيامبر فرمود: پس چرا به يكتايى او ايمان نمى‏آوريد و عيسى را پسر او مى‏پنداريد و گوشت خوك مى‏خوريد؟ مگر نه اينكه اسلام اينها را مردود اعلام كرده است؟
پاسخ دادند: اى پيامبر خدا! اگر براستى «عيسى» پسر خدا نيست، پس پدرش كيست؟
پيامبر فرمود: آيا نه اين است كه آفريدگار هستى زنده و جاويد و برپادارنده و تدبيرگر هماره جهان هستى است، و عيسى روزى جهان را بدرود خواهد گفت؟
پاسخ دادند: چرا!
فرمود: آيا نه اين است كه خداوند، فرمانرواى كران‏تا كران هستى است، امور جهان را تدبير مى‏كند، هستى را برپا مى‏دارد و روزى‏رسان همه موجودات زنده و انسانها است؟
پاسخ دادند: چرا!
پيامبر فرمود: و آيا «عيسى» فرمانروا و تدبيرگر يكى از اين امور است؟
پاسخ دادند: نه.
پيامبر فرمود: مگر نه اينكه سراسر هستى و تمامى پديده‏ها، از ناچيزترين ذرّات تا عظيم‏ترين كهكشانها، براى خدا آشكار و هويدا است و چيزى بر او پوشيده نيست!
پاسخ دادند: چرا؟
فرمود: آيا «مسيح» نيز بسان اوست؟ همه چيز برايش آشكار است و چيزى بر او پوشيده نيست؟
پاسخ دادند: نه؛ هرگز بسان آفريدگار هستى نيست.
فرمود: آيا جز اين است كه خدا عيسى را همانند ديگر بندگانش در شكم مام پاك و پاكيزه‏اش شكل داد و آفريد؟
پاسخ دادند: چرا!
فرمود: آيا او همچون ديگر كودكان از مادر ولادت نيافت و آب و غذا نخورد و از هواى پاك تنفّس نكرد؟
پاسخ دادند: چرا!
فرمود: پس چگونه او را خدا مى‏پنداريد، بااينكه صفات و ويژگيهاى انحصارى خدا را ندارد و صفات انسانها در ولادت و زندگى او آشكار و هويدا است؟
آنان كه اين مناظره علمى و عقيدتى و روشنگرانه را گام به گام پى مى‏گرفتند، ديدند كه هيئت مسيحيان نجران چاره‏اى جز سكوت نيافتند؛ چرا كه چه پاسخى براى اين منطق روشن مى‏توانستند داشته باشند. و درست در اينجا بود كه خداوند بخش نخست اين سوره را در اين مورد بر قلب پاك پيامبر(ص) فرو فرستاد.

مجمع البیان

[گل مريم]

2 - فرودگاه آن‏

به باور «ابن عباس» اين سوره مباركه در مكّه و كنار كهن ‏ترين معبد توحيد و يكتاپرستى بر قلب پاك پيامبر فرود آمده و تنها شش آيه آن در مدينه بر آن حضرت نازل شده است.
آيات شش گانه ‏اى كه در مدينه فرود آمده ‏اند عبارتند از:

1 - آيه 91 - تا 93
2 - و آيه 151 - تا 153

در روايت ديگرى از نامبرده آورده ‏اند كه همه اين سوره مباركه، جز سه آيه 151 تا 153 در مكّه فرود آمده است.

از گروهى از جمله «عكرمه» و قتاده» آورده ‏اند كه تمام آيات اين سوره مباركه در يك شب در مكّه و در كنار خانه خدا بر قلب پاك پيامبر نور فرود آمد وهفتاد هزار فرشته با نداى دلنواز ستايش و تسبيح، آن را همراهى مى‏ نمودند.

پيامبر گرامى با دريافت آن از فرشته وحى با همه وجود به ستايش و تنزيه خدا برخاست و گفت:

«سبحان الله العظيم»
و آنگاه به سجده رفت. و پس از سجده‏اى طولانى نويسندگان وحى را فراخواند و آنان همان شب آن سوره مباركه را با تلاوت پيامبر نوشتند.

در اين سوره مباركه بيشتر روى سخن با شرك گرايان و كسانى است كه روز رستاخيز را دروغ مى ‏شمارند.

[گل مريم]

5 - دور نمايى از مفاهيم و موضوعات انسان ساز اين سوره

با عنايت به اين نكته كه جز هفت آيه اين سوره مباركه، ديگر آيات آن همه در مدينه و در آستانه شكل گيرى جامعه نو بنياد اسلامى، بر قلب پاك آن پيشواى نمونه و بى ‏نظير فرود آمده، روشن مى‏ شود كه اين سوره بيشتر در انديشه طرح مفاهيم بلند و موضوعات سرنوشت ساز اجتماعى است.
به همين جهت در كران تا كران اين سوره مباركه با مسائل مهم حياتى و اجتماعى رو به رو مى‏ گرديم؛

با مفاهيم و موضوعاتى نظير:

انفال و غنايم جنگى يا بخش هنگفتى از ثروت ملّى و احكام و مقرّرات آن.
موضوع خمس و چگونگى تقسيم آن.
مقررات جهاد و پيكار در راه حق.
جريان هجرت پيامبر و درسهاى انسان ساز و نقش تاريخ سازآن،
لزوم آمادگى سياسى و اجتماعى و فكرى و فرهنگى واخلاقى جامعه در همه عصرها و نسل‏ها براى خنثى ساختن نقشه ‏هاى تخريبى دشمنان.
برترى ارزش‏هاى معنوى بر شمار و عدد و زرق و برق پوشالى.
مقررات اسيران و چگونگى برخورد انسانى با آنان.
رشد و ترقّى جامعه در پرتو عمل به مقرّرات اسلام.
ويژگيهاى توحيد گرايان راستين.
هجرت كنندگان و واماندگان و تن سپردگان به ستم.
جريان پيكار «بدر» و درسهايى كه بايد از آن رويداد مهم گرفت.

و ده‏ها و صدها درس فردى، اجتماعى، اخلاقى، اصلاحى و انسانى ديگرى كه خواهد آمد.

[گل مريم]

5 - دورنمايى از سوره يونس

با عنايت به اين نكته كه اين سوره مباركه در مكّه و كنار كهن‏ ترين خانه توحيد و تقوا بر قلب پاك پيامبر فرود آمده است، بيشتر از هر موضوعى، در باره اصول و اساس دين و آيين سخن مى ‏گويد، و در انديشه ايجاد تحول فكرى و اخلاقى و عقيدتى و دگرگونى مطلوب در زندگى انسان‏هاست.
اگر بخواهيم دورنمايى از مفاهيم ارزنده و درس‏هاى انسان ساز آن را در چشم انداز قرار دهيم بايد خاطر نشان سازيم كه در اين سوره مباركه و آيات يكصد و نه گانه آن، از مفاهيم و معارفى چون:

مبدأ شناسى،
معاد شناسى،
شناخت قرآن،
پرتوى از شگفتى ‏هاى آفرينش،
ناپايدارى دنيا و زرو زيور آن،
لزوم توجّه به سراى آخرت و ارزش‏ها و نعمت‏هاى آن،
پرتوى از سرگذشت درس آموز پيامبران بزرگى چون: نوح، موسى، يونس و...
فطرت خداجويى و خدا خواهى،
برخى از سنّت‏هاى خدادر مورد صعود و سقوط جامعه‏ ها،
زيباترين و زشت‏ ترين پرستش‏ ها،
امنيّت واقعى،
ترسيم فرجام زندگى سرفرازان و سر افكندگان،

و از ده‏ها پند و اندرز و هشدار و نويد سخن رفته است كه در تفسیر آن خواهد آمد.

[گل مريم]

آشنايى با سوره رعد

اين سوره مباركه سيزدهمين سوره از سوره‏ هاى قرآن شريف است، كه پيش از آغاز ترجمه و تفسير آن به نكاتى از ويژگى ‏هاى آن اشاره مى‏ رود:


1 - نام اين سوره‏

نام اين سوره مباركه از سيزدهمين آيه آن برگرفته شده و به نام «رعد» نام گذارى گرديده است؛ چرا كه به بيان برخى، وحى الهى بسان باران رحمت اوست و همان گونه كه باران با رعد و برق همراه است، وحى الهى نيز كه رحمتى از سوى خدا به پيامبران، و آن گاه همه انسان‏هاست، با هشدار و نويد همراه مى ‏باشد.


2 - فرودگاه آن‏

به باور گروهى از جمله «ابن عباس» همه آيات اين سوره در مكّه و در كنار كهن ‏ترين معبد توحيد و تقوا بر قلب پاك پيامبر فرود آمده است، امّا به باور «مقاتل» آخرين آيه آن در مورد «عبداللّه بن سلام» مى ‏باشد و در مدينه فرود آمده است.
«سعيد بن جبير» بر آن است كه اين سوره در مكه فرود آمده است؛ با اين بيان چگونه مى ‏توان گفت آخرين آيه در مورد عبد اللّه بن سلام مى‏ باشد؟

و از ديدگاه «حسن» و «قتاده» همه آيات اين سوره، جز دو آيه 31 و 32 در مدينه فرود آمده است.


3 - شماره آيات و...

اين سوره از ديدگاه شاميان 47 آيه، از نظر مصريان 45 آيه، از نظر حجازيان 44 آيه و از نظر كوفيان 43 آيه دارد كه دليل تفاوت ديدگاه‏ها و موارد آن خواهد آمد.
گفتنى است كه اين سوره از 855 واژه و 3506 حرف پديد آمده و به طور طبيعى به هشت بخش قابل تقسيم است.

[گل مريم]

5 - دورنمايى از سوره «حجر»

اين سوره مباركه نيز كه پانزدهمين سوره از قرآن شريف، و پنجاه و دوّمين سوره ‏اى است كه بر قلب پاك پيامبر فرود آمده است، از سوره‏ هاى مكّى است؛ و به همين دليل محتواى آن بيشتر جهت فكرى، عقيدتى، فرهنگى، اخلاقى، انسانى و سازندگى معنوى و روحى دارد و در قالب ها و فرازهاى گوناگونى بر آن است كه نخست در جامعه شرك‏ زده و گرفتار ضدّارزش‏ها، تحولى مطلوب از نظر انديشه و عقيده و عواطف انسانى پديد آورد و آنان را به سوى قله‏ هاى پرفراز شرف و كمال و ارزش‏هاى والاى توحيدى و انسانى رهنمون سازد.

اگر بخواهيم دورنمايى از معارف و مفاهيم و محتواى اين سوره را به تابلو بريم، با اين عناوين كلّى رو به ‏رو مى ‏گرديم:

شناخت پديدآورنده هستى با نگرش به كران تا كران هستى و پديده‏ هاى شگفت‏ انگيز آن.
شناخت پديده وحى و رسالت و پيامبران و هدف ‏هاى بلند تربيتى، معنوى، انسانى ، عادلانه، رشددهنده، و آزادى ‏بخش آنان.
شناخت شكوه و عظمت قرآن، اين آخرين سند و برنامه آسمانى.
شناخت جهان پس از مرگ.
آشنايى با آفرينش آدم.
آشنايى با موضع شيطان در برابر آدم از آغاز تا فرجام كار.
ترسيم فرازهايى از سرگذشت عبرت‏ انگيز برخى اقوام و جامعه‏ هاى پيشين.
هشدارها و تشويق‏ ها براى دلگرم ساختن انسان و انگيزش او به سوى ايمان و عمل،
و سفارش پيامبر به پايدارى در برابر مشكلات براى ايجاد تحوّل انسانى.

آرى، اين بود دورنمايى از سوره مباركه «حجر»

[گل مريم]

نقش قرآن در درمان بيمارى‏هاى عقيدتى، اخلاقى، انسانى، و اجتماعى.
هشدار از وسوسه ‏ها و گمراهى‏ هاى شيطان و شيوه ‏هاى وسوسه آن.
زنجيره‏اى از ارزش‏هاى اخلاقى و انسانى.
هشدار از ضد ارزشها در همه ابعاد.
تأمين حقوق و حرمت كودكان.
تأمين حقوق طبيعى انسان، همچون: حق حيات، امنيّت، آزادى و آزادگى.

تحريم گناهان بزرگ خانوادگى و اقتصادى و اجتماعى و سياسى، نظير:
فرزندكشى و پايمال ساختن حرمت آنان، آلوده دامنى، تجاوز به حقوق كودكان بى ‏سرپرست، اسراف و تبذير، بخل، كم ‏فروشى، پايمال ساختن حرمت خون‏ ها و جان ها، و خود كامگى و خود بزرگ ‏بينى و خود پرستى،

فرازهايى از زندگى درس آموز و الهام بخش پيامبران و شايسته كرداران و ده‏ ها اندرز، نكته، درس و پيام سازنده و الهام بخش ديگرى كه در تفسیر خواهد آمد.

[فاطمه]

4 - فضيلت سوره و پاداش تلاوت آن‏
1 - از پيامبر گرامى صلى الله عليه وآله آورده ‏اند كه: من قرأها فهو معصوم ثمانية ايام من كلّ فتنة فان خرج الدّجال في تلك الثمانية الأيام عصمه اللّه من فتنة الدّجال...
هر كسى اين سوره را خالصانه تلاوت كند، به مدت هشت روز از هر فريب و فتنه ‏اى مصون خواهد بود، و اگر «دجّال» در اين هشت روز پديدار گردد، خدا وى را از فتنه دجّال حراست خواهد كرد؛ و هر كس آخرين آيه آن را بخواند و به بستر استراحت برود از بستر او فروغى به سوى كعبه پرتو افكن مى‏گردد كه در كنار آن فرشتگانى - تا به هنگام برخاستن او از بستر - برايش طلب آمرزش و بخشايش مى‏كنند.
و اگر فردى در مكّه باشد اين آيه را به هنگام رفتن به بستر بخواند فروغى روشنگر از بستر او به «بيت المعمور» مى‏تابد كه در كنار آن فرشتگانى - تا به هنگام بيدار شدن او - برايش آمرزش مى‏خواهند.

2 - و نيز «سمرة بن جندب» از آن حضرت آورده است كه فرمود:
من قرأ عشر آيات من سورة الكهف حفظاً لم تضره فتنة الدّجال...
هر كسى ده آيه از سوره كهف را حفظ كند و بخواند، فتنه ‏گرى «دجّال» به او زيانى نمى‏رساند، و هركسى همه آن را از حفظ بخواند وارد بهشت مى‏گردد.

3 - و نيز آورده ‏اند كه فرمود: هان اى مردم! آيا سوره ‏اى را به شما نشان ندهم كه وقتى فرود آمد شكوه و عظمت آن كران تا كران آسمان‏ها را فرا گرفته بود و هفتاد هزار فرشته آن را بدرقه و همراهى كردند؟
گفتند: چرا اى پيامبر خدا.
فرمود: آن سوره، سوره كهف است.
آنگاه افزود:
من قرأها يوم الجمعة غفر اللّه له الى الجمعة الاخرى و زيادة ثلاثة ايّام و اعطي نوراً تبلغ السماء...
هر كسى در روز جمعه آن را تلاوت كند و براى عمل به مفاهيم و مقررات آن در آياتش بينديشد، خدا تا سه روز پس از جمعه او را مورد بخشايش قرار مى‏دهد و به او فروغى مى‏بخشد كه به آسمان رسد و در فتنه «دجّال» روزگارش او را حراست مى‏كند.