"آیا لما از ادات شرط است؟"
پاسخ:
لَمّا: سه معنا دارد:
الف: به معناى «لَمْ» بر مضارع داخل مى‏شود و آخر آن را جزم مى‏ كند،
مثل «لَمّا يَدْخُلِ الْايمانُ فى‏ قُلُوبِكُمْ» (حجرات آيه 14)
هنوز وارد نشده است ايمان در دل‏هاى شما

ب: حرف استثنا مثل «اِلّا» و بر جمله اسميّه داخل مى‏شود، مانند
«اِنْ كُلُّ نَفْسٍ لَمّا عَلَيْها حافِظٌ»(طارق آيه 4).
نيست هیچ نفسى مگر اين كه براى اوست نگهبانى.

ج: ظرف به معناى «اِذْ» كه پاسخ سؤال است و به فعل ماضى اضافه مى‏ شود، مثل «لَمّا جائَنى‏ اَكْرَمْتُهُ» و چون دربرگیرنده ی شرط است جوابش يا فعل ماضى است

مثل

«فَلَمّا نَجّيكُمْ اِلَى الْبَرِّ اَعْرَضْتُمْ»(اسراء آيه 67)، كه «اَعْرَضْتُمْ» فعل ماضى است.

يا جمله اسميه با «اذا»ى فجائيه مانند «فَلَمّا نَجّيهُمْ اِلَى الْبَرِّ اِذا هُمْ يُشْرِكُونَ»( عنكبوت آيه65).

يا جمله اسميه با فاء مثل «فَلَمّا نَجّيهُمْ اِلَى الْبَرِّ فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ»(لقمان آيه 32). كه جمله «فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ»، اسميه است.

يا فعل مضارع مانند «فَلَمّا ذَهَبَ عَنْ اِبْراهيمَ الرَّوْعُ وَجائَتْهُ الْبُشْرى‏ يُجادِلُنا فى‏ قَوْمِ لُوطٍ»(هود آيه 74 كه «يُجادِلُنا» فعل مضارع است.