پرتوى از سيره و سيماى امام جواد عليه السلام

[گل مريم]

پرتوى از سيره و سيماى امام جواد عليه السلام





در تاريخ ولادت حضرت امام محمد تقى, ملقببه جواد, اختلاف است. قول مشهوراين است كه آن حضـرت در دهـم رجب سال 195 قمر درمـدينه چشـم به جهان گشـوده است.
كنيه آنحضرت ابـوجعفـر و پـدرگرامـى اشحضـرت علـى بـن مـوسـى الرضا(ع) و مادر بزرگـوارش سبيكه, معروف به خيزران است.دوران زنـدگـى جـوادالائمه(ع) مصاف بـا دوران حكومت مامون و معتصم عباسى بود ومعتصـم در بغداد تصميم به قتل آن حضرت گرفت و سرانجام به وسيله ام الفضل, همسرامام و دختر مامون, آن پيشـواى معصوم را در را در 25 سـالگـى مسمـوم كـردو بهشهادت رسـاند.
زندگانـى امام محمد تقى, جوادالائمه (ع)ادامه راه خط و روش پدرش حضرت امام رضـا(ع) بـود. مـاءمـون كـوشـش مـى كـرد كه دلامـام را به دست آورد واو را به دارالخلافه نزديك كند. او تـوطئه خـود را براى ازميان بردن جنبـش و حركت تشيع در چهار چوب خلافت عباسيان همچنان ادامه مى داد وهدفـش اين بود كه بيـن امام و پايگاه مردمى او فاصله اندازد و آن حضرت را از مردمدور سازد, ولـى مـى خـواست به طـريقـى ايـن نقشه را اجـرا كنـد كه مـردم تحـريكنشـوند.
مامــون بـر اساس همان نقشه قـديمـى, درجامه دوستـدار امام ظاهـر شـد و (ام الفضل) دختر خود را به ازدواج او در آورد تااز تاييد امام(ع) برخـوردار باشـد و اصـرار كـرد كه بـا كمال عزت در كـاخ مجلل اوزنـدگـى كنـد. اما امام پافشارى مـى ورزيد كه به مدينه باز گردد تا نقشه مـامـونرا در كسب تاييد امام براى پايدارى خلافتى كه غصب كرده بـود, نقـش بر آب سازد ومشروعيت حكومت او را در دل مردم خدشه دار نمايد.
امام جواد(ع) خط پدر بزرگوارش را ادامهداد و به آگاهـى فكرى و عقيدتى دست يازيد. فقيهان از بغداد و شهرهاى ديگر ,پيرامـون خـود, در مدينه فراهـم آورد تابا او مناظره كننـد واز او بپـرسنـد و ازراهنماييهاى او بهره برگيرند.
شيخ مفيدـ رضـوان الله عليه ـ گويد:(مامون, امام جـواد را دوست مى داشت, زيرا با وجود كمى سـن شخصى فاضل بود و بهدرجه والا از علم و دانش رسيده بود و در ادب و حكمت و كمـال عقل , مقـامـى داشت كههيچ يك از مشـايخ زمـان بــا او برابرى نمى تـوانست كرد.)
صغر سن امام (ع) از پديده هاى اعجاز آميزاوست كه در روحيه حاكمان آن زمان اثرى فـوق العاده گذاشته بـود. وقتـى پدربزرگوارش در گذشت, از عمر امام جواد حدود هشت سال بيـش نگذشته بود و در همان سـن,عهده دار منصب امامت گرديـد.
امام (ع) با پايگاهـى مردمى طرفـدار ومـومـن به رهبـرى وامامتـش بـه طور مستقيـم در مسائل دينى و قضاياى اجتماعى واخلاقى درتماس بـود.
وقتـى ماءمـون , امام (ع) را به بغداديـا مركز خلافت آورد, امام (ع) اصرار ورزيد تا به مـدينه باز گردد, ماءمون با ايـندرخـواست مـوافقت كرد و آن حضرت بيشتـر عمـر شـريف خـود را در مـدينه گذرانــد.
معتصم از فعاليت و كوششهاى او برآشفتهبود, از اين رو , آن حضرت رابه بغداد فراخواند و هنگامى كه امام (ع) وارد عراقگرديد, معتصـم و جعفر, پسر مامـون , پيوسته , تـوطئه مى چيدند و براى قتل آنبزرگوار حيله مى انديشيدند, تا ايـن كه آن حضـرت در سـال 220 هجـرى در آخـر ماهذيقعده به شهادت رسيـد.(1)
از بيشتـرروايات چنيـن بر مىآيد كه وقتىامام رضا(ع) به درخواست مـامون به خراسان رفت, فرزندش ابوجعفر (امام جواد) را درمدينه به جاى گـذاشت و مـامـون پـس از بازگشت به بغداد در سال 204 هجرى امام جـوادرا به حضـور خود فراخواند تا دخترش ام الفضل را به ازدواج او درآورد, در آنهنگـام,امام آن چنـان كـــه روايت شيخ مفيـد و ديگـران آمـده است,در آغاز دهسـالگـى بــود.

[گل مريم]

نويسنده متتبع ومعروف, هاشم معروفالحسنى, در كتاب ( زندگى دوازده امام) در اين باره چنين اظهار نظر مى كند:
(التبه من با وجود اينكه از روايات چيزىدر دست ندارم كه حكايت از همـراه بردن خانواده و فرزند از سوى امام رضا(ع) بهخراسان ,داشته باشد بعيد مى دانـم كه ايشان را در حجاز جا گذاشته و به تنهايـىعازم سفر گرديـده باشـد, به ويژه كه خود نسبت به اين سفر بدبيـن بود و وداعش باقبر پيامبر در مدينه و با كعبه در مكه, وداع كسـى بـود كه اميـد زيارت مجـدد ,نـداشت . فـرزنـد ايشان حضـرت جواد(ع) با وجود خردسالى , بيـم و نگرانى پدر را بههنگام طواف وداع كاملا درك و احساس مى كرد. همچنانكه من ازدواج ايشان را در اينسـن اندك با دختر ماءمون, پـس ازگفتگويى كه ميان ماءمون و بنى عباس از يك سو وامام جواد و قاضى القضات از سـوى ديگـر به هميـن منـاسبت جـريـان يـافت بعيـد مـىدانم.
ترجيح مى دهم كه ايشان در خراسان نيزهمراه پدر بودند و جز مرگ امام رضا(ع) چيزى ايشان را جدا نكرد. آن حضرت پـس ازوفات پدر با خانواده پـدرى بـه مدينه بازگشتند و بعد از بازگشت مامـون به بغداد ومحكم شدن جاى پاى او,ايشان را به بغداد فراخوانـد و به خـود نزديك ساخت و اظهارارادت و دوستـى نمـود و دختـرش را به ازدواج وى در آورد تـا از تهمت قتل پـدرايشان , رهايى يابد كه ناگزير در چنيـن هنگامى , در سنى باشند كه بتوانند ازدواجكنند.)(2)
روايان روايت كـرده انـد كه امامجـواد(ع) پس از ازدواج با دختر مامـون, به اتفاق همسرش (ام الفضل) با بـدرقهمردم, راهـى مدينه گرديد و هنگامـى كه به دروازه كـوفه رسيد با استقبال پـرشـورمردم رو به رو گرديـد, و آن چنان كه در روايت شيخ مفيد آمـده است به دارالمسيبوارد شـدند و در آنجا به مسجـد رفتند.
در محوطه اين مسجد, درخت سدرى بود كههنوز به بار ننشسته بود, حضرت كوزه اى آب خـواستند و پاى ايـن درخت به وضوپرداختند, سپـس برخاسته نماز مغرب را به جاى آوردند و پـس از پايان نماز , انـدكزمانـى به دعا پـرداختنـد و سپـس نمازهاى مستحبى خـواندند و تعقيبات آن را به جاىآوردند و در ايـن هنگام وقتى به سـوى درخت سـدر بازگشتند, مردم ديـدند كه ايـندرخت به بار نشسته, در شگفت ماندنـد واز ميوه اش خوردند, ميوه شيريـن و بدون هستهاى بـود, آنگاه امام را وداع گفته و در همان زمان, امام (ع) راهى مدينه شدند و تاهنگامى كه معتصـم در آغاز سال 225 ايشان را به بغداد فراخواند, در آنجا اقامتداشتند; از ايـن پـس در بغداد بـودنـد تا ايـن كه در پايان ذى العقـده همان سال,وفات يافتنـد.(3) روايان , سالـى را كه امام, همـراه همسـرش ام الفضل از بغدادعازم مـدينه شـدنـد و نيز تاريخ سال ازدواجشان رامعين نكرده اند. هر چنـد كه روايتشيخ مفيد گـوياى ايـن است كه آن حضرت بعد از پيروزىاش بريحيى بـن اكثم در آنمناظره معروف در سن نه سالگـى , موفق به ازدواج با دختـر ماءمـون شـد, ولـى عبارتمسعودى در كتاب ( اثبات الوصيه) القاگر آن است كه امام پس از آن كه به سـن مناسبازدواج رسيد, تـن به ايـن كـار داد.
در (اعيان الشيعه) آمـده است: آنگـاهامـام جـواد(ع) ازمامون اجازه رفتن به حج خـواست و به اتفاق همسرش از بغداد قصدمدينه كرد.
پـس ازعزيمت امام جواد(ع) به مدينه ماموندر طرطـوس وفات يافت و با برادرش معتصم بيعت شد , سپس معتصـم , امام جواد (ع) رافراخواند و ايشان را به بغداد آورد.
بديـن گـونه مـى تـوان گفت در مـورد مدتاقـامت ايـشان در مدينه و بغـداد و تـاريخ ازدواج و وفات ايشـان در روايات, مطلباطمينان بخـش و قابل اعتمادى كه به طـور قطع بتـوان بـرداشت شخصـى از آن كـرد,وجـود نــدارد.
آنچه مسلـم است اين كه ايشان بيشتريـندوره زندگى خود را در زمان مامون طى كرد و در ايـن فاصله در تنگنا قرار نداشتوكنترلى بر او صـورت نمى گرفت . امام چه در بغداد و چه در مدينه ,از اين فرصت براىانجام رسالت خود بهره برداى كرد; شيعيان نيز در مـورد امـامت او اتفـاق نظر داشتهو راويـان, دهها روايت را در موضوعهاى مختلف از وى نقل كرده اند.
حضرت جوادالائمه (ع) فرمود:هر بنده اى آنگاه حقيقت ايمان خود را كامل مى كند كه ديـن خود را بر شهوتهاى خويـش ترجيح دهـد,وهلاك نمى شود مگر آن كه هواى نفس وشهوتش را بر دينش ترجيح دهد.

ـــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــ
پى نوشت ها:
1ـ پيشوايان ما, ص 246ـ 255.
2ـ زندگى دوازده امام, جلد دوم, ص 247.
3ـ در سال درگذشت امام جـواداختلاف تاريخـى وجـود دارد, عده اىآن را سال 220 و بعضى ديگر آن را سال 255 گفته اند.

---

برگرفته شده از كتاب سيره وسخن پيشوايان - تاليف محمدعلى كوشا

http://www.tarbiat.org/ahlul_bayt/bank/11/m_startfrm.htm