تفسیر «و علّم آدم ‏الاسماء كلّها»

[گل مريم]

«و علّم آدم‏ الاسماء كلّها»

قرآن پس از ترسيم آفرينش انسان و پرسش فرشتگان از هدف آفرينش او، به بيان دليل برترى وى دربرابر ديگر موجودات مى‏ پردازد؛ و اين برترى را تنها در سايه دانش و شناخت او كه خدا به وى ارزانى داشت، عنوان مى ‏سازد: «و علّم آدم الأسماء كلّها...»

در مفهوم اين نامها، نظراتى چند ارائه شده است:
1. عدّه‏ اى برآنند كه منظور از اين نامها، معنا و مفهوم و حقيقت آنهاست؛ چرا كه برترى و كمال نه در نام كه در معنا و حقيقت است.

2. امّا بيشتر مفسّران، ازجمله ابن عبّاس و سعيدبن جبير، بر اين باورند كه: منظور از نامها در آيه شريفه، نام همه صنايع و رشته‏ هاى علمى مربوط به آن، دانش و رموز كشاورزى و درختكارى و تمامى امور و شئون مربوط به دين و دنياى فرد و جامعه است كه خدا به آدم آموزش داد.

3. پاره‏اى گفته‏ اند: منظور، نام همه پديده‏ هاى آفرينش است، چه آنها كه تاكنون پديدار شده‏ اند و چه آنها كه در آينده به اراده خدا پديدار خواهند شد.

4. على بن عيسى مى‏گويد: منظور از آموزش نامها اين است كه همه زبانها و فرهنگها را به آدم آموخت؛ و فرزندان او تمامى زبانها را از پدر دانشمند خود فراگرفتند؛ امّا پس از گسترش خانواده و پراكندگى انسانها، هرگروهى به زبانى سخن گفتند؛ با اينحال تا عصر نوح، كلّيه زبانها براى همه افراد آشنا بود، تا آنكه در توفان مشهور و معروف، بيشتر آنان نابود و بازماندگان نيز پراكنده شدند. از اين زمان به بعد، هر گروهى زبانى را كه بهتر مى‏ دانست، برگزيد؛ و بقيّه زبانها رفته ‏رفته به بوته فراموشى سپرده شدند.

5. برخى نيز به روايت از ششمين امام نور (علیه السلام) گفته‏ اند كه منظور از نامها در آيه شريفه، نام زمينها، كوهها، درّه‏ها، دشتها، پديده‏ها و موجودات و فرشتگان و فرزندان آدم بوده است؛ همچنين خداوند فوايد و امتيازات و نامهاى حيوانات را به آدم آموخت و به او آموزش داد كه چگونه بايد از هركدام بهره گرفت.

[گل مريم]

در چگونه آموختن و نحوه آموزش خدا به انسان نيز ديدگاهها متفاوت است:

1. بعضى مى‏ گويند: خدا اين نامها و مفاهيم را به قلب او الهام فرمود و به خواست آفريدگارش، زبان او به آن مفاهيم و حقايق گويا شد؛ كه اين خود اعجاز بود.

2. عدّه‏ اى معتقدند كه خداوند او را به آموختن آن نامها و مفاهيم وادار كرد.

3. گروهى نيز گفته ‏اند كه خداوند نخست زبان و فرهنگ فرشتگان را به انسان آموخت و آنگاه او با آن زبان غنى، لغتها و فرهنگهاى ديگر را آموخت.

4. و برخى گفته‏ اند: خداوند نامهاى انسانها را به آدم آموخت؛ سپس، پديده‏ ها را يكى پس از ديگرى حاضر ساخت و نام و ويژگيهاى هر يك را به او آموزش داد.


مجمع البیان