آشنایی با سوره های قرآن مجید

[گل مريم]

7. كافيه‏

بدان جهت كه خود به ‏تنهايى مى‏ تواند جاى سوره ديگرى را بگيرد؛ درحالي كه هيچ سوره ‏اى نمى ‏تواند جاى آن را در نماز بگيرد.

در اين مورد، از پيامبر گرامى (ص) نقل شده است كه فرمود:

«امّ ‏القرآن عوض عن غيرها و ليس غيرها عوضاً عنها.»

سوره «حمد» در نماز مى ‏تواند جاى ديگر سوره‏ ها را بگيرد امّا هيچ سوره ديگرى نمى ‏تواند جايگزين آن شود و نقش آن را داشته باشد.

8. اساس‏

از ابن عبّاس آورده‏ اند كه: براى هر پديده، پايه و اساسى است. اساس قرآن، سوره فاتحه و اساس اين سوره، «بسم ‏اللَّه ‏الرّحمن ‏الرّحيم» است.

[گل مريم]

3. و نيز آورده‏ اند كه فرمود:
«انّ لكلّ شى‏ء سناماً و سنام ‏القرآن سورةالبقره. من قرأها فى بيته نهاراً لم‏يدخل بيته شيطان ثلاثه ايّام...»
براى هر چيزى، اوج و قلّه ‏اى است؛ و اوج قرآن، سوره بقره است. هر كه آن را در روز در خانه خود بخواند، تا سه روز شيطان نمى‏ تواند در آن سرا داخل شود و اگر شبانگاه آن را در خانه ‏اش تلاوت كند، تا سه شب از ورود شيطان به آنجا در امان خواهد بود.


4. همچنين نقل كرده ‏اند كه آن فرزانه عصرها و نسل ها، گروهى را براى انجام كارى گسيل داشت و خود از پى آنان رفت تا در نقطه ‏اى به آنها رسيد. پس از رسيدن به آنان، از يك يك پرسيد كه چه اندازه از قرآن شريف را حفظ دارد و كدام سوره را حفظ كرده است. هر كدام پاسخى دادند؛ تا نوبت به جوانترين فرد آن گروه رسيد و او در پاسخ گفت كه بخشى از سوره مباركه بقره را حفظ كرده است.
در اينجا بود كه پيامبر(ص) خطاب به افراد گروه، فرمود: هان اى مردم! هذا عليكم امير. قالوا: يا رسول‏ اللَّه! هو احدثنا سنّاً. قال: معه سورةالبقره

(اين جوان فرمانده شماست؛ گفتند: اى پيامبر خدا! او از همه ما جوان تر و كم‏ سنّ و سال‏ تر است! فرمود: آرى؛ امّا سوره مباركه بقره را از حفظ دارد [و از آن درسها و پندها و عبرت ها مى ‏تواند بگيرد]).

[گل مريم]

5 - دورنمايى از مفاهيم انسان ساز اين سوره‏

در اين سوره مباركه روى سخن به ترتيب با پيامبر گرامى، مردم با ايمان و آن گاه با ستيزه ‏جويان و بدانديشانى است كه از بيرون جامعه اسلامى به طور آشكار و اعلان شده، و يا از درون آن، به طور پيچيده، به كشمكش و ستيزه ‏جويى بر ضدّ مسلمانان مى ‏پرداختند.
اگر بخواهيم دورنمايى از بحث‏هاى گوناگون اين سوره مباركه را ترسيم كنيم و آنها را در بخش‏هاى كلّى به تابلو ببريم، با اين عناوين و موضوعات متنوع روب ه‏رو مى‏ گرديم: با موضوعاتى چون:

اهميّت عهدها پيمان‏ها،
اصل تقوا و تقواپيشگى،
تعاون در شايستگى ‏ها،
عدالت اجتماعى،
قيام به عدل و داد،
گواهى و داورى بر اساس حقّ و عدالت،
تضمين و تأمين حقوقِ اساسى انسان‏ها از جمله حقّ حيات،
اصل احساس مسئوليت و مسئوليت ‏پذيرى،
اصل هجرت و نخستين مهاجران مسلمان،
ولايت امامان راستين پس از پيامبر گرامى،
معرفى دين خداپسندانه و كامل،
اصل اعتدال در زندگى،
شيوه تدريجى در تربيت و سازندگى فرد و جامعه،
اهميت كعبه و نقش دگرگون ساز آن،

[گل مريم]

4 - پاداش تلاوت شايسته آن

1 - از پيشواى گرانقدر توحيد در باره پاداش پرشكوه آن آورده ‏اند كه فرمود:

«مَنْ قراء سورة الاعراف جعل الله بينه و بين ابليس ستراً و كان آدم شفيعاً له يوم القيامة.»
هر كس سوره اعراف را آن گونه كه شايسته است تلاوت كند و به پيام آن گوش جان سپارد، خدا ميان او و شيطان پرده ‏اى قرار مى ‏دهد كه از وسوسه شيطان در امان باشد، و در روز رستاخيز آدم عليه السلام شفاعت كننده او در بارگاه خدا خواهد بود.

2 - و نيز از حضرت صادق عليه السلام آورده‏ آند كه فرمود:

«من قرأ سورة الأعراف فى كلّ شهر كان يوم القيامة من الّذين لا خوف عليهم و لاهم يحزنون، فان قرأها فى كلّ جمعة كان ممن لا يحاسب يوم القيامة.»
هر كس سوره «اعراف» را در هر ماه تلاوت كند و به درسهاى آن دل سپارد، روز رستاخيز از كسانى خواهد بود كه نه بيم و هراسى خواهد داشت و نه اندوه؛ و اگر هر جمعه تلاوت كند از كسانى است كه در آن روز بزرگ مورد محاسبه قرار نمى‏ گيرد.

3 - و نيز همان گرانمايه عصرها و نسلها فرمود:

«أما انّ فيها آيات محكمة فلا تدعوا قراءَتها و تلاوتها و القيام بها، فانّها تشهد يوم القيامة لمن قرأها عند ربّه.»
هان! بهوش باشيد كه در اين سوره آيات محكمه‏ اى است، پس تلاوت شايسته و قيام براى عمل به رهنمودهاى آن را وا نگذاريد؛ چرا كه اين سوره در روز رستاخيز و در بارگاه خدا براى كسانى كه آن را تلاوت نموده و بدان عمل كرده‏ اند گواهى خواهد داد.

[گل مريم]

7 - دورنمايى از سوره توبه با عنايت به اين نكته ظريف كه اين سوره از آخرين سوره ‏هايى است كه بر پيامبر گرامى فرود آمد، و بدان دليل كه هنگام فرود آن، روزگار قدرت و نيرو يافتن جامعه اسلامى و درهم نورديده شدن آخرين نقشه‏ ها و شگردهاى تجاوزكارانه شرك گرايان و پايان ماجرا جويى‏ هاى آشكار و ميدان دارى شرربار آنان بود، به همين جهت محتواى اين سوره و معارف و مفاهيم و مقررات آن از اهميّت ويژه ‏اى برخوردار است.

در اين سوره پيرامون حال و روز بقاياى شرك و جاهليت و لزوم بيگانگى با آنان،
علايم و خصلت‏هاى نكوهيده نفاق گرايان و فرجام سياه آنان،
شگردهاى و نقشه‏ ها و بازى‏ هاى شوم آنان،
اعلان بيزارى خدا و پيامبر از حق ستيزان و حق ناپذيران،
اعلان قطع رابطه با آنان و به دور افكندن عهدها و پيمان‏هاى جامعه اسلامى با آنان به كيفر پيمان شكنى پياپى‏شان سخن رفته است.

[گل مريم]

4 - پاداش تلاوت اين سوره‏

1 - از پيامبر گرامى آورده ‏اند كه فرمود:

«علمّوا ارقاءكم سورة يوسف، فانّه ايّما مسلم تلاها و علّمها اهلها و ما ملكت يمينه هونّ الله تعالى عليه سكرات الموت و اعطاه القوّة ان لا يحسد مسلماً.»
سوره يوسف را به بردگان خويش بياموزيد؛ چرا كه هر مسلمانى اين سوره را بخواند و به خاندان و بردگان خويش آن را بياموزد، خدا سختى‏ هاى مرگ را بر او آسان مى ‏سازد و به او توانى مى‏ بخشد كه در زندگى خود به هيچ مسلمانى حسد نورزد.

2 - و نيز از حضرت صادق آورده ‏اند كه فرمود:

«من قرأ سورة يوسف فى كُلِّ يوم او فى كلّ ليلة بعثه الله يوم القيامة و جماله مثل جمال يوسف، و لايصيبه فزع يوم القيامه، و كان من خيار عباد الله الصالحين...»
كسى كه در هر شب و هر روز سوره يوسف را بخواند، خدا او را در روز رستاخيز به زيبايى و جمال يوسف بر مى‏ انگيزد و از هراس و سختى آن روز سرنوشت ساز در امان خواهد بود و در زمره بندگان شايسته خدا قرار خواهد داشت.

3 - و نيز فرمود:

«انّها كانت فى التّورية مكتوبة.»
اين سوره مباركه، در كتاب تورات نيز آمده است.

4 - و به نقل از پدران گرانقدرش از پيامبر گرامى آورده است كه فرمود:

«لاتنزلوا نسائكم الغرف و لا تعلموهن الكتابة و لا تعلموهن سورة يوسف و علموهنّ الغزل و سورة النّور.»
زنان را در غرفه ‏هايى كه از امنيت لازم برخوردار نيست سكونت ندهيد و به آنان نوشتن و نيز سوره يوسف را نياموزيد و به جاى آنها هنرى از هنرهاى دستى چون ريسندگى و بافندگى و سوره مباركه نور را بياموزيد.

[گل مريم]

5 - صحنه‏ اى تكان‏ دهنده از روز رستاخيز و درگيرى شيطان با پيروانش، و نيز رهبران و رهروان گمراه را، براى بيدارى و هشيارى مردم ترسيم مى‏ كند.

6 - در قالب مثال‏هايى جالب و روشنگر، انديشه و عقيده و رفتار شايسته و عادلانه و انسانى را، به درختى ريشه‏ دار و ماندگار و پاك و پاكيزه و شكوه بار، با سايه آرام ‏بخش و ميوه ‏هايى گوارا تشبيه مى‏ كند، و بدانديشى و شرك و كفر و بيداد را به درخت پليد و شوم.

7 - بحث معاد و شناخت سراى آخرت را طرح مى‏ كند.

8 - و در لابه‏لاى اين بحث‏ هاى متنوع و سازنده، ده‏ها هشدار، درس عبرت و پند و اندرز انسانى و اخلاقى مى ‏دهد.

[گل مريم]

آشنايى با سوره اسراء

اين سوره، هفدهمين سوره از قرآن شريف است كه به شناسنامه آن اشاره ای مى ‏رود:

1 - نام يا نام ‏هاى اين سوره‏

اين سوره به مناسبت‏ هاى گوناگون به چندين نام خوانده شده است كه مشهورترين آنها: سوره «بنى اسرائيل»، «اسراء» و «سبحان» است. نام دوم و سوم، از نخستين واژه و آيه آن - كه از ستايش خدا و معراج پيامبر سخن دارد - دريافت شده، و نخستين نام آن نيز از ديگر آيات آن، از جمله آيه دوم، سوم و چهارم و... آن بر گرفته شده است،
به ويژه كه در آغازين و آخرين آيات آن فرازهايى از داستان پر فراز و نشيب موسى و حق ‏ستيزى و تبهكارى و خودكامگى و بهانه‏ جويى فرزندان اسرائيل را به تابلو برده و از دو سركشى بزرگ آنان خبر مى ‏دهد.

[گل مريم]

2 - فرودگاه آن‏

اين سوره به اتفاق همه مفسّران و قرآن‏ پژوهان از سوره ‏هاى «مكّى» است و در كنار كهن‏ ترين معبد توحيد و تقوا بر قلب پاك پيامبر مهر و عدل فرود آمده است.


3 - شماره آيات و...

اين سوره به باور بيشتر مفسّران داراى 98 آيه است، امّا پاره‏ اى شماره آيات آن را نود و نه آيه شمرده ‏اند كه به دليل اين تفاوت ديدگاه در جاى خود اشاره خواهد رفت.

گفتنى است كه اين سوره داراى 982 واژه و 3802 حرف است و به پنج بخش كلّى مى‏ توان آيات و مفاهيم آن را تقسيم كرد.

[گل مريم]

4 - فضيلت و پاداش تلاوت آن‏

1 - از پيامبر گرامى صلى الله عليه وآله آورده ‏اند كه در اين مورد فرمود:

من قرأ سورة الانبياء حاسبه اللّه حساباً يسيراً و صافحه و سلم عليه كلّ نبىّ و ذكر اسمه فى القرآن.
هر كس سوره انبيا را تلاوت كند خدا حساب او را آسان مى ‏گيرد و به راحتى از او حسابرسى مى ‏شود، و همه پيامبرانى كه نام بلندشان در قرآن آمده است با او دست دوستى داده و بر او سلام و درود مى‏ فرستند.

2 - و از ششمين امام نور آورده ‏اند كه فرمود:

من قرأ سورة الانبياء حبّاً لها كان كمن رافق النبيّين اجمعين فى جنات النّعيم و كان مهيباً فى اعين النّاس فى حياة الدّنيا.
هر كس سوره انبيا را از سر عشق و مهر بخواند، با همه پيامبران در بوستان‏هاى پرطراوت و زيباى بهشت رفيق و همنشين خواهد شد، افزون بر اين، چنين كسى در اين جهان نيز در نظر مردم پرشكوه و پرابهت خواهد زيست.