آشنایی با سوره های قرآن مجید

[گل مريم]

آشنایی با سوره های قرآن مجید
تفسیر مجمع البیان

فهرست سوره ها:

ردیف	نام سوره		ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره
1	الفاتحة		10	یونس	19	مریم	28	قصص	37	صافات	46	احقاف	55	رحمن
2	البقرة		11	هود	20	طه	29	عنکبوت	38	ص	47	محمد(ص)	56	واقعه
3	آل عمران		12	یوسف	21	انبیاء	30	روم	39	زمر	48	فتح	57	الحدید
4	نساء		13	رعد	22	حج	31	لقمان	40	غافر	49	حجرات	58	مجادله
5	مائدة		14	ابراهیم	23	مؤمنون	32	سحده	41	فصلت	50	ق	59	حشر
6	انعام		15	حجر	24	نور	33	احزاب	42	شوری	51	ذاریات	60	ممتحنه
7	اعراف		16	نحل	25	فرقان	34	سبأ	43	زخرف	52	طور
8	انفال		17	اسراء	26	شعراء	35	فاطر	44	دخان	53	نجم
9	توبه		18	کهف	27	نمل	36	یس	45	حاثیه	54	قمر

[گل مريم]

2- فرودگاه آن‏

از ديدگاه همه مفسران و محدثان اين سوره مكّى است، و همه آيات روشنگر آن در كنار خانه خدا بر قلب مصفاى پيامبر مهر و آزادى فرود آمده است.

امّا «ابن عباس» بر آن است كه يك آيه از آيات اين سوره، در مدينه فرود آمده، و آن آيه چهل و هفتم مى‏ باشد.


3- شمار آيات و واژه ‏هاى آن‏

اين سوره، پنجاه و نهمين سوره ‏اى است كه بر قلب مصفاى پيامبر فرود آمد، و آيات آن از ديدگاه كوفيان هشتاد و سه آيه، و ديگران آيات آن را هشتاد و دو آيه عنوان ساخته ‏اند.

راز اين دوگانگى در آغاز سوره است، كه گروه نخست خود «يس» را، يك آيه شمرده‏ اند.

اين سوره از 727 واژه، و از 3555 حرف ساخته شده است.

[گل مريم]

4- پاداش تلاوت آن در روايات:

1- «ابوبكر» از پيامبر گرامى آوره است كه فرمود:

سورة «يس» تدعى فى‏ التوراة المعمة! قيل و ماالمعمة؟ قال: نغم صاحبها خيرالدنيا و الاخرة...
سوره مباركه «يس» در تورات به عنوان «عموميت آفرين» خوانده شده است.
از آن حضرت پرسيدند، چرا با اين عنوان خوانده شده است؟
فرمود: بدان جهت كه هركس با اين سوره و آيات آن همدل و همنشين گردد، و آنها را آگاهانه و با اخلاص تلاوت كند و مفاهيم بلندش را راه و رسم خويش قرار دهد، اين سوره خير دنيا و آخرت را بر او سايه ‏گستر مى‏ سازد؛ رنج و گرفتارى اين جهان را از او برطرف، و ترس و هراس آخرت را از او دفع مى‏ كند.

به اين سوره مباركه «مدافعه» و «قاضيه» نيز گفته مى‏ شود، چرا كه اين سوره هر بدى را از كسى كه آن را تلاوت كند دور و هر خواسته ‏اى را به خواست خدا براى او برمى ‏آورد.

هركس اين سوره را با شور و اخلاص بخواند پاداش بيست «حج» در كارنامه‏ اش نوشته مى ‏شود؛ و كسى كه آن را بشنود پاداش هزار دينار انفاقِ خالصانه به او مى‏ رسد؛ و كسى كه اين سوره را بنويسد، آن گاه آن را بشويد و بياشامد، هزار داروى شفابخش و هزار نور و هزار بركت و هزار رحمت به سازمان وجود او وارد ساخته و هر درد و بيمارى را از آن برمى‏ كند و برطرف مى ‏سازد.

2- و نيز «انس» از پيامبر گرامى آورده است كه فرمود:

انّ لكل شى‏ءٍ قلبا و قلب القرآن يس
هرچيزى قلبى دارد و قلب و دل قرآن شريف سوره «يس» است.

3- و نيز آورده ‏اند كه فرمود:

من دخل المقابر فقراء سورة «يس» خفف عنهم يومئذٍ و كان له بعدد من فيها حسنات
هركس به گورستانى وارد گردد و سوره «يس» را بخواند خدا در آن روز از عذاب بر آنان تخفيف داده و براى او به شمار مردگانى كه در آنجا خفته ‏اند حسناتى نوشته مى‏ شود.

[گل مريم]

4- از حضرت صادق(ع) آورده ‏اند كه فرمود:

ان لكل شى‏ء قلبا و قلب القرآن «يس» فمن قراء «يس» فى نهاره قبل ان يمسى كان فى نهاره من المحفوظين والمرزوقين حتى يمسى...
براى هر پديده ‏اى قلب و دلى است و قلب قرآن، سوره «يس» است؛ از اين رو هركس آن را در روز، پيش از غروب بخواند، در همه روزى كه آن را خوانده است از گرفتاريها مصون و محفوظ است، و پر رزق و روزى خواهد بود؛ و هر كس آن را در شب و پيش از خفتن بخواند، خدا هزار فرشته را بر او مى‏ گمارد تا او را از شرارت و وسوسه هر شيطان رانده شده و هر آفتى حراست كنند؛ و اگر در خواب جهان را بدرود گويد، خدا او را به بهشت پرطراوت و زيبا وارد مى‏ سازد و سى هزار فرشته براى غسل دادن پيكر او حضور يافته و همگى براى او آمرزش مى ‏طلبند و او را تا آرامگاهش بدرقه مى‏ كنند؛ و هنگامى كه او را داخل آرامگاهش قرار مى ‏دهند، آن فرشتگان در آنجا به عبادت خدا برمى‏ خيزند و پاداش عبادت خود را نثار او مى ‏نمايند؛ چنين كسى قبرش تا آنجايى كه ديدگان مى‏ نگرند گسترش مى‏ يابد و از فشار قبر ايمن مى ‏شود و از آرامگاهش هماره نورى تا آسمان پرتوافكن مى‏ گردد تا روز رستاخيز از آنجا برخيزد و هنگامى كه در روز رستاخيز از آرامگاهش سر برمى‏ آورد، آن فرشتگان هماره با او هستند و وى را همراهى مى‏ كنند و با او به گفتگو مى‏ پردازند و بر چهره ‏اش مى‏ خندند و وى را به هر خبرى مژده مى‏ دهند تا او را از صراط و ميزان عبور داده و در جايگاهى از بهشت پرطراوت و زيبا و نزديك‏ترين مقام قرب، پس از فرشتگان و پيامبران او را جا مى‏ دهند...

5- و نيز از پنجمين امام نور آورده ‏اند كه فرمود:

انّ لرسول الله(ص) اثنى عشر اسماً خمسة منها فى‏القرآن: محمد، و احمد، و عبدالله و يس و نون.
براى پيامبر دوازده نام است، كه پنج نام آن حضرت در قرآن آمده است، و آنها عبارتند از:

1- «محمد» (ص)،
2- «احمد»،
3- «عبدالله»،
4- «يس»،
5- و ديگر «نون».

[گل مريم]

5- دورنمايى از مفاهيم آن‏

همان گونه كه اشاره رفت، اين سوره در «مكه» و در كنار كهن‏ ترين معبد توحيد و تقوا بر قلب پاك پيامبر فرهنگ و آزادى و خرد و معنويت فرود آمده است؛ به همين جهت آهنگ آيات و مفاهيم انسان‏ ساز و جامعه پردازش، با سوره‏ هاى «مكى» هماهنگ بوده و از پايه ‏هاى چندگانه دين خدا: اصل توحيد، وحى و رسالت، معاد و جهان پس از مرگ، واكنش گروه‏هاى چندگانه مردم در برابر پذيرش دعوت پيامبر يا نفى و انكار آن، هدف از فرود قرآن به پيامبر گرامى، زنجيره ‏اى از دعوت‏هاى توحيدى و مبارزه سخت و قهرمانانه پيامبران با شرك و بيداد و اوهام و خرافات، سرانجامِ ايمان‏ آورندگان و شايسته‏ كرداران و فرجام عبرت‏ انگيز و عبرت‏ آموز ظالمان و حق‏ ستيزان، و از زنجيره ‏اى از نشانه ‏هاى خدا در طبيعت، همچون: رويش گلها و گياهان از زمين مرده، روييدن باغ‏ها و بوستان‏ها و به بار نشستن ميوه ‏هاى گوناگون از همين آب و خاك و هوا، زوجيت عمومى در پديده‏ ها، پديده شگفت ‏آور ماه و خورشيد و ستارگان، حركت كشتى بر پهنه امواج آبها و... كه هريك نشانه ‏اى شگرف از قدرت و حكمت آفريدگار هستى و نشانه‏ اى از يكتايى و دانش بى‏ كران اوست، سخن رفته است.

و آن گاه در لابلاى اين بحث‏هاى متنوع و مفاهيم و موضوعات گره‏ گشا و سازنده و حسّاس، ده‏ها نكته درس ‏آموز، هشدارهاى تكان دهنده، پند و اندرزهاى بيداركننده و مثالها و صحنه ‏هاى تفكرانگيز، براى رهبرى انسان به سرچشمه نجات و رستگارى راستين و نجات او از سقوط به كام مستى‏ ها و پستى‏ ها و اسارت‏هاى گوناگون به تابلو رفته است، كه به خواست خدا در تفسیر خواهد آمد.

[گل مريم]

آشنايى با سوره صافات‏

اين سوره مباركه سى و هفتمين سوره از قرآن شريف است، كه بجاست كه براى آشنايى با آن به اين نكات بنگريم:


1- نام اين سوره‏

نام اين سوره مباركه از نخستين آيه آن برگرفته شده است، چرا كه فرو فرستنده قرآن در اين آيه به صف بستگان و صف كشندگانى سوگند ياد مى‏ كند كه ديدگاه مفسّران در مورد آنها يكسان نيست والصّافات صَفاً... سوگند به صف‏ بستگان كه صفى منظم و پرشكوه بسته ‏اند.


2- فرودگاه آن‏

همه آيات اين سوره در مكّه و كنار كهن‏ترين معبد توحيد بر قلب مصفّاى پيامبر مهر و عدالت فرود آمده است.

اين واقعيت را، هم محتواى آيات اين سوره نشانگر است، و هم روايات رسيده؛ چرا كه در آيات اين سوره از سويى عقائد و معارف اسلامى به ويژه دو اصل خداشناسى و شناخت معاد را طرح مى ‏كند و از دگرسو در كالبد آيات و تعابير جالب و كوتاه، پوچى و پوكى بافته ‏ها و پندارهاى شرك ‏گرايان را روشن مى ‏سازد.

[گل مريم]

3- شماره آيات و واژه‏ هاى آن‏

اين سوره از ديدگاه بيشتر مفسران و قرآن‏ پژوهان داراى يكصد و هشتاد دو آيه است، امّا به باور برخى شمار آيات آن، 181 آيه مى ‏باشد. به دليل اين ديدگاه اشاره خواهد شد.

گفتنى است كه اين سوره از 800 واژه، و 3836 حرف پديد آمده است.


4- پاداش تلاوت شايسته آن در روايات‏

1- از پيامبر گرامى آورده ‏اند كه فرمود:

و من قراء سورة الصّافات اعطى من الاجر عشر حسنات، بعدد كلّ جنّ و شيطان، و بتاعدت عنه مردة الشياطين، و بُرى‏ء من الشرك، و شهد له حافظاه يوم‏القيامه انّه كان مؤمناً بالمرسلين.

هركس سوره مباركه «صافات» را آن‏گونه كه شايسته است تلاوت كند، به شمار هر جن و شيطانى به او ده پاداش ارزانى مى ‏گردد و شيطانهاى سركش از او دور مى‏ شوند و از آفت شرك پاك مى ‏گردد و دو فرشته‏ اى كه حافظ او هستند، در روز رستاخيز به سود او گواهى مى ‏دهند كه او به همه پيام‏آوران خدا ايمان داشته است.

[گل مريم]

2- از ششمين امام نور آورده ‏اند كه فرمود:

من قراء سورة صافات فى كلّ جمعة لم يزل محفوظاً من كلّ آفة، مدفوعاً عند كلّ بليةٍ فى حياته‏الدنيا، مرزوقاً فى‏الدّنيا با وسع ما يكون من الرّزق، و لم يعبد الله فى ماله و لا ولده و لا بدنه بسود من شيطان رجيم، و لا جبار عنيد، و ان مات فى يومه او ليلة بعثة الله شهيداً، و اماته شهيداً، و ادخله الجنة مع الشهداء فى درجة من الحسنة.

كسى كه سوره «صافات» را در هر روز جمعه ‏اى تلاوت كند و به دركها و مفاهيم بلند آن دل سپارد، همچنان از هر آفت و خطرى محفوظ نگاه داشته شده و هر بلا و آفتى در زندگى‏اش از او دور مى‏ گردد.

خداى پر مهر گسترده ‏ترين رزق و روزى را به او ارزانى مى ‏دارد و خود، خاندان و فرزندان، دارايى و امكانات و جسم و جانش را هدف زيانها و آفتهاى هر شيطان رانده شده و هر گردنكش و بيدادگرى نمى ‏سازد

و اگر در آن روز و شبى كه اين سوره را تلاوت كرده است، جهان را بدرود گويد، خدا او را در زمره شهيدان راستين راه حق برمى‏ انگيزد و او را شهيد از دنيا مى ‏برد و در بهشتِ پرطراوت و زيبا با شهيدان راستين راه خدا هم‏رتبه و هم‏درجه ‏اش مى ‏سازد.

[گل مريم]

5- دورنمايى از مفاهيم و معارف آن‏

اين سوره مباركه بدان دليل كه در كنار كهن ‏ترين معبد توحيد و تقوا بر قلب مصفا و جان پاك پيامبر فرود آمده است، در كران تا كران آياتش سخن از توحيدگرايى و يكتاپرستى، ايمان به آفريدگار هستى و فرارسيدن رستاخيز و جهان پس از مرگ، نفى شرك و كفر و پندارهاى شرك ‏آلود و خرافى، همچون:

خويشاوندى خدا با جنيان يا ديگر پديده ‏ها، برملا ساخته پوچى و پوكى بافته ‏ها و پندارهاى شرك‏ گرايان در پرتو روشنگرى و دليل و برهان، توجه دادن به بهشت پرطراوت و زيبا و پاداش پرشكوه ايمان راستين و عمل شايسته و هشدار از آتش شعله ‏ور دوزخ و كيفر و عذاب ستم و گمراهى و ولنگارى است.

در آيات يكصد و هشتاد دوگانه اين سوره از جمله با اين مفاهيم بلند و معارف انسان‏ ساز روبرو مى‏ گرديم:

فرشتگان يا بندگانِ فرمانبردار خدا،
منظره دل‏ انگيز آسمانها در شبهاى پرستاره،
جلوگيرى از نفوذ شيطانها به كرانه ‏هاى آسمانها،
حق‏ ستيزى شرك‏ گرايان،
آفت دنباله‏ روى و بت نياكان،
روز رستاخيز يا روز داورى بزرگ،
بازپرسى روز رستاخيز،
كيفر زمامداران خودكامه و فريبكار،
پاداش پرشكوه پاكدلان و شايستگان،
نگرشى بر انواع مواهب بهشتيان،
بايد براى رسيدن به چنين موقعيتى تلاش كرد
، پرتوى از سرگذشت شش پيامبر بزرگ
، منطق پوسيده استبداد و ارتجاع، مسئوليت شيعه بودن،
وسوسه‏ هاى شيطان،
نفى پندارهاى خرافى و دست و پاگير،
نويد پيروزى حق و حق گرايان...

[فاطمه]

آشنايى با سوره‏ ص

اين سوره مباركه، سى و هشتمين سوره از قرآن شريف است كه پيش از آغاز ترجمه و تفسير آيات آن به‏ جاست كه با برخى از ويژگيهايش آشنا گرديم:

1- فرودگاه آن‏
اين سوره در حدود سالهاى 4 و 5 بعثت پيامبر گرامى در مكّه و در كنار كهن‏ترين معبد توحيد و اخلاص بر قلب پاك پيامبر مهر و راستى فرود آمد، و بر اين باور است كه همه ويژگيهاى سوره‏ هاى مكّى در كران تا كران آيات و مفاهيم و معارف انسان‏ساز آن به روشنى هويداست.


2- شمار آيات و واژه ‏ها و حروف آن‏
اين سوره از ديدگاه قاريان پيشين كوفه هشتاد و هشت آيه، از ديدگاه قاريان حجاز، بصره و شام هشتاد و شش آيه، و از ديدگاه برخى داراى هشتاد و پنج آيه است.
ديدگاه بهتر و شايسته ‏تر همان ديدگاه نخست است و آيات اين سوره 88 آيه مى‏باشد.
گفتنى است كه اين سوره از 732 واژه و از 3062 حرف تشكيل شده و داراى بخشهاى متنوّع، مفاهيم بلند و معارف انسان‏ساز و ارزشمندى است.

3- نام اين سوره‏
نام اين سوره از آغازين آيه آن برگرفته شده است كه با «ص»، از حرف مقطّعه، يا حروف پراسرار قرآن شروع مى‏شود و مى‏فرمايد: «ص والقرآن ذى ‏الذّكر.» صاد. سوگند به قرآن پراندرز!

[فاطمه]

4- پاداش تلاوت آن‏

از پيامبر گرامى در اين مرود آورده‏ اند كه فرمود: «من قرءَ سورة «ص» اعطى من الأَجر بوزن كل جبل سخره‏الله لداود حسنات، و عصمه الله اَنْ يصر على ذنبٍ صغيراً او كبيراً.
هركس سوره «ص» را بخواند هموزن هر كوهى كه خداى توانا آن را براى داود رام ساخت به او پاداش و «حسنه» ارزانى داشته و او را از اصرار ورزيدن به گناه كوچك و بزرگ مصونيت مى‏بخشد.

و نيز از پنجمين امام نور آورده ‏اند كه فرمود:
مَنْ قرءَ سورة «ص» فى ليلة الجمعة اعطى من خيرالدنيا والاخرة ما لم يحيط احد من النّاس الابن مرسل او ملك مقرب، و ادخله الله الجنة و كلّ من احبّ من اهل بيته حتى خادمه الّذى يخدمه و ان كان ليس فى حدّ عياله... و آمنه الله يوم الفزها الاكبر

هركس سوره «ص» را در شب جمعه تلاوت كند از سوى خدا به اندازه‏ اى از خير اين جهان و جهان ديگر به او ارزانى گردد كه به هيچ كس، جز پيامبران رسالت داده شده و فرشتگان مقرّب بارگاه خدا ارزانى نشده باشد. خدا او و از خانواده‏ اش هر آن كسى كه مورد محبت او باشد، حتى خدمتگزار او را گرچه همانند آنان نباشد و در خور شفاعت هم نگردد، همه را به بهشت پرطراوت و زيبا وارد مى‏سازد، و او را از بى‏تابى و هراس روز رستاخيز امنيّت مى‏بخشد. گفتنى است كه اين پاداش پرشكوه در گروه تلاوت خالصانه و حق‏طلبانه اين سوره و عمل شايسته و بايسته به مقررات آن و آراستگى به ارزشها و پيراستگى از ضد ارزشهاى مورد نظر قرآن است و نه تلاوت بدون ايمان و عمل شايسته و انسانى.