اقسام عبادت از ديدگاه حضرت علي عليه السّلام

[مهاجر]

اقسام عبادت از ديدگاه حضرت علي عليه السّلام چه مي‌باشد؟


حضرت علي عليه السّلام دربار&#۱۷۲۸; عبادت، جملات گرانسنگي در نهجالبلاغه دارند

. درباره اقسام عبادت در حکمت دويست و سي و هفت مي‌فرمايد:"انّ قوماً عَبَدُوا الله رَغْبَةً فتلك عبادةُ التّجار، وإنّ قوما عَبَدوا الله رَهبةً فتلك عبادةُ العبيد، وإنّ قوماً عَبَدوا اللهَ شکراً فتلك عبادةُ الاحرار؛گروهي خدا را به اميد بخشش پرستش کردند، که اين پرستش بازرگانان است، و گروهي او را از روي ترس عبادت کردند که اين عبادت بردگان است، و گروهي خدا را از روي سپاسگذاري پرستيدند و اين پرستش آزادگان است


"و نيز در کلامي شيوا مي‌فرمايد:"ما عبدتك خوفاً من نارك ولا طمعاً في جنتك بل وجدتك اهل للعبادة فعبدتك"، "خداوندا! من تو را نه به جهت ترس از دوزخ و نه به طمع بهشت برين عبادت مي‌کنم بلکه تو را سزاوار عبادت ديده و تو را پرستش مي‌کنم

.توضيح مطلب اين است که انسان ها در مراتب و درجات ايماني، گوناگون و متفاوت مي‌باشند. حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد

:الايمان حالات ودرجات وطبقات ومنازل، "ايمان در افراد، حالات گوناگون و درجات و نيز مراحل و مراتب مختلفي دارد [اصول کافي، ج ۲، ص ۳۸]

بنابراين نمي‌توان از همگان انتظار عالي‌ترين هدف را داشت. براي کودک ابتدايي نمي‌توان توضيح داد که در صورت ادامه تحصيل، در آينده از مردان بزرگ و شخصيت‌هاي نام‌آور خواهد شد، بلکه بايد کودک را گاه با تشويق و گاه با تهديد وادار به درس و تحصيل کرد.span>مخاطبان قرآن کريم و معصومين ـ عليه السّلام ـ نوعاً طبقه متوسط مردم‌اند. اکثريت مردم همانند دانش‌آموزان کلاس اولند که بايد دستشان را گرفت و پا به پا برد تا شيوه درست عبادت و بندگي را بياموزند و پس از آموزش مي‌يابند که تنها خداوند شايسته پرستش است و بايد او را از روي محبت و به خاطر خودش عبادت و پرستش نمود. در عالم وجود، بهشت و دوزخ به عنوان جزا و پاداش صالحان و شايستگان و مجازات و کيفر تبه‌کاران مقرر گشته است. بهشت جايگاه ابدي مومنان و صالحان و حتي اولياي الهي است؛ اما نه به عنوان هدف‌ نهايي، بلکه به عنوان مرحله‌اي از هدفي برتر. از آن جا که مسأله تشويق و تهديد نقش عمده‌اي در تربيت و انگيزش افراد دارد. بنابراين بهشت و دوزخ و ميل به بهشت و ترس از جهنم به منزله دو عامل مهم تشويق و تهديد مطرح شده است.

امير مومنان ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد:"انبيا آمدند تا بشر را از قيامت و مواقف آن و آن چه براي اهل طاعت و معصيت فراهم شده از بهشت و دوزخ و کرامت و خفّت آگاه گردانند [نهج‌البلاغه، خ ۱۸۳].

بنابراين هدف اصلي لقاي حق و قرب به محبوب است اما چون مردم داراي مراتب و حالات مختلفي در معرفت و ايمان هستند، بسياري از آنها را بايد با ترس از جهنم و شوق به بهشت به بارگاه الهي کشاند. پس بهشت و جهنم و عبادت به شوق بهشت و ترس از جهنم خود نعمت بزرگي از نعمت‌هاي الهي است. آري عبادت از روي ترس يا شوق، بسيار بهتر از بندگي شيطان و نفس است که انسان را به کلي از کمال مطلبوش باز مي‌دارد. پس هر سه قسم عبادت، عبادت حق محسوب مي‌شود ولي از نظر رتبه و درجه متفاوت و گوناگون مي‌باشند.