امام مهدى، در آثار شخصيت هاى اسلامى

[گل مريم]

برگرفته از كتاب: چشم به راه مهدي

مقدمه

برگرفته از كتاب: چشم به راه مهدي

علماى اسلام، افزون بر انجام وظيفه خطير بيان احكام شرعى، به مسائل مهم معارف اسلامى و اعتقادى و شبهاتى، كه از سوى نحله هاى گوناگون افكنده مى شده، غافل نبوده اند.

تولد مهدى، حيات، غيبت، حكمت غيبت و... از سوى بزرگان اسلام، چه شيعه و چه سنى، مورد بحث و بررسى بوده است.

در اين باره، آثار فراوانى پديد آمده و كمتر عالم اسلامى را مى توان يابيد كه در اين باب قلم نزده باشد و يا سخنى نگفته باشد.

منظور ما در اين نوشتار، نگاشتن كتاب نامه، به سبك معمول نيست. كه كار انجام شده (كتاب نامه امام مهدى و در جستجوى قائم ) بلكه بر آنيم، ابتداء به معرفى برخى شخصيتهايى كه درباره مهدى كتاب، يا رساله نگاشته اند بپردازيم و آن گاه سيرى در كتاب، يا رساله مورد نظر داشته باشيم: در باب موضوعاتى كه به آن ها پرداخته شده و چگونگى پرداخت.

[گل مريم]

کتاب: كمال الدين و تمام النعمه

نوشته: ابى جعفر محمد بن على بن الحسين بن بابويه قمى، معروف به شيخ صدوق.
مصحح: على اكبر غفارى.
ناشر: مؤ سسه نشر اسلامى، وابسته به جامعه مدرسين، قم.
شماره صفحه ها: 686

ابن بابويه، در قم، چشم به جهان گشود. در نزد فقهاى بزرگ و محدثان نامدارى چون: على بن بابويه (پدر خود) محمد بن حسن بن وليد، احمد بن على بن ابراهيم هاشم قمى، احمد بن محمد بن يحيى عطار اشعرى قمى، حسن بن ادريس قمى، حمزه بن محمد علوى و... دانش فقه و حديث را فرا گرفت.

روح جست و جوگرش آرام نگرفت و براى بهره گيرى از محضر ابوالحسن محمد بن احمد بن على اسدى، راه يافت و از وى حديث شنيد.
در سال 352 ه - .ق. به نيشابور رفت و از علماى آن جا، استفاده برد.

آن گاه به مشهد، كوفه، بغداد، همدان، بلخ، سرخس، ايلاق و مكه مكرمه رفت و از متخصصان فن حديث ، آموخت.
شيخ عبدالرحيم ربانى شيرازى، در مقدمه معانى الاخبار، تا دويست و پنجاه و دو تن، از بزرگان را كه شيخ صدوق، از آنان استفاده كرده، ياد مى كند.

شيخ صدوق، با كوشش فراوان، در راه كسب و دانش، به مقام هاى عالى علمى دست يافت و در رشته حديث، به جايى رسيد كه رئيس ‍ المحدثين نام گرفت.

شيخ طوسى درباره شخصيت والاى ايشان مى نويسد:
ابو جعفر محمد بن على بن حسين بن موسى بن بابويه قمى، دانشمند جليل القدر، بزرگوار، حافظ احاديث صاحب نظر در رجال و ناقد اخبار بوده است. در ميان دانشمندان قم، در حفظ و كثرت علم، كسى مانند وى، ديده نشده است. وى، نزديك به سيصد كتاب، داشته است.((فهرست ))، شيخ طوسى / 156، شريف رضى ، قم ؛ ((معانى الاخبار)) / 9، مقدمه .

[گل مريم]

از جمله آثار وى، كمال الدين و تمام النعمه است كه گويا، پس از بازگشت از سفر مشهد، در سال 252 ه - .ق. نگاشته است و انگيزه خود را از نگاشتن آن، چنين اعلام مى دارد:

آن چه مرا واداشت كه به نگارش اين كتاب بپردازم چنين بود:
از زيارت حضرت امام رضا، صلوات الله عليه، به نيشابور برگشتم. ديدم. شيعيان آن جا درباره قائم (عج ) مسأله دار شده اند. سعى كردم، آنان را با بيان رواياتى كه از پيامبر(ص ) و ائمه (ع ) رسيده به راه درست، رهنمون گردانم.

در اين روزگار، بزرگى از مشايخ فضل و دانش و تقوا، از اهالى قم، به نام: نجم الدين ابو سعيد محمد بن احمد بن على بن صلت قمى، ادام الله توفيقه، در بازگشت از سفر بخارا، بر ما وارد شد. روزى درباره آراء و باورهاى برخى از فلاسفه و علماى منطق بخارا گفت: از آنان درباره حضرت قائم (عج ) سخنانى شنيدم كه مرا در مورد غيبت طولانى حضرت، دچار حيرت و ترديد كرده است. من مطالبى در اثبات وجود حضرت مهدى (عج ) براى زدودن ترديد از او بيان كردم و رواياتى درباره غيبت، بر او خواندم، حيرت او بر طرف شد و دلش آرام گرفت. از من خواست، كتابى درباره غيبت حضرت مهدى (عج ) بنويسم پذيرفم و به او وعده دادم كه ان شاءالله وقتى به وطن خود (رى ) برگشتم آن را عملى خواهم ساخت.

تا اين كه شبى در خواب ديدم خانه كعبه را طواف مى كنم و به حجرالاسود رسيدم و آن را استلام كردم ناگاه ديدم، مولى صاحب الزمان (ع )، پهلوى در كعبه ايستاده است. سلام كردم. حضرت جواب دادند.

فرمود:چرا كتابى راجع به غيبت نمى نويسى، تا ناراحتى برطرف شود؟
عرض كردم: يابن رسول الله (ص ) من كتاب ها درباره غيبت شما نوشته ام.

حضرت فرمود: نه، آن موضوعات را نمى گويم، كتابى راجع به غيبت من بنويس و غيبتهاى پيامبران را در آن نقل كن.سپس از نظرم غايب شد. من با اضطراب از خواب بيدار شدم و تا طلوع فجر، به گريه و زارى پرداختم، چون صبح شد، به منظور انجام امر ولى الله و حجت خدا، آغاز به نوشتن اين كتاب كردم .

[گل مريم]

اين اثر نفيس، در دو نوبت به گونه سنگى در ايران و يك نوبت به گونه حروفى در نجف و يك مرتبه با ترجمه چاپ شده است ولى، اين چاپ ها، افتادگى، تحريف و اشتباه فراوان دارد.

از اين روى، آقاى على اكبر غفارى، به تصحيح آن پرداخته و مؤسسه نشر اسلامى، به گونه زيبا و مطلوب، آن را چاپ و نشر داده است.

در تصحيح و مقابله اين كتاب، بر هفت نسخه خطى اعتماد شده، از جمله:

1. نسخه كتابخانه شخصى آيت الله ربانى شيرازى.
2. نسخه كتابخانه شخصى محدث ارموى به خط نستعليق، همراه علل الشرايع.
3. نسخه حاج باقر ترقى.
4. نسخه كتابخانه ميرزا حسن مصطفوى تبريز.
5. سه نسخه ديگر، از كتابخانه آيت الله مرعشى.

كتاب، پس از خطبه و مقدمه طولانى، كه بخش عظيمى از كتاب را در برگرفته، آغاز مى شود. در مقدمه، مباحث كلامى سودمندى به رشته تحرير درآمده كه مصحح محترم بحث هاى مطرح شده را تفكيك كرده و با عناوين زير، آورده است:

الخليفه، قبل الخليفه.
وجوب طاعة الخليفه .
ليس لاحدان يختار الخليفه الا الله عزوجل.
وجوب وحدة الخليفه فى كل عصر.
لزوم وجود الخليفه.
وجوب عصمة الامام .
السرفى امره تعالى الملائكة بالسجود لادم عليه السلام.
وجوب معرفة المهدى (عج ) فرجه.
اثبات الغيبة و الحكمة فيها.

[گل مريم]

آن گاه به پاسخ از شبهات مى پردازد و ديدگاه هاى گروه هاى گوناگون، چون: كيسانيه، ناووسيه، واقفيه و زيديه را در باب غيبت امام عصر(ع ) به بوته نقد و بررسى مى نهد و خرده گيري هاى ابن بشار و پاسخ ابن قبه رازى و... را مى آورد.

بر وجود امام غايب و اين كه از عترت است و ظهور مى كند و زمين را پر از عدل و داد خواهد كرد، دلايل محكم، متين و منطقى اقامه مى كند.
پس از اين، گزارشى دارد خواندنى از مناظره اى كه بين او و يكى از ملحدان، در حضور ركن الدوله امير سعيد، انجام گرفته است.

در نقض و ابارم مسائل كلامى كه از سوى مخالفان مطرح شده، كلام را به اوج مى رساند و مباحث جالبى را عرضه مى دارد.
كتاب، در 57 باب تنظيم شده كه مطالب مهم آن، بدين شرح است:

1. انبيا و حجت هاى الهى كه مدتى ازديدگان پنهان بوده اند: ادريس، نوح، صالح، ابراهيم، يوسف، موسى، عيسى و...
2. كسانى كه داراى عمر طولانى بوده اند.
3. نياز بشر به امام.
4. سخنان پيشوايان دين درباره غيبت.
5. كسانى كه به محضر حضرت مشرف شده اند.
6. اخبار و رواياتى كه بيانگر نشانه هاى ظهورند.
7. توقيعات صادر شده از ناحيه مقدسه.
و...

گرچه در اين اثر از همه گونه احاديث: صحيح، ضعيف، حسن و مردود استفاده شده، ولى شيخ صدوق در اثبات غيبت و ظهور و ديگر مطالب حساس، سعى مى كند بر احاديث صحيح اعتماد كند.
كتاب، دائرة المعارف روايى است با دسته بندى بسيار جالب در باب موضوعات مربوط به امام عصر(ع ).