جوانان و محبت اهل بيت(عليهم السلام)

[مشعشع]

نقش محبت

نوع رابطه ما با اهل بيت (عليهم السلام)، برچه مبنايى است و بر چه مبنايى بايد باشد؟ آيا مثل رابطه ملت و حاکم است؟ آيا رابطه علمى ميان شاگرد و استاد است؟ آيا رابطه «محبت» و «مودت» و پيوند قلبى و درونى است، که هم کارسازتر و هم بادوامتر و ريشه‏دارتر است؟ قرآن کريم روى اين رابطه، تاکيد دارد و «مودت اهل بيت» را اجر رسالت پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) معرفى مى‏کند: (قل لا اسئلکم عليه اجرا الا المودة فى القربى) در روايات هم، مودت و ولايت، به عنوان يک «فرض» و ملاک قبول اعمال به حساب آمده است. تولاى شما فرض خدايى است قبول و رد آن مرز جدايى است هر آن کس را که در دين رسول است ولايت، مهر و امضاى قبول است ديانت‏بى‏شما کامل نگردد بجز با عشقتان دل، دل نگردد حتى اهل سنت هم طبق احاديثشان اين نکته را قبول دارند و در شعر شافعى چنين آمده است: يا اهل بيت رسول الله حبکم فرض من الله فى القرآن انزله کفاکم من عظيم القدر انکم من لم يصل عليکم لا صلاة له اى خاندان پيامبر خدا! محبت‏شما فرض و واجب است که در قرآن آن را نازل فرموده است. در عظمت قدر شما همين بس که هرکس (در نماز) بر شما درود و صلوات نفرستد، نمازش صحيح نيست.” هرچه محبت و دلباختگى و ارتباط قلبى بيشتر باشد، تبعيت، همرنگى، همراهى و همدلى هم بيشتر خواهد شد. ايمان عاطفى به رهبرى، حتى در طاعت سياسى و اجتماعى هم تاثير مى‏گذارد و تبعيتى عاشقانه مى‏شود، نه صرفا تشکيلاتى و رسمى. از اين رو، ارتباط شيعه با اهل بيت (عليهم السلام) را علاوه بر جنبه ‏هاى اعتقادى برمبناى علمى، احاديث و منابع دينى، بايد عاطفى، روحى و احساسى قرار داد و «آگاهى عقلى» را با «عاطفه قلبى» درهم آميخت و عقل و عشق را با هم پيوند زد. ايجاد محبت و عشق را بايد از مراحل ساده، بسيط و عاطفى شروع کرد و در مراحل بعدى با بصيرت و شناخت‏بيشتر، آن را تعميق داد، تا آنجا که «حب»، جزء سرشت انسان گردد و «محبت اهل بيت»، جزء دين يک مسلمان و شيعه در آيد و «هل الدين الا الحب»؟ براى اين کار، بايد زمينه‏هاى روحى و آمادگيهاى قبلى افراد را در نظر گرفت، و الا محبت اهل بيت‏به دلهاى غير مستعد و غير آماده نمى‏چسبد، آنچنان که کاشى به ديوار کاهگلى نمى‏چسبد. گاهى هم بايد موانع را زدود، هم چنانکه در لحيم‏کارى، ابتدا با سنباده و مواد ديگر، چربيها، آلودگيها و جرمها را از محل مى‏زدايند، تا لحيم، بچسبد و جوش بخورد.

[مشعشع]

راههاى ايجاد محبت:
1- استفاده از علاقه به محبوبيت
هر کس دوست دارد مورد علاقه و محبت ديگران باشد و مورد توجه قرار گيرد. در جذب افراد، اظهار علاقه، خيلى مؤثر است. بخصوص آن طرفى که انسان مورد علاقه او باشد اگر شخصيتى معروف، مهم و معتبر باشد، مورد رغبت‏بيشترى است. تاچه رسد به اينکه آن طرف، خدا، رسول و ائمه (عليهم السلام) باشند. بايد چنين القاء کرد که رشته محبت و علقه ولايى با اهل بيت، موجب مى‏شود انسان محبوب خدا و رسول گردد و چه موهبتى بالاتر از اين؟ طرح اين مسئله که ائمه، دوستدارانشان را دوست دارند، ايجاد محبت مى‏کند. روايت در اين زمينه، بسيار است. از جمله، اين حديث: کسى به محضر حضرت على (عليه السلام) رسيد و گفت: «السلام عليک يا امير المؤمنين و رحمة الله و برکاته، کيف اصبحت؟» سلام و رحمت و برکات الهى برتو، اى اميرمومنان، چگونه صبح کرده‏اى؟ حضرت سربلند کرد و پاسخ سلامش را گفت و فرمود: «اصحبت محبا لمحبينا و مبغضا لمن يبغضنا» صبح کردم، در حالى که دوستدارانمان را دوست دارم و با دشمنان دشمن هستم. طرح مسئله حب متقابل و رضايت طرفينى ميان خدا و بنده يا پيامبر و امت، کارساز است. قرآن هم نمونه‏هايى دارد، همچون: «رضى الله عنهم و رضوا عنه»، «فسوف ياتى الله بقوم يحبهم و يحبونه» خدا از آنان راضى است، آنان هم از خدا راضى‏اند. خداوند کسانى را خواهد آورد که آنان را دوست‏بدارد و آنان هم دوستدار خدا باشند.

[مشعشع]

2- بيان فضيلت‏ حب آل پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم)
فعال ساختن کانال تبليغ محبت اهل‏بيت، در جذب ديگران اثر دارد. گفتن و مطرح کردن مؤثر است. به عنوان يک دستور کار، بايد فضيلت، آثار و برکات محبت اهل بيت را به صورت پيوسته طرح کرد. به هر حال در عده ‏اى اثر مى‏گذارد و مردم به دنبال يک موج تبليغاتى در رسانه‏ ها يا مراکز فرهنگى، به سمت و سويى گرايش مى‏يابند. در اين باره، احاديث فراوان است. به عنوان نمونه: پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: «الا و من مات على حب آل محمد مات شهيدا الا و من مات على حب آل محمد مات مغفورا له الا و من مات على حب آل محمد مات تائبا الا و من مات على حب آل محمد مات مؤمنا مستکمل الايمان الا و من مات على حب آل محمد بشره ملک الموت بالجنة الا و من مات على حب آل محمد فتح له فى قبره بابان الى الجنة الا و من مات على حب آل محمد جعل الله قبره مزار ملائکة الرحمة...” هرکس با محبت آل محمد از دنيا برود، شهيد مرده است، آمرزيده مى‏شود، با توبه از دنيا رفته است، با ايمان کامل مرده است، فرشته مرگ او را به بهشت‏بشارت مى‏دهد. از قبر او دو در گشوده مى‏شود به روى بهشت، خداوند قبر او را مزار فرشتگان رحمت قرار مى‏دهد. چنين رواياتى فراوان است. ذکر اينها، دلها را تکان مى‏دهد و شيفته اهل بيت مى‏سازد.

[مشعشع]

3- طرح نيازمندى انسان به اين محبت و بهره‏مندى از آن
انسان معمولا مجذوب کسى يا جايى مى‏شود که گره از کار او بگشايد و بهره برساند. در رابطه‏هاى اجتماعى افراد، به وضوح اين مساله ديده مى‏شود. در زندگى ممتد و مستمر ما که تا آخرت ادامه مى‏يابد، کجاها گير مى‏کنيم و نياز به کمک داريم؟ هنگام مرگ، در برزخ، در رستاخيز، هنگام عبور از صراط و... به کارسازى محبت اهل بيت آگاه مى‏شويم. در اين زمينه ‏هم حديث ‏بسيار است. از جمله اين چند حديث مشهور رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم): «حبى و حب اهل بيتى نافع فى سبعة مواطن اهوالهن عظيمة: عند الوفاة و فى القبر و عند النشور و عند الکتاب و عند الحساب و عند الميزان و عند الصراط»، محبت من و خاندانم در هفت جا، که هول و هراس آنها عظيم است، سود مى‏بخشد: هنگام مرگ، در قبر، هنگام رستاخيز، هنگام گرفتن نامه اعمال، وقت‏حساب، کنار ميزان و سنجيش اعمال و هنگام عبور از صراط. «سال رجل رسول الله عن الساعة، فقال: ما اعددت لها؟ قال: ما اعددت لها کبيرا الا انى احب الله و رسوله. قال: فانت مع من اجببت (المرء مع من احب). قال انس: فما رايت المسلمين فرحوا بعد الاسلام لشى‏ء اشد من فرحهم بهذا» مردى از رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) از زمان قيامت پرسيد. حضرت فرمود: براى آن چه آماده کرده‏اى؟ گفت: چيز مهمى آماده نکرده ‏ام، جز اينکه خدا و رسولش را دوست دارم. حضرت فرمود: تو با کسى هستى که دوست مى‏دارى. انسان با محبوب خود خواهد بود. انس گويد: من نديدم که مسلمانان بعد از اسلام، به چيزى بيش از اين مژده رسول خدا خوشحال شده باشند. على (عليه السلام): «من احبنا کان معنا يوم القيامة، و لو ان رجلا احب حجرا لحشره الله معه» هر کس ما را دوست ‏بدارد در قيامت ‏با ما خواهد بود. و اگر کسى سنگى را دوست‏ بدارد، خداوند او را با آن سنگ محشور مى‏کند. اين مژده بزرگى است که علاقه‏ مند به اهل بيت‏ بداند که در آخرت هم با آنان محشور خواهد بود. وقتى محبت تا اين اندازه کارساز است، چرا اين گنج را نداشته باشيم؟!

[مشعشع]

4- ارزش جلوه دادن محبت اهل بيت (عليهم السلام)
وقتى کارى مورد تقدير و تشويق قرار مى‏گيرد و به عنوان «الگو» مطرح مى‏شود، در ديگران هم جذبه و کشش ايجاد مى‏کند. ارزشگذاران جامعه، مسؤولان فرهنگى هنرى، برگزارکنندگان مسابقات و جايزه دهندگان، اينها همه نقش دارند. وقتى کسى به خاطر شعر گفتن يا قصه نوشتن يا کتاب خواندن در مورد ائمه (عليهم السلام) تشويق شود، هم محبت پيدا مى‏کند و هم به خاطر اين پيوند، احساس عزت و سربلندى دارد. چون مى‏داند که اين کيف، چادر، کتاب و جايزه رابه خاطر اين موضوع، جايزه گرفته است. وقتى از جوانها مى‏پرسند: در باره چه چيزى، شعر مى‏گوييد؟ اغلب مى‏گويند: عشق، بهار، دوستى، زندگى، گل، بلبل و... وقتى پرسيده مى‏شود: چه کتابهايى مى‏خوانيد؟ مى‏گويند: رمان، کتابهاى علمى، داستانهاى تخيلى و... گويا سختشان است‏بگويند: که در باره خدا و نماز و ائمه (عليهم السلام) شعر مى‏گوييم. يا کتابهاى مربوط به اهل بيت و کتب دينى مى‏خوانيم. چون از اين جهت مورد تشويق قرار نمى‏ گيرند، بايد شرايطى پيش آورد که اگر کسى در باره اهل‏بيت، شعر گفت، شعر حفظ کرد، حديث‏ حفظ کرد، کتاب خواند، قصه نوشت، فيلم ساخت، تابلوى هنرى کشيد، يا حتى نام ائمه را داشت‏يا نام اهل‏بيت را روى فرزند خود گذاشت، احساس افتخار و سربلندى کند و اين را ارزش احساس کند و ارزش تلقى کند. مهر تو را به عالم امکان نمى ‏دهم اين گنج، پربهاست، من ارزان نمى‏دهم وقتى از رسانه‏ ها، تلويزيون، مسابقات و گزارشها «الگو» معرفى مى‏شود، اين، تاثيرگذار است. امام صادق (عليه السلام) فرمود: «يا معشر الشيعة!... علموا اولادکم شعر العبدي فانه على دين الله.” اى گروه شيعه! به فرزندانتان شعر «عبدى» را بياموزيد، چرا که او بر آيين خداست. اين تشويق امام صادق (عليه السلام) که شيعيان شعر «عبدى کوفى» را به بچه‏ هايشان ياد بدهند، بزرگترين «تشويق» است و «الگودهى» است. شعر عبدى، از فضليتهاى اهل بيت، موج مى ‏زد. «سيد حميرى» که از شاعران متعهد شيعه است، مى‏گفت: هر کس حديثى بگويد از فضائل على و اهل بيت (عليهم السلام) که من آن را در شعرم نگفته‏ ام، اين اسبم را به او مى‏بخشم. دختر «ابو الاسود دؤلى» وقتى فهميد که خليفه، عسل را فرستاده تا محبت اهل بيت را از دل آنها بيرون کند، آنچه خورده بود، پس آورد، و نخواست ‏با عسل، مهر «آل على» را از دست‏ بدهد. معلمان در اين مسائل، خيلى مى ‏توانند خط دهى داشته باشند و به گرايشها و الگوگيري هاى نوجوانان جهت ‏بدهند. حتى اگر يک دختر و پسر غير متعهد، به خاطر اين که اسمشان مهدى يا زينب و فاطمه است، جايزه بگيرند، همين تاثير ضمنى ايجاد محبت مى‏کند.

[مشعشع]

5- تعظيم و تکريم
جوانان، به خاطر حالت الگوگيرى از مربيان، حتى از حالات و رفتار آنها هم سرمشق و نکته مى‏گيرند. نحوه برخورد مربيان با اهل بيت در حضور فرزندان، و شاگردان و جوانان، به آنان هم ياد مى‏دهد. نام ائمه (عليهم السلام) را با تکريم و احترام ياد کردن، همراه اسمشان سلام و صلوات فرستادن، به احترام نام امام زمان (عج) برخاستن و دست‏ بر سرنهادن، روز ميلاد ائمه را جشن گرفتن و بزرگ داشتن، روز وفاتشان حريم نگهداشتن و حرفهاى خنده‏دار و برخوردهاى شاد نداشتن و در غم و اندوهشان حالت غم داشتن، تاثيرگذار است زيرا کوچکترها به بزرگترها نگاه مى‏کنند. اين حالت، خصلت ‏شيعه است: «شيعتنا خلقوا من فاضل طينتنا، يفرحون لفرحنا و يحزنون لحزننا» شيعيان ما از افزوده سرشت ما خلق شده‏اند، با شادى ما شاد مى ‏شوند و با اندوه ما غمگين مى‏شوند. حتى کيفيت نام بردن و لحن‏ ما در اين مساله، مؤثر است. يک وقت مى‏گوييم: امام رضا فرمود. و يک وقت مى‏ گوييم: حضرت امام رضا عليه السلام فرمود. اين دو با هم خيلى فرق دارد. اگر هنگام شنيدن نام پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) يا يکى از معصومين (عليهم السلام)، زير لب صلوات بر آنها بفرستيم، اين هم نوعى تکريم است و در ديگران، تاثيرگذار. در سالهاى اخير نسبت‏ به برخى از مناسبتها مثلا ايام «فاطيمه» يا «روز زن»، در مورد حضرت فاطمه (سلام الله عليها) بيش از گذشته، کار فرهنگى و تبليغى و گرامي داشت، انجام شده است، يا نسبت‏ به امام زمان (عليه السلام) اين است که مى‏ بينيم، به همين تناسب، محبت فاطمه و مهدى (عليهما السلام) و گرايش به اين دو، نسبت‏ به گذشته بيشتر شده است، بخصوص در ميان جوانان. طبعا زبان و بيان خاص مربوط به نوجوانان و جوانان، چه در سخن و چه در نوشته‏ ها بايد مراعات شود و افق فکر و سطح کودکان در نظر گرفته شود، چه در برنامه‏ هاى راديويى و تلويزيونى، چه در صبحگاهها و مراسم جشن و عزا در خانه‏ ها، مدارس، مساجد و هيئتها.

[مشعشع]

6- ذکر فضايل اهل بيت و فرهنگ آنان
مردم، آرمانگرا و قهرمان دوستند. اگرشخصيت، فضليت، فکر و فرهنگ امامان اهل بيت (عليهم السلام) را بشناسند به آنان علاقه پيدا مى‏کنند و اين علاقه به تبعيت و همسويى مى‏کشد. امام رضا (عليه السلام) در حديثى فرموده است: «ان الناس لو علموا محاسن کلامنا لاتبعونا» «مردم اگر خوبيهاى حرفها و تعاليم ما را بشناسند، از ما پيروى مى‏کنند.” اينکه چگونه مردم، جوانان و بشريت را با فرهنگ اهل بيت بايد آشنا کرد، نکته ظريفى است و بايد از تکنيک «هنر» استفاده کرد و در عرضه محتواى کلامى و حياتى ائمه (عليهم السلام) به نسل امروز، کار رسانه‏ها در اين جهت، مهم است و متاسفانه ضعيفيم. فضايل در دو محور است
1- جهات آرمانى، خلقت، طينت و...
2- جهات عملى و قابل اسوه ‏گيرى و تبعيت عينى و ملموس از رفتار اهل بيت. طرح هر دو جهت، عامل ايجاد علاقه است، ولى محور دوم موثرتر است که در عين بيان عظمت ‏هاى فوق تصور، امکان راه يافتن به حريم کمال آنان هم باشد. نوشتن و سرودن در باره فضايل و خوبيهاى ائمه و ترويج آنها ميان نسل نو، محبت مى‏آورد.

[مشعشع]

7- گره زدن خوشيهاى زندگى به حيات ائمه(عليهم السلام)
با استفاده از قضيه شرطيه (قضيه پاولوف) به نحوى عمل کنيم که با ديدن چيزى و خاطره‏اى، پيوند با اهل بيت مطرح شود، جشن گرفتن و شيرينى و عيدى دادن ها، و جشن تکليف گرفتن و اعطاى مدال و اهداى جوايز و تشويق ها اگر در روز تولد فلان معصوم (عليه السلام) باشد، خواه ناخواه تاثير غير مستقيم دارد. گره خوردن يک خاطره خوش با اهل بيت. شبهاى تولد يا روزهاى ميلاد ائمه، در خانه‏ها و مدرسه ‏هاى ما بايد يک حادثه خوب يا خاطره خوش پيش آوريم. مثلا با يک جعبه شيرينى به خانه رفتن، يا شب تولد امام هادى (عليه السلام) با يک جعبه شيرينى در دفتر مدرسه گذاشتن به همين مناسبتها، که سبب مى‏شود از ياد نرود.

[مشعشع]

8- معرفى کتاب و نگارش مقاله و شعر
اين، نوعى کار فرهنگى است که با شناختن و شناساندن کتابهاى خوب، جذاب و سازنده در مورد اهل‏بيت، از علاقه به مطالعه بچه‏ ها استفاده کنيم. کتابى که به مسابقه مى‏گذاريم يا براى تلخيص پيشنهاد مى‏کنيم يا موضوعى که براى مقاله ‏نويسى، شعر و قصه، حتى عکس و نقاشى مى‏دهيم، اگر سوژه‏ هاى اهل بيتى داشته باشد، مفيد است. يا کشاندن روزنامه ديوارى به اين سمت. يا در خواست‏ خاطره ‏نويسى از زيارت، عاشورا، نيمه شعبان، شب قدر، مجالس سوگوارى و امثال اينها.

[مشعشع]

9- تشکلهاى هيئتى
برنامه ‏هاى خودجوش نوجوانان که کار گروهى انجام دهند، مثل فعاليت هايى که در نيمه شعبان و برگزارى جشن دارند، يا تشکيل هيئت و راه انداختن دسته عزادارى يا آراستن مسجد، حسينيه و تکيه و برنامه‏هاى ايستگاه هاى صلواتى آب، شربت، اطعام، احسان و... همه گره‏زننده قلب نوجوانان با تشکيلات اهل بيت است. بچه ‏ها زمينه ‏هاى روحى دارند. اينها را بايد به کار گرفت، در محله‏ هاى مختلف از خود آنان «هيئت» درست کرد و خودشان مسؤوليت‏به عهده بگيرند تا فعال شوند. ايام محرم يکى از مناسبترين فرصتهاى ايجاد اينگونه تشکل هاى هيئتى از دانش آموزان بخصوص در مقطع راهنمايى و اوائل دبيرستان است. در عاشورا و نيمه شعبان، به خاطر شور عمومى مردم، بچه ‏ها جذب اينگونه مراسم مى‏شوند. براى استفاده از اين حس خود جوش بچه‏ ها و جهت دادن آن براى ايام ديگر بايد سرمايه‏ گذارى کرد. وقتى بچه‏ ها براى خودشان در ارتباط با ائمه، صاحب علم، پرچم، دسته و هيئت مى‏شوند، احساس تشخص مى‏کنند.