پندهای آموزنده از امام جعفر صادق(علیه السلام)

[زنبق بنفش]

شش پیام از ششمین امام


سبک زندگی به روایت امام صادق(ع)



به راستی امام جعفر صادق(ع) همچون رسول خدا بشارت به رهایی انسان داد؛ رهایی انسان از خاکدان تیره جهل که بسیار قربانی گرفته است...

امام ششم شیعیان بار غریب ارزش ها را در روزگار سختی ها و تاریکی ها به دوش کشید تا روشنایی علم و حکمت، روش درست زیستن و پایبندی به اخلاق را در تمام مراحل زندگی به ما بیاموزد. برای شیعه جعفری بودن باید به گفته های او عمل کنیم.



همدلی از همزبانی خوشتر است


همدلی، مهارتی است که گام اول آن، داشتن نگرش مثبت به این مساله است. فرهنگ وارداتی غرب، انسان ها را به فاصله گرفتن از یکدیگر و بی تفاوتی ترغیب می کند در حالی که آموزه های دینی ما را به همبستگی اجتماعی و داشتن فضای همدلی برای فائق آمدن بر مشکلات تشویق می کند. در سخنی از امام صادق(ع) می خوانیم: «مومنان برادران یکدیگر و فرزندان یک پدر و مادرند و اگر رگی از یکی از آنان [به ناراحتی] بجنبد، دیگران به خاطر او، شب را نمی خوابند».(اصول کافی، ج۲، ص۱۶۵) داشتن چنین نگاه نابی از جامعه اسلامی، قدرتی بی نظیر می سازد که هیچ کس در آن احساس تنهایی و فقدان حمایت نمی کند. اما این همدلی ها و دوستی ها همان قدر که می توانند سودمند باشد، چنانچه درست انتخاب نشده باشند، می توانند باعث سوء استفاده ها و سرگردانی های پس از آن شوند. البته معیارهای گزینش دوست، متفاوت است. امام صادق(ع) دو معیار پایدار و محکم را که نشان از رشد و شکل گیری هویت واقعی در شخصیت افراد است، معرفی می کند که اگر فردی به چنین خصوصیاتی آراسته بود، می توان در تداوم دوستی به او اعتماد کرد و در غیر این صورت خود وی می تواند منشأ دردسرهای بعدی باشد. معیارهای حضرت چنین هستند: «برادران خود را به دو خصلت بیازمایید. اگر آن دو خصلت را داشتند با آنها دوستی کنید وگرنه از ایشان دوری کنید، دوری کنید، دوری کنید؛ پایبندی به خواندن نماز در وقت خود و نیکی کردن به برادران در سختی و آسایش». (اصول کافی، ج۲، ص۶۷۲)



به نیکی گرای و میازار کس


یکی از نشانه های شخصیت ناسالم، داشتن اذیت برای دیگران و حتی موجودات دیگر است. افرادی که از اختلال های شخصیتی رنج می برند، معمولا دیگرآزاری از عوامل مهمی است که در آنها به وفور یافت می شود. در مقابل انسان های سالم از هر نو اذیتی نسبت به خود و دیگران دور هستند. نمونه بارز آن در انس با طبیعت و زندگی مسالمت آمیز با مظاهر آفرینش الهی است. در سخنی از امام صادق(ع)، چنین افرادی ابرار نامیده شده اند و حضرت درباره آنها می فرماید: «به خدا سوگند که نیکان رستگارند. آیا می دانید آنها چه کسانی هستند؟ کسانی که آزارشان به مورچه ای نمی رسد». (تفسیر قمی، ج۲، ص۱۴۶)

[زنبق بنفش]

اندازه نگه دار که اندازه نکوست

هرکدام از نیازهای شبانه روزی ما چنانچه از محور اعتدال و میانه روی خارج شود ما را با بیماری های روانی و عصبی روبرو می کند. به عنوان مثال، بدخوابی و پرخوابی، هر دو می توانند فرد را دچار استرس های جسمی و روحی کنند در حالی که خواب به موقع و به اندازه، افراد را سرزنده و آماده برای فعالیت های روزمره می کند. در سفارش هایی از امام ششم(ع)، این مسایل به خوبی تبیین شده اند. حضرت در روایتی می فرماید: «خداوند از پُر خوابی و بیکاری زیاد نفرت دارد». (بحارالانوار، ج ۷۶، ص۱۸۰) خواب و فراغت، هر دو آرامش آفرین هستند و ضروری، اما زمانی که بیش از اندازه باشند، فرد را از سلامت زیستی و روانی دور می کنند.

نکته دیگری که امروزه در روان?شناسی سلامت به آن توجه شده، خواب روز است. از نظر علمی، خواب روز دو واحد انرژی از مغز دریافت می کند و یک واحد انرژی به آن برمی گرداند بنابراین کسالت ناشی از خواب روز خصوصا اگر طولانی باشد، بیشتر از احساس آرامش آن است. این نکته دقیق در بیان امام صادق(ع) به خوبی دیده می شود: «۳ چیز است که خداوند آنها را دشمن می دارد: خوابیدن در روز بدون شب زنده داری، خنده بی دلیل و غذا خوردن از روی سیری». (خصال صدوق، ص۸۹)



محترم باش و به عهد خود وفا کن

برای آموزش احترام به فرزندان خود، می توانیم از روش های گوناگونی بهره بگیریم. آنچه بر آن توافق داریم، ضرورت آموزش این مهارت به فرزندان است. امام صادق(ع) راه ساده تری را برای این امر پیشنهاد می کنند که هم مایه تقرب ما به خداوند و اجرای دستورهای اوست و هم باعث آموزش غیرمستقیم به فرزندان در زمینه احترام به بزرگ ترهاست. پیشنهاد حضرت چنین است: «به پدران خود نیکی کنید تا فرزندانتان به شما نیکی کنند». (تحف العقول، ص ۳۵۹)

کودکان در زمان حال و برای امروز زندگی می کنند. در دنیای کودک، فردا و شاید معنایی ندارد. با توجه به این فضای روان شناختی، یکی از مسایلی که برای کودکان امنیت روانی ایجاد می کند، اطمینان به تحقق وعده های والدین است. چنانچه کودکی از عملی شدن وعده پدر و مادر مطمئن باشد با آرامش بیشتری دوره تحمل برای رسیدن به خواسته خود را سپری خواهد کرد و والدین را هم افرادی کارآمد و توانا تصور می کند. چنین تصوری در شکل گیری مفهوم ایمان نیز نقش دارد. براساس یافته های روان شناسان، اولین برداشت از مفهوم خداوند در زندگی کودکان و از ارتباط آنها با والدین شان شکل می گیرد؛ چنانچه والدین اطمینان بخش، اهل وفای به عهد و نیز مراقبان مهربانی باشند، چنین خصوصیاتی درباره خداوند نیز در ذهن کودک نقش می بندد. در آموزه های دینی هم به این نکته چنین اشاره شده که کودکان، شما را روزی دهنده خود می دانند. اگر والدین در روزی رسانی به کودکان موفق عمل کنند، می توانند مفهوم رازق بودن خداوند را بهتر به آنها تفهیم کنند. در جمله ای از امام صادق(ع) به زیبایی، این قانون تشریح شده است: «هنگامی که به کودکان وعده دادید، به آن عمل کنید که آنها شما را روزی رسان خود می دانند و آنها را با بدقولی آزار ندهید که خداوند نسبت به چیزی همانند ناراحت کردن بانوان و کودکان، خشمگین نمی شود». (اصول کافی، ج۶، ص۵۰)

صرفه جویی کن و اسراف نکن

مدیریت دارایی از خود درآمد مهم تر است. فردی که درآمد بالا و هزینه بالایی دارد در رسیدن به اهداف بزرگ می ماند. نگاه دین، قناعت و صرفه جویی در مصرف است؛ در عین حالی که ما را به تلاش برای کسب حلال و توصیه روزی سفارش می کند. ابوبصیر در مشاوره ای تفسیری از امام صادق(ع) درباره آیه «و لا تُبذّر تَبذیرا؛ ولخرجی نکن» پرسید. امام به ایشان فرمودند: «اینکه انسان اموال خود را آنقدر بذل و بخشش کند که خود تهیدست ماند.» گفتم: «پس در مال حلال نیز ولخرجی و تبذیر هست؟» فرمود: «آری». (تفسیر العیاشی، ج۲، ص۲۸۸) بخشش مادی با تمام مزایایی که دارد، آنگاه که از حد خود تجاوز کند، دیگر رفتاری پسندیده محسوب نمی شود. مومن واقعی، دخل و خرج را به گونه ای تنظیم می کند که به دردسر نیفتد و حتی بتواند برای دیگران نیز سودمند باشد. این سخن امام را با چنین نگاهی می خوانیم: «مومن، یاوری خوب و کم خرج و کم زحمت است؛ زندگی اش را خوب اداره می کند و از یک سوراخ دوبار گزیده نمی شود». (اصول کافی، ج۲، ص۲۴۱) یعنی فرد با ایمان از نظر توان ذهنی و کنش فردی در حد بالایی است و در تمام نقش های فردی، خانوادگی و اجتماعی می تواند با تدبیر رفتار کند و از تجربه های پیشین خود نیز برای درامان ماندن از خطا بهره مند شود
.

دل آرام گیرد به یاد خدای


ایمان، انسان را از بن بست های روحی خارج و او را به حمایتی کامل وصل می کند و او را از احساس تنهایی، ترس ها و اضطراب های ناشی از آن دور می سازد. امام ششم دراین?باره می فرمایند: «هیچ مومنی نیست مگر آنکه خداوند از ایمان او انیس و دلارامی برای او قرار می دهد، چندان که اگر بر قله ای باشد احساس تنهایی نکند». (بحارالانوار، ج۷۰: ح۱۴: ص۱۱۱)





ابراهیم اخوی

روانشناس بالینی مرکز مشاوره حوزه علمیه قم

[شهاب ثاقب]

فرزند خطاکارش نباشیم...



بسم الله الرحمن الرحیم



امام صادق علیه السلام فرمودند:


إِيَّاكُمْ أَنْ تَعْمَلُوا عَمَلًا يُعَيِّرُونَا بِهِ فَإِنَّ وَلَدَ السَّوْءِ يُعَیِّرُ وَالِدَهُ بِعَمَلِهِ

بپرهیزید از این که عملی انجام دهید که به خاطر آن ما سرزنش

شویم، چرا که فرزند خطاکار با عملش موجب سرزنش پدر می‌شود.


(الكافي، ج2، بَابُ التَّقِيَّةِ، ص219، حدیث 11)

[ملکوت]

سفارش امام صادق عليه السلام به مسمع‏

مسمع كه يكى از ياران حضرت صادق عليه السلام است مى‏گويد: امام صادق عليه السلام نامه‏اى به من نوشت كه دوست دارم در بعضى از اتاق هايت در منزل جايى را به عنوان مسجد انتخاب و اتخاذ كنى، آن‏گاه دو جامه كهنه زبر بپوشى سپس آزادى از آتش جهنم و ورود به بهشت را از خداوند بخواهى و در آنجا كلمه باطل و سخن خارج از حدود شرعى از تو صادر نشود.