با امام كاظم(ع) در سايه قرآن

[امیر هانی]

با امام كاظم(ع) در سايه قرآن

على مختارى

آداب تلاوت

1ـ صداى زيبا و حزن آور عالـم بزرگوار شيخ مفيد(ره) مى نويسد: طبق ادله گذشته, آن حضـرت دانشمنـدتـريـن مـردم زمـانه بـود و بيـش از همه حـافظ كتـاب الهى و خوش صداتريـن آنان در قرائت قرآن بـود. هنگام قرائت, آهسته و حزن آور مى خواند و مى گريست و شنـوندگان هـم گريه مـى كردند, اهل مـدينه او را (زين المجتهديـن) مـى ناميدند.(1)
در روايتـى ديگر آمده استو كانت قراته حزنا) يعنـى قرائت آن حضرت حزن آوربـود.(2) به ابرهه مسيحى فرمود: (با كتاب خودت چقدر آشنايى؟ پاسخ داد: به متـن و تاويل آن آگاهم, هشام مى گويد: حضرت كاظم(ع) شروع كرد به قرائت انجيل, آنگاه ابرهه گفت: (حضرت مسيح اين چنين مى خوانند و جز او هيچ كسى چنيـن نخوانده است و از پنجاه سال پيـش تا كنون در جستجوى چنيـن شخصيتى بودم) و در ايـن هنگام, ابرهه به دست امام مسلمان شد.(3)

2 ـ ترتيل يعنى حروف كاملا ادا و بيان و وقوف رعايت گردد.
حضـرت كاظم(ع) مـى فـرمايـد: از پيامبـر اكـرم در بـاره معناى (و رتل القـرآن ترتيلا)(4) پرسيدند, در پاسخ فرمود:
بينه تبيانا و لا تنثره نثر الرهل و لا تهذه هذالشعر, قفـوا عند عجائبه و حركوا به القلوب و لا يكون هم اءحدكم آخر السوره.(5) يعنى قرآن را واضح و كاملا روشـن بيان كن و حروفش را مانند رمل و شـن هايى كه باد يكباره مى پاشد بر روى هم نريز و آن را ماننـد شعرخـوانـى پشت سـر هـم و با شتاب مخـوان; نزد شگفتيهاى قـرآن بايستيـد و دلها را بـا آن تكـان دهيـد و همت و نظر شما رسيـدن به آخـر سـوره نباشـد, يعنـى به كيفيت بپردازيد نه به كميت.(6)

3 ـ ارج نهادن به حاملان قرآن آن حضرت در حديثى از جد بزرگوارش نقل مى فرمايد: خداى تعالى بخشنده است و جـود را دوست دارد و كارهاى عالـى را دوست مـى دارد و از كارهاى پست ناخرسنـد است و واقعا از احتـرام به جلال الهى بزرگـداشت سه گروه است:

الف) ريش سفيد مسلمان,
ب) امام عادل,
ج) آن كسـى كه حامل و تسليم قـرآن كريـم است به گـونه اى كه نه اهل غلـو است و نه از بار تكاليفش شانه خالى مى كند.(7)

4 ـ اهداى ثـواب قرائت به معصـومان(ع) علـى بـن مغيره به امام كاظم(ع) مى گـويد: پـدرم از جـد شمـا پـرسيـد آيـا رواست شبـى يك ختـم قـرآن بخـوانـم؟
جد شما فرمود: هر شب. دوباره پرسيد: آيا در ماه رمضان هـم؟ جد شما فرمـود: در مـاه رمضـان نيز, جـدم عرض كـرد: بلـى هـر چه تـوانستم.
و برنامه پدرم اين بود كه در ماه رمضان چهل بار قرآن را ختم مى كرد; و مـن نيز پس از پدر قرآن مى خوانـم بيشتر و گاهى كمتر از پدرم, كـم و زياديش بستگى داشت به انـدازه فرصت و فراغت و يا كار و سـرگرمـى و نشاط و بيماريـم و هنگام عيـد فطر, قرآنهايـى كه خـوانـده بـودم, يك ختمـش را براى رسـول اكرم(ص) يكـى براى على(ع), يكـى براى فاطمه(ع) و همچنيـن براى هر كدام از امامان تا به شما رسيد و يكى هـم براى شما قرار مى دادم, از هنگامى كه خدا ايـن بينش و حال را به مـن عنـايت كـرده است و در سلك پيـروان شمـا قـرار گـرفته ام.
حال آيا براى خودم نيز پاداشى هست؟ حضرت فرمود: پاداش تـو آن است كه در قيامت با آنها هستـى, گفتـم الله اكبـر, آيا چنيـن اجـرى دارم؟ حضـرت سه بار فرمـود: بلى.(8)

[امیر هانی]

شيعه و قرائت قرآن

حضـرت كـاظم به مـردى فـرمـود: آيـا دوست دارى در دنيـا بمـانـى؟ پاسخ داد: بلـى, پرسيد: براى چه؟ گفت: به خاطر قرائت قل هـو الله اءحد,
آنگاه حضرت ساكت شد و پـس از زمانى گفت: اى حفص! هركـس از دوستان و شيعيان ما بميرد و قرآن را خوب نداند, در عالـم برزخ آموزش داده مى شود تا خدا به واسطه آن درجه و مقامـش را بالا ببـرد زيرا درجات بهشت به قـدر آيه هاى قـرآن كـريـم است: به قارى گفته مى شـود: بخـوان و ترقـى كـن پـس او مـى خـوانـد و تـرقـى مـى كنـد.
حفص گـويـد:
در عمـرم نـديـدم كسـى را كه از امـام كـاظم (ع) بيشتـر خـدا تـرس و به رحمت حق اميدوار باشد و قرآن خواندنـش همراه با حزن بـود و گويا هنگام قرائت به شخصى خطاب مى كند.(9)

[امیر هانی]

پرهيز از بحثهاى بى فايده

همچنانكه امروزه, پـرداختـن به طـرح و حل بسيارى از معماهاى قـرآنـى, وقت گير, كـم فايـده و مايه غفلت از اهـداف اصلـى قرآن كريـم است, در گذشته نيز مباحثـى چـون مخلـوق بودن يا قـديـم بودن قرآن, به صـورت مشكلى جنجالـى درآمده بـود و مايه درگيرى و خـونريزىها و اتلاف وقت و... مى شـد.
هنگامـى كه در ايـن باره از امام كاظم(ع) نظرخـواهـى و گفته شـد مـردم در ايـن بـاره اختلاف دارنـد بـرخـى قرآن را مخلوق مى دانند و بعضى غير مخلـوق; فرمود: مـن آنچه را آنان مى گـويند, نمى گويم ولى مى گويـم: (انه كلام الله) قرآن سخـن خداست.(10)
ايـن روش و منـش بايد سرمشق امروز و هميشه ما باشـد, كه از مباحث نظرى بـى فايـده و مشكل آفريـن بپرهيزيم.

[امیر هانی]

عنايت به تفسير قرآن

به جـاست كه قارى به معنـى و تفسيـر هـم تـوجه نمايـد, در سخنان امام كاظم(ع) مـواردى از تفسيـر آيـات بيـان شـده مثلا (تـوبه نصوح) در آيه (يا ايها الذين آمنـوا توبـوا الـى الله تـوبه نصـوحا)(11) را چنيـن تفسيـر مى فرمايد: بنده به درگاه خدا توبه مى كند و ديگر برنمى گردد و تـوبه نمـى شكند و بـراستـى كه محبـوبتـريـن بنـدگـان خـدا در پيشگـاه حق, فـريب خـوردگـان توبه كننده اند.(12)

[امیر هانی]

تفسير واژه هاى مشكل

در تفسيـر (الذيـن هـم عن صلاتهم سـاهـون)(13) ـ سهو در نمـاز را تضييع نماز مى داند.(14)
و يا در تفسير (الله الصمد)(15) مـى فرمايد: (الصمـد الذى لا جـوف له)(16) يعنى صمد كسـى است كه تـوخالـى نيست; بديهى است كه اجسام همه توخالـى و داراى هسته مركزى و پروتـون هستند, و طبق ايـن تفسير صمد يعنـى غير مادى و غير جسم.

[امیر هانی]

بيان مصداق و مورد آيه

شـاءن نزول و يا روشـن تـريـن مصـداقهاى بـرخـى آيات, در سخنان امام بيان شـده است مثل مصـداق (ماء معيـن) كه منظور از آن غيبت حضـرت مهدى امـام زمـان(ع) است. در ايـن آيه از انسان سوال شده: (قل اءرءيتـم ان اصبح ماوكـم غورا فمـن ياتيكـم بماء معيـن)(17)يعنـى بگـو: به مـن خبـر دهيـد, اگر آب شما فرو رود, چه كسى آب روان برايتان خواهد آورد؟
و در توضيح (فجار) در آيه : (كلا ان كتاب الفجار لفى سجيـن)(18) مى فرمايد: بـدكاران و فاجران كسانى هستنـد كه در حق ائمه (عليهم السلام) نافرمانـى و بـر آنان قلـدرى كردنـد.(19) گفتنـى است كه بيشتريـن تفسيرهاى آن بزرگـوار در شرح آيه هايـى است كه در اثبات امامت و رهبرى و يا بيزارى و مذمت منحرفان از امامت نازل شده است.

در معرفـى مهم تـريـن مصـداق منافقان, كسانـى را نشان مـى دهـد كه به ولايت حضرت علـى(ع) ايمـان نمـىآوردنـد, قـرآن كـريـم مـى فـرمـايد:
(هنگـامـى كه منـافقـان نزد تـو آينـد مـى گـوينـد:
(ما شهادت مى دهيـم كه يقينا تو رسول خدايى) خداوند مـى داند كه تـو رسـول او هستى, ولى خداوند شهادت مى دهد كه منافقان دروغگو هستند...)(20) ايـن به خاطر آن است كه نخست ايمان آوردند سپـس كافـر شـدنـد از ايـن رو بـر دلهاى آنان مهر نهاده شده و حقيقت را درك نمى كنند. امام(ع) مـى فرمايد: منظور منافقانى است كه نخست ايمان آوردنـد به رسالت پيامبـر(ص) و سپـس به ولايت حضرت علـى(ع) وصـى آن حضرت كفر ورزيدنـد.

ب ـ ثواب تلاوت در سخنان امام(ع) ثـواب و آثار تلاوت بسيارى از آيه هـا و سـوره هـا بيـان شـده كه نمـونه هـايـى را مـرور مـى كنيـم:

1 ـ هرگاه از چيزى ترسيدى صـد آيه از هر جاى قرآن كه خواستـى, بخـوان, آنگاه سه بار بگو: اللهم اكشف عنى البلاء.(21)
2 ـ امام كاظم(ع): نسيـم رحمت الهى در هر روز جمعه هزار بار مـى وزد, و به هر بنده اى هر چه خدا بخواهد مى دهد پـس هر كه بعد از عصر جمعه صد بار سوره قدر را بخـوانـد خـداونـد آن هزار رحمت و همـاننـد آن را به او مـى بخشـد.(22)

[امیر هانی]

ـــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــ پى نوشت ها:
1 ـ ارشـاد مفيـد, ص ;235 بحـارالانـوار, ج 48, ص 102.
2 ـ كـافـى, ج 2, ص 606, به نقل از مسنـد الامـام الكاظم(ع), ج 2, ص 11.
3 ـ بحارالانوار, ج 48, ص 104.
4 ـ سوره مزمل, آيه 4.
5 ـ بحـارالانـوار, ج 76, ص ;63 مسنـد الامـام الكـاظم(ع), ج 2, ص 44.
6 ـ مسنـد الامـام الكـاظم(ع), ص 44, نقل از بحـارالانـوار, ج 92, ص 215.
7 ـ بحارالانوار, ج 92, ص 184.
8 ـ كـافـى, ج 2, ص ;418 مسنـد الامـام الكـاظم(ع), ج 2 ,ص 8 ـ 9.
9 ـ همـان, ص ;606 نقل از مسنـد الامـام الكاظم(ع), ص 11.
10 ـ تـوحيـد صـدوق, ص ;224 مسنـد الامـام الكاظم(ع), ج 2, ص 7.
11 ـ سوره تحريم, آيه 77.
12 ـ تفسيـر نـورالثقليـن, ج 5, ص ;374 مسنـد الامام الكاظم(ع), ج 2, ص 42, با اندكى تفاوت.
13 ـ سوره ماعون.
14 ـ مسند الامام الكاظم(ع), ج 2, ص 47.
15 ـ سوره توحيد.
16 ـ مسند الامام الكاظم(ع), ج 2, ص 48.
17 ـ سوره ملك, آيه 30.
18 ـ سوره مطففين, آيه 8.
19 ـ مناقب ابـن شهرآشـوب, ج 2, ص 352, نقل از مسنـد الامام الكاظم(ع), ج 2, ص 46.
20 ـ سوره منافقون ,آيه 3 ـ 1.
21 ـ مناقب ابـن شهرآشـوب, ج 1, ص 559, نقل از مسنـد الامام الكـاظم(ع), ص 41.
22 ـ ثـواب الاعمـال, ص 157, نقل از مسنـد الامـام الكـاظم(ع), ج 2, ص 11.
23 ـ امـالـى صـدوق, ص 361, نقل از مسنـد الامـام الكاظم(ع), ج 2, ص 9.

سایت تربیت