توبه چه گناهى بخشیده نمى شود؟

[یا علی ابن الحسین]

توبه چه گناهى بخشیده نمى شود؟
‏توبه کامل و حقیقى باعث آمرزش همه‌ گناهان حتى شرک و نفاق و ارتداد مى گردد.
خداوند در قرآن مى فرماید: «قل: یا عبادى الّذین اشرفوا على انفسهم لا تقنطوا من رحمة الله أنّ الله یغفر الذنوب جمعیاً، إنّه هوالغفور الرّحیم؛(1) بگو: اى بندگان من که بر خود اسراف و ستم روا داشتید، از رحمت خداوند مأیوس و نا امید شوید که خدا همة گناهان را مى آمرزد».
امیرالمؤمنین (ع) مى فرماید: «در تمام قرآن آیه اى امید بخش تر از این در مورد گناه کاران و توبه کنندگان نیست».(2)
گناه از لحاظ کمیت، هر اندازه بزرگ و زیاد باشد – حتى اگر به اندازه گناه همه جن انس از آغاز آفرینش تا انتهاى عالم باشد – از لطف و رحمت خدا بیشترنيست،بلکه قابل قیاس نمى باشد.
رسول خدا(ص) مى فرماید: «اگر مرتکب گناهان بسیارى که زمین و آسمان را فرا گیرد شدید، اگر به راستى پشیمان شوید،‌خداى تعالى توبه شما را مى پذیرد».(3)

[یا علی ابن الحسین]

چرا انسان نا امید از مغفرت خدا و آمرزش گناهان گردد، در حالى که مى فرماید: «از رحمت خدا مأیوس نشوید»؟!
یأس و ناامیدى بزرگ ترین گناه و شاید بتوان گفت تنها گناهى که مورد عفو و بخشش قرار نمى گیرد، یأس پیوسته و مستمرى است که شخص سرانجام با نا امیدى از دنیا برود.
خداوند در سورة بروج(4) بعد از بیان جنایت عظیم شکنجه گران اقوام پیشین که مؤمنان با استقامت را زنده زنده در آتش مى سوزاندند، مى فرماید: «انّ الّذین فتنؤاالمؤمنین والمؤمنات ثم لم یتوبوا فلهم عذاب جهنم». این ایه نشان مى دهد که راه توبه حتى براى چنین شکنجه گرانِ ستمگرى باز است.
در سورة احزاب(5) در مورد منافقان مى فرماید: «هدف این است که خداوند صادقان را به خاطر صدقشان پاداش دهد و منافقان را هر گاه اراده کند عذاب نماید یا (اگر توبه کنند) توبه آن ها را بپذیرد، چرا که خداوند آمرزنده و مهربان است».
تذکر مهم:
گناهان سبب تیرگى و سیاهى قلب و روح مى گردند و وقتى روى هم انباشته شدند، باعث مى گردند که گناه کار موفق به توبه و درک مسایل معنوى نگردد، زیرا درک حقایق معنوى نیازمند قلبى مساعد و شرایط روحى مساعد است. به بیان دیگر: «گناه و آلودگى همچون بیمارى خوره به جان انسان مى افتد و روح و ایمان را مى خورد و از بین مى برد و کار به جایى مى رسد که سر از تکذیب آیات الهى در مى آورد، و از آن هم فراتر مى رود و او را به استهزا و سخریه پیامبران و آیات الهى وا مى دارد و به مرحله اى مى رسد که دیگر هیچ وعظ و اندرز و انذارى مؤثر نیست و جز تازیانه عذاب دردناک الهى راهى باقى نمى ماند.
نگاهى به صفحات تاریخ زندگى بسیارى از یاغیان و جانیان نشان مى دهد که آن ها در آغاز کار چنین نبودند. حداقل نور ضعیفى از ایمان در قلب آن ها مى تابید ولى ارتکاب گناهان پى در پى سبب شد که روز به روز از ایمان و تقوا فاصله بگیرند و سرانجام به آخرین مرحله کفر برسند».(6)
پیامبر اکرم (ص) مى فرماید:‌ «کسى که توبه اش را به تأخیر بیندازد، دو خطر او را تهدید مى کند: معاصى قلبش را تیره مى نماید و یا ممکن است مهلتى براى توبه قبل از مرگ پیدا نکند».(7)
بنابراین تکرار گناه و خارج شدن از ولایت و اطاعت حق تعالى و متابعت از شیطان و رفتن به سوى کفر و نفاق و ارتداد و دنیا گرایى و مادیت، فضاى پذیرش وعظ و اندرز را محو مى سازد،‌ و توفیق و زمینه توبه را از بین مى برد، در نتیجه انسان موفق به توبه نمى گردد؛ نه آن که اگر توبه کند،‌ قبول نمى گردد.
چنان که در سورة‌ نحل، آیة 106 مى فرماید: کسانى که دریچه قلب خود را به روى کفر و بى ایمانى مى گشایند و مسیر عقیدتى خود را به کلى عوض مى کنند، گرفتار غضب خداوند و عذاب عظیم او مى شوند.
غضب الله ممکن است اشاره به این نکته باشد که این گونه افراد هیچ وقت موفق به توبه نمى شوند.(28)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت ها:
1. آیه 11.
2. آیة 25.
3. تفسیر نمونه، ج 16، ص 374.
4. فریده مصطفوی، روش خود سازی، ص 314.
5. تفسیر نمونه، ج 11، ص 419.


__________________________________________________ __

[یا علی ابن الحسین]

بنا بر روایات متعدد تنها گناهی که از طرف خداوند بخشیده نمیشود و شخص باید انرا ادا کند حق الناس است . زیرا به بنده خدا ارتباط دارد نه خود خداوند .

و تا زمانی که شخص و یا نزدیکان شخص این دین را ادا نکرده باشند خداوند انرا نمیبخشد

و این گناه به هیچ وجه توبه ندارد مگر زمانی که ادا شده باشد . سپس خداوند انرا میبخشد .انشاءا...

[یا علی ابن الحسین]

با احترام به ديدگاه شما دوست عزيز و حقير اعتقاد ديگري دارم و مبناي آن آين آيه است

إِنَّ اللَّهَ لا يـَغـْفِرُ أَن يُشرَك بِهِ وَ يَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِك لِمَن يَشاءُ وَ مَن يُشرِك بِاللَّهِ فَقَدِ افْترَى إِثْماً عَظِيماً(48-نساء)

خـداونـد (هرگز) شرك را نمى بخشد! و پائين تر از آن را براى هر كس بخواهد (و شـايـسـتـه بـدانـد) مـى بخشد، و آن كس كه براى خدا، شريكى قرار دهد، گناه بزرگى مرتكب شده است .

در خصوص حق الناس نيز از جهت کلامی مرحوم شیخ مفید (قدس سره) در کتاب اوائل المقالات می فرماید:


مشهور بین مردم این است که خداوند حق الناس را نمی تواند ببخشد و در مواردحق الناس باید از خود شخص حلالیت طلبید و در این مورد خداوند هیچ گونه دخالتی نمی کند. اماحقیقت مطلب این است که خداوند از آنجایی که مالک خود عبد و مالک اموال او و مالک ذمه عبد می باشد می تواند حق او را ببخشید و می تواند او را راضی کند و یا حلال کند به هر نحوی که بخواهد بدون هیچ گونه محذوریتی.

اوائل المقالات، ص 339

و در خصوص آيه فوق نيز تفسير نمونه را مي آورم تا فايده بر عموم باشد

نسألكم الدعاء

[یا علی ابن الحسین]

البته تشكر ميكنم از نويسنده مقال و در كنار آن التفات به اين آيه و تفسير خالي از لطف نيست

إِنَّ اللَّهَ لا يـَغـْفِرُ أَن يُشرَك بِهِ وَ يَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِك لِمَن يَشاءُ وَ مَن يُشرِك بِاللَّهِ فَقَدِ افْترَى إِثْماً عَظِيماً(48- نساء)

خـداونـد (هرگز) شرك را نمى بخشد! و پائين تر از آن را براى هر كس بخواهد (و شـايـسـتـه بـدانـد) مـى بخشد، و آن كس كه براى خدا، شريكى قرار دهد، گناه بزرگى مرتكب شده است .

تفسير :
اميد بخش ترين آيات قرآن
آيـه فـوق صـريحا اعلام مى كند كه همه گناهان ممكن است مورد عفو و بخشش واقع شوند، ولى ((شرك )) به هيچ وجه بخشوده نمى شود، مگر اينكه از آن دست بردارند و توبه كـنـند و موحد شوند، و به عبارت ديگر هيچ گناهى به تنهايى ايمان را از بين نمى برد هـمـانـطـور كه هيچ عمل صالحى با شرك ، انسان را نجات نمى بخشد (ان الله لا يغفر ان يشرك به و يغفر ما دون ذلك لمن يشاء).
ارتباط اين آيه با آيات سابق از اين نظر است كه يهود و نصارى هر يك به نوعى مشرك بودند، و قرآن به وسيله اين آيه به آنها اعلام خطر مى كند كه اين عقيده را ترك گويند كه گناهى است غير قابل بخشش .
سـپـس در پـايـان آيـه دليـل اين موضوع را بيان كرده مى فرمايد: ((كسى كه براى خدا شريكى قايل شود گناه بزرگى مرتكب شده است )) (و من يشرك بالله فقد افترى اثما عظيما).
ايـن آيـه از آيـاتـى است كه افراد موحد را به لطف و رحمت پروردگار دلگرم مى سازد، زيرا در اين آيه خداوند امكان بخشش گناهان را غير از شرك بيان
تفسير نمونه ، جلد 3، صفحه 454
كـرده اسـت ، و طـبـق روايـتـى كه مرحوم طبرسى در مجمع البيان از امير مؤ منان على (عليه السـلام ) نقل كرده ، اين آيه اميد بخش ترين آيات قرآن است : ((ما فى القرآن آية ارجى عندى من هذه الاية )).
و بـه گفته ابن عباس ((اين آيه از جمله آياتى است كه خداوند در سوره نساء بيان كرده و براى افراد باايمان بهتر است از آنچه خورشيد بر آن مى تابد)).
زيـرا افـراد بـسـيارى هستند كه مرتكب گناهان عظيمى مى شوند و براى هميشه از رحمت و آمـرزش الهـى مـاءيـوس مى گردند، و همان سبب مى شود كه در باقيمانده عمر، راه گناه و خطا را با همان شدت بپيمايند، ولى اميد به آمرزش و عفو خداوند وسيله مؤ ثر باز دارنده اى نـسـبـت به آنان در برابر گناه و طغيان مى گردد، بنابر اين آيه در واقع يك مساءله تربيتى را تعقيب مى كند.
هـنـگـامـى كـه مـى بـيـنـيـم (طـبـق گـفـتـه بـعـضـى مـفـسـران و پـاره اى از روايـات كـه در ذيـل آيـه نـقـل شـده ) افـراد جـنـايـتـكـارى هـمـچـون ((وحـشـى )) قـاتـل افـسـر رشـيـد اسلام حمزة بن عبد المطلب عموى پيامبر (صلى الله عليه وآله ) با نـزول ايـن آيـه ايـمـان مـى آورد و دسـت از جـنـايات خود مى كشد، اين اميدوارى براى ديگر گـنـاهـكـاران پـيدا مى شود، كه از رحمت پروردگار ماءيوس ‍ نشوند و بيش از آنچه گناه كرده اند خود را آلوده نسازند.
مـمـكـن اسـت گـفته شود كه اين آيه در عين حال مردم را به گناه تشويق مى كند، زيرا وعده آمرزش ((همه گناهان غير از شرك )) در آن داده شده است .
ولى شـك نـيـست كه منظور از اين وعده آمرزش ، وعده بدون قيد و شرط نيست بلكه افرادى را شامل مى شود كه يك نوع شايستگى از خود نشان بدهند، و همانطور كه سابقا هم اشاره كرده ايم ، ((مشيت )) و خواست خداوند كه در اين آيه و آيات مشابه آن ، ذكر شده به معنى ((حـكـمت )) الهى است ، زيرا هرگز خواست خدا از حكمت او جدا نيست ، و مسلما حكمت او اقتضا نـمـى كـنـد كـه بدون شايستگى ، كسى را مورد عفو قرار دهد، بنابر اين جنبه تربيتى و سازندگى آيه به مراتب بيش از
تفسير نمونه ، جلد 3، صفحه 455
سوء استفاده هايى است كه ممكن است از آن بشود.

[یا علی ابن الحسین]

اسباب بخشودگى گناهان
نـكـتـه قـابـل تـوجـه ايـنكه آيه فوق ، ارتباطى با مساءله توبه ندارد، زيرا توبه و بـازگـشـت از گـنـاه ، هـمـه گـنـاهـان حـتـى شـرك را مـى شـويـد، بلكه منظور از آن امكان شـمـول عـفـو الهـى نـسـبـت بـه كـسـانـى اسـت كـه تـوفـيـق تـوبـه نـيـافـتـه انـد، يعنى قـبـل از آنـكـه از كـرده هـاى خـود پـشـيـمـان شـونـد، و يـا بـعـد از پـشـيـمـانـى و قبل از جبران اعمال بد خويش از دنيا بروند.
تـوضـيـح ايـنـكـه : از آيـات مـتـعـدد قـرآن مـجـيـد اسـتـفـاده مـى شـود كـه وسايل آمرزش و بخشودگى گناه متعدد است كه آنها را مى توان در پنج موضوع خلاصه كرد:
1 - توبه و بازگشت به سوى خدا كه تواءم با پشيمانى از گناهان گذشته و تصميم بـر اجـتـنـاب از گـنـاه در آيـنـده و جـبـران عـمـلى اعـمـال بـد بـه وسـيـله اعمال نيك بوده باشد (آياتى كه بر اين معنى دلالت دارد فراوان است ) از جمله آيه : ((و هـو الذى يـقـبل التوبة عن عباده و يعفو عن السيئات ؛ او است كه توبه را از بندگان خود مى پذيرد و گناهان را مى بخشد.)) .
2 - كـارهـاى نـيـك فـوق العـاده اى كـه سـبـب آمـرزش اعمال زشت مى گردد، چنانكه مى فرمايد: ((ان الحسنات يذهبن السيئات ؛ كارهاى نيك آثار پاره اى از گناهان را از بين مى برد)).
3 - شفاعت كه شرح آن در جلد اول تفسير نمونه صفحه 223 گذشت .
4 - پرهيز از گناهان ((كبيره )) كه موجب بخشش گناهان ((صغيره )) مى گردد همانطور كه شرح آن در ذيل آيات 31 و 32 از همين سوره گذشت .
تفسير نمونه ، جلد 3، صفحه 456
5 - عـفـو الهـى كـه شـامـل افرادى مى شود كه شايستگى آن را دارند، همانطور كه در آيه مورد بحث بيان گرديد.
مـجـددا يـادآورى مـى كنيم كه عفو الهى مشروط به مشيت او است و به اين ترتيب يك مساءله عمومى و بدون قيد و شرط نيست ، و مشيت و اراده او تنها در مورد افرادى است كه شايستگى خـود را عـمـلا بـه نـوعـى اثـبـات كـرده انـد، و از ايـنـجـا روشـن مـى شـود كـه چـرا شـرك قـابـل عفو نيست ، زيرا مشرك ارتباط خود را از خداوند به كلى بريده است و مرتكب كارى شده كه بر خلاف تمام اساس اديان و نواميس آفرينش است .

[یا علی ابن الحسین]

منبع:http://www.askquran.ir/thread20772.html