نکاتی در زیارت عاشورا – زیارت عاشورا اعلام مواضع زائر است

[یا علی ابن الحسین]

نکاتی در زیارت عاشورا – زیارت عاشورا اعلام مواضع زائر است/ بخش اول: سلام‌ها

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا اَباعَبْدِاللهِ ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ رَسُولِ اللهِ ، اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ يَا بْنَ اَميرِالْمُؤْمِنين ، وَ ابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيّينَ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا بْنَ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِسٰاءِ الْعٰالَمينَ

در تمامی زیارت‌های وارده، از شناخت و باورمان در خصوص مقام و منزلت اهل عصمت علیهم‌السلام و مناقب آنها می‌گوییم، اما در زیارت عاشورا، فقط سلام اول [اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا اَباعَبْدِاللهِ]، مخصوص ایشان است و مابقی هر چه هست، اعلام مواضع شخص زیارت کننده می‌باشد. چرا که این زیارتِ امام حسین علیه‌السلام، در موقعیتی چون عاشورا می‌باشد و نه مواقف دیگر، لذا زائر باید، پس از سلام، فوری مواضع خودش را بیان دارد که کدام طرف است؟ لذا حتی سلام‌های بعدی نیز اعلام مواضع می‌باشد. زائر اذعان می‌دارد، بر خلاف نارواها، تهمت‌ها و قدرناشناسی‌ها، من شما را فرزند رسول خدا (ص)، می‌شناسم، یعنی همان که اجر رسالت مرهون مودت اوست و شما را فرزند «علی و فاطمه»، نه به عنوان دو شخص عادی، بلکه آن علی (ع) که امیرالمؤمنین و سید الوصیین است و آن فاطمه (ع) که سیدة النساء العالمین است می‌شناسم.

[یا علی ابن الحسین]

نکاتی در زیارت عاشورا – زیارت عاشورا اعلام مواضع زائر است/ بخش دوم: فهم اهمیت و عظمت ماجرا

يا اَباعَبْدِاللهِ لَقَدْ عَظُمَتِ الرَّزِيَّةُ وَجَلَّتْ وَعَظُمَتِ الْمُصيبَةُ بِكَ عَلَيْنا وَعَلىٰ جَميعِ اَهْل ِالْاِسْلامِ وَجَلَّتْ وَعَظُمَتْ مُصيبَتُكَ فِى السَّمٰوٰاتِ عَلىٰ جَميعِ اَهْلِ السَّمٰوٰاتِ

اى ابا عبداللّه براستى بزرگ شد سوگوارى تو و گران و عظيم گشت مصيبت تو بر ما و بر همه اهل اسلام و گران و عظيم گشت مصيبت تو در آسمان‌ها بر همه اهل آسمان‌ها

مصیبت، یعنی آن چه که انسان با آن مواجه می‌گردد که البته بیشتر در مورد مواجه با محنت و اندوه به کار می‌رود. برخی خودشان ساده‌اندیش و سطحی‌نگر هستند، اما مهم این است که دشمن همیشه سعی دارد جنایت عظیم خود را یک حادثه، اتفاق یا جریان ساده القا کند. مثل این که بگوید: «حادثه عاشورا چیزی نبود، جز دعوای دو قدرت بر سر حکومت یا حتی موضوعات ساده‌تر» - «جز یک اتفاقی که حالا این طوری پیش آمد – چنان چه یزید گفته بود» - «به فرض که امامی در 1400 سال پیش به شهادت رسیده باشد، دیگر این همه بزرگ‌نمایی نمی‌خواهد و ...»! بدیهی است که صاحب چنین نگاه و اندیشه‌ای، نه دوست را شناخته است و نه دشمن را و نه موضوع را و نه اسلام را. لذا اصلاً نمی‌تواند عاشورایی باشد. از این رو زائر، بلافاصله پس از سلام‌ها، مواضع خود را در نوع نگاه به ماجرا بیان می‌کند، که مصیبی عظیم بود، بر ما، بر اسلام و بر جمیع اهل آسمان‌ها.
‌نکاتی در زیارت عاشورا – زیارت عاشورا اعلام مواضع زائر است/ بخش سوم: لعنت‌ها

فَلَعَنَ اللَّهُ اُمَّةً ...

پس خدا لعنت کند مردمى را که ...

بلافاصله پس از اعلام مواضع در قالب سلام‌ها، اعلام مواضع در لعنت‌ها شروع می‌شود که بسیار قابل تأمل است و در همین فراز اولش، نکات فراوانی نهفته است. «لعنت»، فحش و ناسزا نیست، بلکه در مقابل رحمت است، یعنی «دور دانستن از رحمت» خدا. بالاخره یک مسلمان و به ویژه کسی که برای خدا به میدان آمده، باید بداند که دوست و دشمن کیانند؟ چه کسانی در ظلّ رحمت خدا هستند و چه کسانی از این رحمت رانده شده‌اند و باید بداند که خودش عقلاً و قلباً دعاگوی کیست؟ لذا در «لعنت» اعلام مواضع می‌کند. اما نکته‌ی دوم حایز اهمیت این است که او شخص خاصی را لعنت نمی‌کند، بلکه یک «امتی» را لعنت می‌کند، چرا که اشخاص، بدون حمایت مردمی، نمی‌توانند کاری کنند. «امت»، به مردمی گفته می‌شود که پیرو «امامی» هستند، چه حق و چه باطل.
‌نکاتی در زیارت عاشورا – زیارت عاشورا اعلام مواضع زائر است/ بخش چهارم: لعنت‌ها

فَلَعَنَ اللَّهُ اُمَّةً اَسَّسَتْ اَساسَ الظُّلْمِ وَ الْجَوْرِ عَلَيْكُمْ اَهْلَ الْبَيْتِ

پس خدا لعنت کند، آن مردمی (امّتی) که شالوده ستم و بیدادگری را علیه شما خاندان (رسالت) بنا نهادند.

زائر امام حسین علیه‌السلام، کسی که در موقعیتی چون عاشورا به محضر ایشان مشرف شده است، در اعلام مواضع خود، یک «امت» را دور از رحمت می‌خواند، اما کدام امت را؟ امت فلان یا فلان، قوم فلان یا فلان را دشمن گرفته است؟ خیر، بلکه «امّتی» که اساس ظلم را بنا نهادند. چرا که شیعه‌ی واقعی، ظاهر بین و سطحی‌نگر نیست، و در دشمن شناسی، حوادث و جریانات انحرافی را ریشه‌یابی می‌کند. او خودش را با شاخ و برگ‌ها و تفرعات سرگرم نمی‌کند، بلکه با اصل، بنیان و ریشه‌ی ظلم مخالفت و مقابله دارد. ندیدیم به رغم همه مشکلات و مصائب، امام خمینی (ره) می‌فرمودند: «هر چه فریاد دارید بر سر امریکا بزنید»؟! چون ریشه‌ی ظلم‌ها، بدبختی‌ها، فلاکت‌ها و گرفتاری‌ها را شناخته بودند. لذا شیعه در اظهار چگونگی دشمن‌شناسی خود به امامش (ع)، عمق بصیرتش را اظهار می‌دارد که با بنیانگذاران ظلم و جود مخالف است.

نکاتی در زیارت عاشورا – زیارت عاشورا اعلام مواضع زائر است/ بخش پنجم: لعنت‌ها

وَ لَعَنَ اللَّهُ اُمَّةً دَفَعَتْكُمْ عَنْ مَقامِكُمْ و َاَزالَتْكُمْ عَنْ مَراتِبِكُمُ الَّتى رَتَّبَكُمُ اللَّهُ فيها

و خدا لعنت کند مردمى را که کنار زدند شما را از مقام مخصوص‌تان و دور کردند شما را از آن مرتبه‌هائى که خداوند آن رتبه‌ها را به شما داده بود

زائر امام حسین علیه‌السلام، نه تنها برای امّتی که ظلم را بنیان گذاشتند، رحمت الهی را نمی‌طلبد و نیز اذعان دارد که با ریشه و اساس ظلم مخالفت دارد (بخش قبلی)، بلکه در این فراز با شعور معرفتی، فرهنگی و سیاسی خود، که بصیر و واقع بین است، می‌گوید: ظلم بزرگ و اصلی، این نبود که با شما جنگیدند و شما را کشتند، بلکه کنار زدن شما از مقام و رتبه‌هایی (ولایت و خلافت) بود که خداوند شما را در آن قرار داد. بدیهی است وقتی یک گروه از مردم (امّت)، به خاطر جهالت، هوای نفس، متامع قلیل دینا و ...، به دنبال کسانی که آنها را اغفال کرده و به استثمار می‌کشند، راه می‌افتند، حق و امام حق، و ولیّ حق و خلیفه‌ی الهی را کنار می‌گذارند و کار به دست نااهلان می‌افتد؛ ظالم سلطه می‌یابد و در نتیجه به ترور و کشتن انسان‌های کامل، انسان‌های بر حق و برگزیدگان الهی، که در واقع آنان باید الگو، امام، زمامدار و رهبر مردم باشند منجر می‌شود. چنان چه امام خمینی (ره) فرمودند: «کشتن امام حسین (ع)، یکی از گناهان کوچک یزید بود – مضمون»، یعنی گناه و ظلم کنار گذاشتن آنها، از مقام و جایگاهی که خدا قرار داده و امر فرموده، گناه و ظلم بزرگ‌تری است. لذا زایر در این فراز، این بینش عمیق خود را به امام (ع) عرضه می‌دارد. (برای مطالعه بخش‌های قبلی، روی کلمه «آرشیو» کلیک نمایید).
نکاتی در زیارت عاشورا – زیارت عاشورا اعلام مواضع زائر است/ بخش ششم: بصیرت در دشمن‌شناسی

و َلَعَنَ اللَّهُ اُمَّةً قَتَلَتْكُمْ وَ لَعَنَ اللَّهُ الْمُمَهِّدينَ لَهُمْ بِالتَّمْكينِ مِنْ قِتالِكُمْ

و خدا لعنت کند مردمى را که (با شما جنگیدند) و شما را کشتند و خدا لعنت کند آنان كه تهيه اسباب کردند براى کشندگان شما تا آنها توانستند با شما بجنگند

زائر امام حسین علیه‌السلام در موقعیت عاشورا، پس از اذعان به آن که کنار گذاشتن شما، ظلمی بزرگ‌تر از جنگ بود، در رتبه‌ی بعدی، دوری از رحمت خدا (لعنت) را برای کسانی می‌خواهد که علیه امام، به مخاصمه و جنگ اقدام کرده و می‌کنند. اما، شیعه امام حسین علیه‌السلام، بصیر است و می‌داند که «جنگ» به این سادگی و با قشون کشی چند هزار نفر و تحت فرماندهی چند نفر، به راه نمی‌افتد، بلکه پشتوانه‌ی اذهان عمومی می‌خواهد، طراحی و زمینه‌سازی و پشتیبانی روانی، تبلیغاتی، مالی و تسلیحاتی می‌خواهد، و این کاریست که از یک جماعت (امت) بر می‌آید و نه از چند نفر. لذا همان گونه که در فرازهای قبل، ابتدا امتی را که بنیان ظلم را گذاشتند محکوم کرد، در این فراز نیز بلافاصله پس از لعن کسانی که جنگ را به راه انداختند، کسانی که به هر شکلی و به هر مقداری به آنها کمک کردند تا بتوانند این جنایت را انجام دهد، محکوم می‌کند. (برای مطالعه بخش‌های قبلی، روی کلمه «آرشیو» کلیک نمایید).
نکاتی در زیارت عاشورا – زیارت عاشورا اعلام مواضع زائر است/ بخش هفتم: برائت دو سو دارد:

بَرِئْتُ اِلَى اللَّهِ وَ اِلَيْكُمْ مِنْهُمْ وَ مِنْ اَشْياعِهِمْ وَ اَتْباعِهِمْ وَ اَوْلِياَّئِهِم

بيزارى جويم بسوى خدا و بسوى شما از ايشان و از پيروان و دنبال روندگانشان و دوستانشان

برائت، یعنی بیزاری و دوری جستن. برائت دو سوی «از – به» دارد که هر دو مهم، تعیین کننده و سرنوشت ساز می‌باشند. بسیاری از دشمن روی برگردانده و دوری می‌کنند، اما به سوی دشمن دیگری می‌روند – بسیاری روی برگردانده، اما فقط صحنه‌ی دفاع از حق را خالی می‌کنند و راه سومی می‌روند – بسیاری دیگر از دشمن بیرونی دور شده و به سوی دشمن درونی (نفس) می‌روند و تنبلی، تن‌پروری، آسایش زودگذر و رفاه قلیل دنیای‌شان را به هر امری ترجیح می‌دهند. اما شیعه و زایر امام حسین علیه‌السلام در موقف عاشورا، با این بیان، اعلام مواضع می‌کند که «از» دشمن، «به» سوی خدا و شما برائت و بیزاری و دوری می‌جویم. یعنی نه دشمنی‌ام و نه دوستی‌ام، مسئله‌ی شخصی نیست، هوای نفس نیست، ناآگاهانه نیست، بلکه هدفم مشخص است. صراط مستقیم – به سوی الله جل جلاله و شما. و بصیرت خود را چنین ابراز می‌دارد که: دشمن را نیز فقط همین چند نفر نمی‌بینم، لذا «از» پیروان، تبعیت کنندگان و دوستان و بزرگان آنان نیز، «به» سوی خدا و شما برائت می‌جویم.


نکاتی در زیارت عاشورا – زیارت عاشورا اعلام مواضع زائر است/ بخش هشتم: جریان شناسی و امتداد:

يا اَباعَبْدِاللَّهِ اِنّى سِلْمٌ لِمَنْ سالَمَكُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حارَبَكُمْ اِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ

اى اباعبداللّه من تسليمم (و در صلحم) با کسى که با شما در صلح است و در جنگم با هر کس که با شما در جنگ است تا روز قيامت.

بسیار دیده یا شنیده‌اید که حتی امروزه برخی می‌گویند: «ما با خود خدا کار داریم نه با بقیه»، یا با امام حسین علیه السلام هستیم و نه بقیه و ...؛ این یک طرز تفکر و اندیشه انحرافی است که فرد و جامعه را از یک جبهه و جریان حقی که باید در آن باشند، جدا می‌کند و موجب هلاکتشان می‌گردد. جنگ و صلحِ بین حق و باطل، یک مسئله فردی، یا حتی ملّی نیز نمی‌باشد. همین اندیشه‌ای انحرافی است که سبب می‌شود یک عده بگویند: «مثلاً فلسطین یا غزه به ما چه» - اما زایر امام حسین علیه السلام، با بصیرت کامل، اذعان می‌دارد که با امتی که تسلیم و پیرو شما و در صلح با شما باشند، در سلم و صلح هستم و با امتی که در جنگ با شما باشند، در جنگ هستم. آن هم نه فقط در کربلا، عاشورا یا یک برهه‌ی خاص، بلکه تا روز قیامت. دقت شود که زایر در این فراز نمی‌گوید: «من با شما در سلم و صلح هستم»، چرا که این بدیهی است و باید پیرو امامش باشد و اگر نباشد معاند است، بلکه سخن از همراهی با یک جبهه در جریان شناسی و امتداد این خط (هرکس ... تا روز قیامت) به میان می‌آورد.