عرفان حج آیت الله جوادی آملی

[عزیزانی]

شروع میکنم با نام الله ،آن خدای رحمن بسیار بخشنده

امشب تلوزیون اعلام کرد اولین گروه حاجیان به سرزمین وحی عازم شدند به فکرم رسید کتاب عرفان حج که موقع زیارتم

در سرزمین وحی بسیار برایم مفید بود براتون معرفی کنم ان شا ءالله مفید باشد وهروقت به این سزمین معنوی سفر کردید

حقیر را هم از دعای خیر فراموش نکنید. وامیدوارم حج تمتع روزی من حقیر هم پیش از مرگم عطا شود.


برای استجابت دعا







مطلب درشب شنبه 9 ذی القعده یک شب مانده به شب ولادت حضرت امام رضا علیه السلام

به امید عنایت آن حضرت هدیه حج به مشتاقان

[عزیزانی]

واذّن فی الناس بالحج یاتوک رجالا وعلی کل ضامر یاتین من کل فج عمیق 27 حج

کعبه جلوه عرش خدا در زمین:


خداوند متعال برای این انسان را فرشته خو کند وآثار فرشتگان را در انسان ظاهر نماید همانطور که دستوری روزه گرفتن میدهد

تا از لذائذ طبیعی پرهیز شود وانسانها همانند فرشتگان از حوردن ونوشیدن ودیگر کارهای حیوانی بر حذر باشند.

همچنین به انسان دستور طواف حریم کعبه ای را میدهد که معادل بیت معمور در عرش خداوند است.

چون فرشتگان اطراف عرش اله به یاد حق سرگرم طواف هستند وبه نام حق تسبیح میکنند و وبرای دیگران از خداوند متعال طلب آمرزش میکنند

برای انسان نیز در زمین کعبه ساخت تا انسان وارسته دور آن طواف کند. به نام حق زمزمه کند وبرای دیگران از خدا آمرزش بخواهد

کعبه وحدود آن حرم مشاعر محدوده ی حرم وشعائر آن هر یک به نوبت خود نشانه های اللهی که در تامین این منظور والا نقش دارند



[عزیزانی]

درروایات کعبه را تنزّل عرش میدانند ومحاذی بیت معمور وعرش خدا وطواف اطراف کعبه را همانند طواف فرشتگان دراطراف عرش اله

میدانند که آ ن عرش به صورت بیت معمور تنزل کرده وبیت معمور هم به صورت کعبه در عالم جلوه کرده است.

[عزیزانی]

کعبه خانه آزاد:

برای اینکه صفت ممتاز آزادی و آزادگی که از آنِ فرشتگان است(چون فرشتگان از رذائل اخلاقی آزاد هستند) در انسان ظهور کند،

خداوند متعال هم این خانه را خانه ی آزادی معرفی کرده تا مردم در اطراف این خانه آزاد طواف کنند

ومعنای طواف اطراف خانه آزاد ،آزاد شدن وآزادگی آموختن است.

قرآن در دوجا از کعبه به عنوان ((بیت عتیق)) نام می برد:

ولیطّوّفوا بالبیت العتیق حج 29

ثم محلّها الی البیت العتیق حج 33


عتیق یعنی آزاد وعتق یعنی آزادگی این خانه آزاد است نظیر دیگر مساجد نیست که گاهی ملک کسی باشد وگاهی مسجد ساخته شود .

کعبه بیتی است (لایملکه احد ولم یملکه احد) وسائل ج9ص347

علی علیه السلام فرمود: عبد الشهوه اذل من عبد الرق بنده شهوت ذلیل تر از بنده زر خرید است

انسان آزاد شده از بند شهوات وغضب فرشته است.

توفرشته شوی ار جهد کنی از پی آنک برگ توت است بتدریج کنندهاش اطلس (دیوان سنایی)

حج بهترین آیین فرشته شدن است. اگر کسی پاک نشد بدا به حالش

امام صادق علیه السلام میفرماید:النظر الی الکعبه عباده

برای آن است که کعبه نمودی از عرش خداوند وطهارت است.نگاه به به معدن طهارت عبادت است .

نگاه به مجلای آزادگی عبادت است. نگاه به نمونه عرش خدا عبادت است.



بر گرفته از کتاب عرفان حج آیت الله جوادی آملی

[عزیزانی]

مقصد ششم: بعضى از آداب حج


بدان كه: حج، اعظم اركان دين و عمده چيزهايى است كه آدمى را به حضرت‏رب العالمين نزديك مى‏ سازد.
و آن اهم تكليفات الهيه و اصعب عبادات بدنيه است.
تارك آن از خيل يهود و نصارى محسوب، و از بهشت‏ برين محجوب است.
اخباردر فضيلت آن، و ذم تارك آن مشهور، و در كتب اخبار، مسطور است.
و شرايط و آداب ظاهريه آن وظيفه علم فقه، و در آن علم شريف مذكور.
و در اينجا در چند فصل‏ اشاره به بعضى از اسرار خفيه و آداب باطنيه آن مى‏نماييم.







فصل اول: بعضى از اسرار آداب باطنيه حج

[عزیزانی]

فصل اول: بعضى از اسرار آداب باطنيه حج


بدان كه: غرض اصلى از خلقت انسان، شناختن خدا و وصول به مرتبه محبت و انس‏ به او است.و آن موقوف است ‏بر صفاى نفس و تجرد آن
.پس هر چه نفس انسان ى‏صاف‏ تر و تجرد آن بيشتر شد انس و محبت او به خدا بيشتر مى‏شود.و حصول صفاى‏ نفس و تجرد آن موقوف است‏
بر دورى از شهوات طبيعيه و بازداشتن آن از لذات شهوي ه‏و ترك متاع و زخارف دنيويه و صرف جوارح و اعضا به جهت‏ خدا در اعمال شاقه
ومداومت‏ به ياد خدا و متوجه ساختن دل به او.
از اين جهت‏ خداى - تعالى - قرار عباداتى را فرمود كه متضمن اين امور هستند، زيرابعضى از عبادات،
بذل مال است در راه خدا كه باعث دل كندگى از متاع دنيوى مى‏گردد، چون: زكوة و خمس و صدقات.
و بعضى متضمن ترك شهوات و لذات است، چون: روزه.
و بعضى ديگر مشتمل بر ياد خدا و متوجه ساختن دل به او و صرف كردن اعضا درعبادت او است، چون: نماز.
و از ميان عبادات، حج مشتمل بر همه اين امور است‏ بازيادتى،
زيرا در آن است ترك وطن و مشقت ‏بدن و بذل مال و قطع آمال و تحمل‏ مشقت و تجديد ميثاق الهى و طواف و دعا و نماز.
يا اشتمال آن به امورى است كه: مردمان به آنها انس نگرفته‏ اند و عقول، سر آنها رانمى‏ فهمند، مثل: زدن سنگريزه، و «هروله‏» ميان صفا و مروه،
زيرا به امثال اين اعمال‏ كمال بندگى، و غايت ذلت و خوارى ظاهر مى‏شود.
زيرا كه: ساير عبادات، اعمالى هستندكه: بسيارى از عقول، علت آنها را مى‏فهمند و به اين جهت طبع را به آنها انس، و نفس راميل حاصل مى‏گردد.
و اما بعضى از اعمال حج، امورى است كه: عقول امثال ما را راهى به فهميدن سر آنهانيست.
پس به جا آوردن آنها نيست مگر به جهت محض اطاعت امر و بندگى مولاى‏ خود.
و در چنين عملى اظهار بندگى بيشتر است، زيرا بندگى حقيقى آن است كه: در فعل‏ آن سببى به جز اطاعت مولا نباشد.
بنده‏ايم و پيشه ما بندگى‏ست بندگان را با سببها كار نيست
مى‏نخواهد كار بنده علتى جز كه فرموده‏ ست مولا خدمتى
و از اين جهت‏ بود كه حضرت رسول - صلى الله عليه و آله - فرمود:
«در حج، به‏ خصوص «لبيك بحجة حقا تعبدا و رقا» .يعنى: «خداوندا! اجابت تو را به حج كردم از راه بندگى و رقيت‏» ⁽¹⁾


و در عبادات ديگر شرايع اين را نفرموده.پس چنين عبادتى كه‏ عقل كسى به جهت آن نرسد در اظهار بندگى كامل‏تر است

[عزیزانی]

و در عبادات ديگر شرايع اين را نفرموده.پس چنين عبادتى كه‏ عقل كسى به جهت آن نرسد در اظهار بندگى كامل‏تر است .
پس تعجب بعضى از مردمان ‏از اين افعال عجيبه ناشى از جهل ايشان است ‏به اسرار عبوديت و بندگى.
و اين سر درقرار داد حج است‏ با وجود اينكه هر عملى از اعمال آن نمونه حالى از حالات آخرت يامتضمن اسرار ديگر است،
همچنان كه اشاره به آن خواهد شد.


علاوه بر اينها اينكه: عبادت حج لازم دارد اجتماع اهل عالم را در موضعى كه‏ مكرر نزول وحى در آنجا شده
بعد از اين روح القدس كه ناموس اكبر است ‏به آنجافرود آمده و ملائكه مقربين به آنجا آمد و شد نموده‏ اند و به خدمت رسول اعظم ‏رسيده ‏اند.
و سابق بر آن منزل خليل رب جليل بوده و ملائكه ملكوت در آنجا بر اونزول كرده‏ اند.
بلكه آن مكان مقدس سرزمينى است كه: پيوسته منزلگاه خيل انبيا از آدم‏ تا خاتم، و هميشه مهبط وحى و محل نزول كروبيان بوده.
و در آنجا سيد انبيا متولدگشته و قدم همايون او و ساير انبيا به اكثر آن سرزمين رسيده.و خداوند ذوالجلال آن‏را خانه خود ناميده،
و به جهت عبادت و تخفيف گناه بندگان خود بر پاى داشته، واطراف و حوالى حرم خانه خود و حرمگاه آن قرار داده.
و عرفات را مثل ميدانى درابتداى حرم خانه خود كرده.و اذيت‏ حيوانات را و كندن درختان و نباتات را به جهت‏ اكرام خانه خود در آنجا حرام نموده.
و آن را به طريق پاى تخت پادشاهان مقررفرموده، كه زيارت كنندگان، از راههاى دور، و ولايات بعيده،
ژوليده مو و غبار آلوده ‏قصد آنجا كنند تا تواضع از براى صاحب خانه خود نموده باشند، با اعتراف ايشان كه اومنزه از زمان و مكان است.
و شكى نيست كه: اجتماع در چنين موضعى مكرم با وجود اينكه باعث‏ حصول‏ لفت و مصاحبت مردمان
و رسيدن به خدمت ‏خوبان كه از اطراف عالم به جهت‏ حج‏ مى‏آيند و سرعت اجابت دعوات است،
موجب ياد آمدن پيغمبر - صلى الله عليه و آله - و بزرگى او و سعى و اهتمام او در ترويج دين الهى و نشر احكام خدايى مى ‏شود.
و اين ‏سبب رقت قلب، و صفاى نفس مى‏گردد


اللهم ارزقنا حج بیت الله الحرام



کتاب معراج السعاده

[عزیزانی]

فصل دوم: امورى كه هنگام توجه به حج‏بايد مراعات شود


كسى كه اراده حج مى‏كند، در وقت توجه به جانب حج مراعات چند امر رابايد بكند:


اول اينكه: نيت‏ خود را از براى خدا خالص كند به نحوى كه شايبه هيچ غرضى ازاغراض دنيويه در آن نباشد.و هيچ باعثى بر حج، جز امتثال امر الهى نداشته باشد.

پس‏ نهايت احتياط كند كه مبادا در خفاياى دل او نيتى ديگر باشد از ريا و يا احتراز از مذمت‏ مردم به سبب نرفتن حج، يا خوف از فقر و بر تلف شدن اموال، -

چونكه مشهور است‏ كه: تارك الحج مبتلا به فقر و ادبار مى‏شود - .يا قصد تجارت و شغل ديگر، زيرا همه ‏اينها عمل را از قربت و اخلاص، خالى مى‏كند.

و مانع از مراتب ثواب موعود مى‏گردد.وچه احمق كسى است كه: متحمل اين همه اعمال شاقه كه واسطه تحصيل سعادت ابدى‏ گردد به جهت‏ خيالات فاسده كه به جز خسران فايده ندارد.


دوم آنكه: از گناهانى كه كرده توبه خالص كند.و حق الناس كه در ذمه او باشد خودرا برى‏ء الذمه سازد.

و دل از همه علايق بكند، تا دل او بالكليه متوجه خدا شود.و بايدچنان تصور كند كه: از اين سفر برنخواهد گشت.

و وصيت ‏خود را مضبوط سازد و آماده ‏سفر آخرت گردد، زيرا اصل اين سفر نيز از جمله تدارك خانه آخرت است.

و بايد دروقت‏ بيرون آمدن از براى سفر حج و قطع علاقه از وطن و اهل و عيال و مال و اموال،

ياد آورد زمانى را كه: قطع علاقه از اينها خواهد نمود به جهت‏ سفر آخرت.


سوم آنكه: در وقت اراده سفر، متذكر عظمت ‏خانه و صاحب خانه گردد،

و به يادآورد كه: او را در اين وقت، ترك اهل و عيال و مفارقت از مال و جاه و دورى دوستان‏

و مهاجرت از اوطان را اختيار كرده به جهت قصد امرى رفيع الشان عظيم القدر.


يعنى: زيارت خانه‏اى كه خدا آن را مرجع مردم قرار داده.


پس بداند كه: اين سفر، مثل ساير سفرهاى دنيا نيست.و متذكر گردد كه: چه امرى ‏اراده كرده است

و رو به چه جايى آورده و قصد زيارت كه را دارد.و بداند كه: اومتوجه است‏ به زيارت آستانه حضرت مالك الملك

و از جمله كسانى است كه منادى ‏پروردگار او را صلاى دعوت داده و او به جان و دل قبول نموده.

پس قطع علايق وتبرك خلايق كرده رو به خانه رفيع القدر عظيم الشان آورده تا دل خود را فى الجمله به ‏ملاقات خانه تسلى دهد

و آن را وسيله وصول به غايت آمال، كه لقاى جمال جميل‏ hيزد - متعال - باشد، سازد.

[عزیزانی]

فصل دوم: امورى كه هنگام توجه به حج ‏بايد مراعات شود

چهارم آنكه: دل خود را فارغ سازد از هر چيزى كه در راه يا مقصد، دل او رامشغول مى‏ سازد و خاطر او را پريشان مى‏كند،
از: معامله و تجارت و نحو اينها، تا دل اومطمئن بوده متوجه ياد خدا باشد.


پنجم آنكه: سعى كند كه توشه سفر و خرجى راه او از ممر حلال باشد.و در آن‏ وسعت دهد اما نه به حدى كه به اسراف منجر شود.
و مراد از «اسراف‏» ، آن است كه: انواع اطعمه لذيذه را صرف نمايد، همچنان‏كه طريقه خوش گذرانان اهل روزگار است.
و اما بذل كردن مال بسيار به اهل استحقاق، پس آن، اسراف نيست.
همچنان كه رسيده است كه: «هيچ خيرى در اسراف نيست.و هيچ اسرافى درخير نيست‏» .


ششم آنكه: در اين سفر هر نقصان مالى يا اذيت‏ بدنى كه به او برسد به او خرسند ودل شاد گردد، زيرا آن، از علامات قبول حج اوست.


هفتم آنكه: با رفقا و اهل سفر خويش خوش خلقى نمايد و گشاده رو و شيرين كلام ‏باشد
.و با ايشان تواضع كند.و از كج ‏خلقى و درشت گويى غايت اجتناب نمايد .وفحش نگويد .و سخن لغو از او سرنزند.
و سخنى كه رضاى خدا در آن نيست نگويد.وبا كسى جدال و خصومت نكند.
حضرت رسول - صلى الله عليه و آله - فرمود كه: «حج مبرور، هيچ جزائى نداردمگر بهشت.
شخصى عرض كرد: يا رسول الله! مبرور كدام است؟ فرمود: آن است كه: باآن، خوش كلامى و طعام دادن باشد» . ⁽²⁾
و بايد بسيار اعتراض با رفيق و جمال و غير اينها از هم سفران نكند.بلكه با همه،هموارى كند.
و با راه روان خانه خدا فروتنى و خفض جناح نمايد.و حسن خلق را پيشه ‏خود كند.
و حسن خلق، همين نيست كه: اذيت او به كسى نرسد، بلكه اگر اذيتى ازديگرى به او رسد متحمل شود.


هشتم آنكه: ژوليده و غبار آلوده باشد و خود را در راه، زينت نكند.و ميل به‏ اسبابى كه باعث فخر و خودنمايى است ننمايد.
و اگر تواند پياده راه رود، خصوصا درمشاعر معظمه،
يعنى: از مكه و منى و مشعر و عرفات.به شرطى كه: مقصود او از پياده ‏رفتن، صرفه اخراجات نباشد،
بلكه غرض او زحمت و مشقت در راه خدا باشد.
و اگرمقصود صرفه باشد سوارى بهتر است اگر وسعت‏ باشد.
و همچنين از براى كسى كه ‏پياده روى باعث ضعف او از عبادت و دعا شود سوارى بهتر است.





کتاب معراج اسعاده
اللم ارزقنا حج بیت الله احرام

[عزیزانی]

فصل سوم: اسرار باطنيه مقدمات و اعمال حج


بدان كه: آدمى چون به قصد حج از وطن خود بيرون برود و داخل بيابان گردد وگريوه ‏ها و عقبات را مشاهده كند

و رو به خانه خدا آورد بايد متذكر گردد بيرون رفتن ‏خود را از دنيا و گرفتارى به گريوه‏هاى عالم برزخ و محشر

، تا ملاقات حضرت داور.و از تنهايى راه، ياد تنهايى قبر كند.

و از تشويش «قطاع الطريق‏» و درندگان صحرا، ياد هول‏ موذيات عالم برزخ نمايد.

چون ميقات رسد و جامه احرام پوشد، به فكر پوشيدن‏ كفن، افتد

و ياد آورد زمانى را كه: به كفن خواهند پيچيد و با آن جامه به حضورپروردگار خواهند برد،

زيرا جامه احرام، شبيه به كفن است، و چون احرام بست

و زبان‏به «لبيك اللهم لبيك‏» گشود بداند كه: معنى اين كلام اجابت نداى پروردگار است

اگرچه بايد اميدوار به قبول لبيك او باشد .اما از رد آن نيز خوفناك باشد و بترسد كه: مباداجواب او رسد كه «لا لبيك و لا سعديك‏» .

پس بايد متردد ميان خوف و رجاء باشد و ازخود و عمل خود نوميد، و به فضل و كرم الهى اميدوار باشد.

و بداند كه: وقت لبيك‏ گفتن، ابتداى عمل حج است و محل خطر است.




مروى است كه: «حضرت امام زين العابدين - عليه السلام - چون احرام بست و برمركب سوار شد رنگ مبارك او زرد شد و لرزه بر اعضاى شريفش افتاد،
نتوانست كه ‏لبيك گويد.عرض كردند كه: چرا لبيك نمى‏گوييد؟ فرمود كه: مى‏ترسم كه پروردگار من‏گويد: «لا لبيك و لا سعديك‏»
.پس چون زبان به تلبيه گشود و لبيك گفت ‏بيهوش گشته ازمركب بر زمين افتاد، او را به هوش آوردند و سوار كردند.و لحظه به لحظه چنين مى‏شدتا از حج فارغ گرديد» . ⁽³⁾


و چون صداى مردمان به تلبيه بلند شود متذكر شود كه: اين اجابت نداى پروردگاراست كه فرموده است:
«و اذن فى الناس بالحج‏ياتوك رجالا».
خلاصه معنى آنكه: «نداكن مردمان را كه به حج‏ حاضر شوند» . ⁽⁴⁾


و از اين ندا به ياد نفخ صور و برآمدن مردم از قبور افتد، كه كفن ها در گردن به‏ عرصات قيامت ايشان را مى‏ خوانند.


و چون داخل مكه شد به فكر افتد كه: حال، داخل حرمی گرديد كه هر كه داخل آن ‏شود در امن و امان است.و

اميدوار شود كه: به اين واسطه از عقاب الهى ايمن گردد.

ودل او مضطرب باشد كه: آيا او را قبول خواهند كرد و صلاحيت قرب حرم الهى راخواهد داشت‏ يا نه،

بلكه به دخول حرم، مستحق غضب و راندن خواهد شد و از اهل اين‏مضمون خواهد بود:


به طواف كعبه رفتم، به حرم رهم ندادند كه تو در برون چه كردى كه درون خانه آيى


و بايد اميد او در همه حالات غالب باشد، زيرا شرف خانه، عظيم است، و صاحب‏خانه كريم، و رحمت او واسع،

و فيض او نازل، و حق زيارت كنندگان خود را منظوردارد.و كسى كه پناه به او آورد رد نمى‏ نمايد.


و چون نظر او به خانه افتد مستشعر عظمت آن گردد، و چنان تصور كند كه: گوياصاحب خانه را مى‏بيند.

و اميدوار شود كه: چنان كه به ملاقات خانه فايز شد به ملاقات‏ صاحب خانه نيز مشرف خواهد شد.

و شكر خدا را به جا آورد كه: به اين‏ موهبت كبرى رسيد.