عبادت و قنوت موجودات در قرآن

[گل مريم]

عبادت و قنوت موجودات در قرآن


((و قالوا اتخذالله و لدا سبحانه بل له ما فى السموات و الارض كل له قانتون ))^{(بقره / 116.)}.
و آنان گفتند كه خداوند داراى فرزند است . پاك و منزه است او، بلكه براى او است هر آنچه در آسمانها و زمين است و همگى فرمان بردار اويند.

((و له من فى السموات و الارض كل له قانتون ))^{(روم / 26)}
و براى اوست هر آنكه در آسمانها و زمين است . همگى فرمانبردار اويند.


معنى قنوت در لغت

قنوت در لغت به معناى طاعت ، سكوت ، دعا، به نماز ايستادن و خوددارى از سخن گفتن آمده است .

فيروزآبادى در ((القاموس المحيط)) مى گويد:
((القنوت : الطاعة و السكوت و الدعاء و القيام فى الصلاه و الامساك عن الكلام ...)).

قنوت : طاعت و سكوت و دعا و ايستادن در نماز و خوددارى از كلام است .

راغب در ((المفردات )) گفته است :

((القنوت : لزوم الطاعة مع الخضوع و فسر بكل واحد منها فى قوله : ((و قوموا لله قانتين )) و قوله تعالى ((كل له قانتون )) قيل : خاضعون و قيل : طائعون و قيل : ساكتون ...))
قنوت : التزام به فرمان بردارى و طاعت بهمراه خضوع است و آيه ((و قوموا لله قانتين )) و نيز ((كل له قانتون )) به هر يك از آن دو، تفسير شده است . گفته شده است كه معنى ((قانتون )) خضوع كنندگان است و گفته شده است كه معنى آن ، ساكت شنوندگان است .

به هر حال در آيه شريفه نخست ، قنوت و فرمان بردارى از حق به هر آنچه در آسمان و زمين است نسبت داده شده و در آيه دوم به هر آنكه در آسمان و زمين است .

[گل مريم]

پاسخ يك سؤال

به مقتضاى دو آيه فوق ، همه موجودات آسمان و زمين و هر كه در آن است فرمان بردار حق اند.

فرمان بردارى غريزى و طبيعى غير انسان و اجنه كه صاحب تكليف اند، واضح و روشن است . ليكن انسانها و اجنه كه خداوند در دنيا بنابر مصالحى مكلفشان نموده است ، گاهى از فرمان حق اطاعت نموده و گاه هم از دستورات او سرپيچى مى كنند. نافرمانى انسانها در بسيارى از اوقات ، با مضمون كلى اين دو آيه مطابقت ندارد.

پاسخ اين سؤال آن است كه تمامى موجودات در برابر خداوند خاضع بوده و در مسير حيات خود مطيع اويند حتى انسانهايى كه در تكاليف شرعى با دستورات خداوند مخالفت مى ورزند تمامى ذرات وجود آنان بحسب خلقت تكوينى در مسير اراده حق در حركت بوده و از آن تخلف نمى ورزند.

مصلحت نظام عالم بر خلقت و تكليف بشر تعلق گرفته است و آدمى در دنيا بين قبول تكليف و رد آن مخير گشته تا بدين وسيله به كمال و سعادت خويش نايل گردد. سرپيچى انسان از تكاليف شرعى منافاتى با اطاعت ذرات وجود او از اراده حق ندارد.

به عبارت ديگر، خداوند دو تكليف بر موجودات نهاده است ، يك تكليف عام كه شامل هر ذره اى در عالم وجود مى گردد و هيچيك از ذرات عالم در آن تكليف معصيت خدا را نمى نمايند.

تكليف ديگر تكليف شرعى و خاص است كه به بخشى از موجودات برحسب مصالحى تعلق گرفته است . اين موجودات كه عبارت از جن و انس اند برحسب نقص و كمال و شعور و ادراك خويش در آن تكليف خاص ‍ تشريعى ، عصيان نموده يا اطاعت مى كنند. دو آيه شريفه فوق ، به اطاعت عام موجودات اشاره دارد و اطاعت خاص قسم دوم را شامل نمى گردد.

تسبيح موجودات

مؤلف : محمد جواد اسعدى