قرآن و تسخير خورشيد

[گل مريم]

نام كتاب: قرآن و اسرار آفرينش
‏نام نويسنده: آيه الله جعفر سبحانى‏

قرآن و تسخير خورشيد
و سخر الشمس و القمر...؛
آفتاب و ماه را مسخر (شما) ساخت.


آيا تنها خورشيد و ماه مسخر بشر است، يا اين كه دايره تسخير وسيع‏تر و بزرگ‏تر مى ‏باشد؟ حقيقت اين تسخير چيست؟ و كى تحقق مى ‏پذيرد و در زندگى بشر چه تاثيرى دارد؟ هدف نهايى اين تسخير كه موجودات زيادى كمر خدمت به ميان بسته و خدمتگزار شده ‏اند، چيست؟
اينها سوالاتى است كه در اين بخش، به آنها پاسخ گفته مى ‏شود و از خواننده گرامى درخواست مى ‏كنيم كه اين فصول پنج گانه را، كه مربوط به تفسير يك آيه در سوره رعد است، به دقت مطالعه كند.

[گل مريم]

دايره تسخير وسيع‏تر است

از آيات متعددى استفاده مى ‏شود كه موجودات جهان و يا بسيارى از آنها تحت تسخير بشرند و خورشيد و ماه از جمله موجوداتى به شمار مى ‏روند كه براى بشر مسخر شده ‏اند. آن جا كه مى ‏فرمايد:

الم تزوا ان الله سخر لكم ما فى السموات و ما فى الارض....⁽لقمان (31) آيه 20..⁾؛
آيا نمى ‏بينيد كه خداوند آن چه در آسمان‏ها و زمين است مسخر شما نموده است.

.... و سخر لكم اليل و النهار؛ ⁽ابراهيم (14) آيه 33.⁾
شب و روز را براى شما مسخر ساخت.

و سخر لكم الانهار؛ ⁽ابراهيم (14) آيه 32.⁾
چشمه ‏ها را در اختيار شما قرار داد.

و هو الذى سخر البحر لتا كلوا منه لحما طريا...؛ ⁽نحل (16) آيه 14⁾
اوست كه دريا را مسخر (شما) ساخت تا از گوشت تازه آن بهره ‏مند گرديد.

و هم چنين است آيات ديگر.

ولى بر اثر اهميتى كه خورشيد و ماه دارند و فايده عظيمى كه از تسخير اين دو كره آسمانى عايد بشر مى ‏گردد، قرآن تسخير اين دو منبع قدرت و مشعل فروزان آسمانى را در سوره ‏هاى مختلفى ياد آور شده و آن را بزرگ‏ترين گواه توحيد و استوارترين دليل قدرت و روشن‏ترين سند بر لطف و مهربانى خدا مى‏ داند. ⁽علاوه بر سوره مورد بحث ر.ك: ابراهيم (14) آيه 33؛ نحل (16) آيه 12؛ عنكبوت (29) آيه 61؛ لقمان (31)آيه 29؛ فاطر (35) آيه 13؛ زمر (39) آيه 5.⁾

[گل مريم]

حقيقت تسخير و تاريخ آن

از آن جا كه تسخير كننده واقعى اين موجودات خداست، حقيقت تسخير جز اين نخواهد بود كه موجود مسخر، مطيع و فرمانبردار اراده خدا باشد و در برابر خواست و سنن و قوانين خلقت او، خاضع گردد

و جمله كل يجرى لاجل مسمى كه در ذيل آيه مورد بحث وارد شده، مبين حقيقت تسخير است و چون اين تسخير، براى انتفاع و استفاده بشر انجام گرفته است، صحيح است كه گفته شود آفتاب و ماه مسخر بشر است و در حقيقت خدا، آن را به نفع بشر تسخير نموده است.

تاريخ اين تسخير را مى‏توان از لفظ سخر كه فعل ماضى است و بر انجام فعل در زمان گذشته دلالت دارد به دست آورد. اين نوع آيات به تسخير فضا و دست يابى بشر بر بركات آسمانى ارتباطى ندارد و يا لااقل اين آيات در اين باره خيلى صريح نيست.


عظمت خورشيد

خورشيد بايد نخستين كره آسمانى باشد كه در آغاز پيدايش تمدن، توجه خاكيان را به خود جلب نموده است.

اين كره آتشين منبع اسرارآميزى است كه شگفتى‏ هاى آن در و هم و فكر انسان نمى ‏گنجد.

اكنون به برخى از اسرار اين مشعل فروزان و عجايب آفرينش او، كه همگى حاكى از قدرت آفريننده آن است، اشاره مى ‏نماييم:

حجم خورشيد يك ميليون و سيصد و نود و يك هزار (000/391/1) برابر حجم زمين است؛ يعنى اگر زمين اقليم منظومه ما (خورشيد) خواهد بود و اگر با حجم كره زمين از طريق ارقام و اعداد آشنا گرديم در اين موقع عظمت حجم خورشيد براى ما روشن خواهد بود.

حجم كره زمين يك تريليون و هشتاد و سه ميليارد و سيصد و بيست ميليون (000/000/320/083/1) كيلومتر مكعب است ⁽از جهان‏هاى دور، ص 229-294⁾با توجه با اين كه قطر زمين 12756 كيلومتر است قطر خورشيد 109 برابر قطر كره زمين، يعنى 000/391/1 هزار كيلومتر است. ⁽ساختمان خورشيد⁾

[گل مريم]

وزن خورشيد

دانشمندان از روى اصولى توانسته ‏اند وزن خورشيد را معين كنند و سرانجام به دست آورند كه وزن خورشيد و به اصطلاح فيزيك دانان، جرم آن سيصد و سى هزار برابر زمين است. ⁽از جهان‏هاى دور، ص 229⁾

علت اختلاف روشن حجم خورشيد و وزن آن نسبت به زمين - كه حجم آن يك ميليون و سيصد و نود هزار برابر حجم زمين است ولى وزن آن سيصد و سى هزار برابر وزن زمين مى ‏باشد - اين است كه وزن مخصوص خورشيد كه به حالت گاز است از وزن مخصوص زمين سبك‏تر مى‏ باشد؛

زيرا مى‏ دانيم اگر تكاثف و پوسيدگى ذرات يك جسم كمتر باشد حجم آن بزرگ‏تر و وزن آن سبك‏تر خواهد بود؛ ولى هر چه ذرات جسم فشرده و پوسيدگى آنها شديدتر باشد، وزن آن سنگين‏تر و حجم آن كوچك‏تر خواهد بود.


سن خورشيد

آخرين نظر درباره سن خورشيد اين است كه سن خورشيد مانند برخى از هم جواران آن از 4000 ميليون تا 5000 ميليون سال تخمين زده مى‏ شود ⁽مرزهاى نجوم، ص 203.⁾و براى به دست آوردن عمر سياره، اصولى وجود دارد كه براى اهل فن مخفى و پنهان نيست.

[گل مريم]

درجه حرارت خورشيد

درجه گرماى سطح خارجى خورشيد تقريبا 11000 درجه فارنهايت است؛ ولى حرارت مركزى آن هفتاد ميليون درجه فارنهايت تخمين زده مى ‏شود. ⁽نجوم براى همه، ص 1. اين واحد در درجه حرارت از نام فارنهايت، فيزيك دان آلمانى، مبتكر اين درجه بندى گرفته شده است. در سنجش فارنهايت آب در 32 درجه بالاى صفر يخ مى‏بندد و در 212 درجه مى‏جوشد.⁾ و از نظر سانتى گراد درجه حرارت سطح خورشيد 6000 درجه سانتى گراد و حرارت اعماق آن را 20 ميليون درجه سانتى گراد تعيين مى ‏نمايند. ⁽جهان‏ هاى دور، ص 227. حدس مى‏زنند كه احيانا درجه حرارت اعماق خورشيد بيش از آن چيزى است كه گفته شده است.⁾

از اين كانون حرارت، هر ثانيه چهارميليون و در هر دقيقه 240 ميليون تن انرژى نور و حرارت و در هر روز 350000 ميليون تن انرژى توليد و به سوى فضا سرازير مى‏ شود.

عقل در عظمت اين كانون نور و حرارت متحير و مبهوت است و با اين كه ميليون‏ها سال است اين كره فروزان در حال اشتعال و پخش نور و حرارت است، هنوز قدرت و توانايى او به قوت خود باقى مى‏ باشد.

به عقيده دانشمندان، انرژى كه در مدت يك ثانيه از خورشيد بيرون مى ‏آيد بيشتر از تمام انرژى است كه بشر در دوران تاريخ خود مصرف كرده است.

پروفسور مورن محاسبه كرده است كه در يك سال چه مقدار حرارت به زمين مى ‏رسد.

اين كره فروزان به سان كارخانه ‏اى است كه در ثانيه چهار ميليون تن و در دقيقه 240 ميليون تن انرژى توليد مى‏ كند و در نتيجه كليه اعضاى خانواده خود را، از عطارد گرفته تا پلتون اقمار كوچك و بزرگ آنها قرين روشنايى و حرارت خود مى ‏سازد و به شش هزار ميليون كيلومتر شعاع فرمانروايى خويش، روشنى و گرمى مى ‏بخشد و زمين ما كه از نظر فاصله، سومين سياره آن است، از مقدار مختصرى از اين انرژى توليد شده استفاده مى‏ كند. ⁽به عقيده برخى از دانشمندان، زمين از تشعشع كلى خورشيد كه در هر ثانيه چهار ميليون تن است، تنها 1800 گرم را (كه در هر روز به 173 تن بالغ مى‏شود) دريافت مى َ‏كند و باقى آن به سيارات ديگر مى‏ رسد.⁾

لابد خواهيد پرسيد كه اين كارخانه انرژى ساز، براى توليد يك چنين انرژى زياد، از چه موادى براى توليد خود استفاده مى‏ كند و سوخت آن براى اين كار چيست؟

تحقيق دانشمندان به اين جا رسيده كه سلطان اقليم منظومه ما براى توليد انرژى از ماده ئيدروژن استفاده مى‏ كند و براى چهار ميليون تن انرژى در ثانيه، 606ميليون تن و 240 ميليون تن انرژى در دقيقه، 39600 ميليون تن ئيدروژن مصرف مى ‏كند. در اين جا بايد ديد ماده اوليه اين كره (ئيدروژن) تا چه اندازه است كه با اين همه ولخرجى، با اين كه مدت چهار يا پنج هزار ميليون سال در حال فعاليت و توليد است، تغيير محسوسى در فعاليت و توليد انرژى در آن ديده نشده است.

[گل مريم]

حركت وضعى خورشيد

براى نخستين بار گاليله با تلسكوپ خود در سطح چند خورشيد چند لكه سياه ديد و خيلى هم تعجب نمود. در صورتى كه ما خورشيد را موقع غروب در هواى غبارآلودى ملاحظه كنيم يا در ميان روز با شيشه تار به آن نگاه كنيم آن را كاملا بى لكه مى‏ بينيم.

با يك تلسكوپ بزرگ سطح خورشيد چون توده ابر به نظر مى ‏رسد. اينها ابرهاى برف و باران نيستند، بلكه توده‏ هايى از بخارات ملتهبى هستند كه گازهاى آهن و سرب و قلع و موارد ديگرى كه از اين كوره بزرگ بر مى‏ خيزد، در آن موجود است.

لكه سياهى كه گاليله ملاحظه نمود چيزى شبيه دهانه آتشفشان است كه اگر روز به روز خورشيد را رصد كنيم ملاحظه خواهد شد اين لكه ‏ها تغيير مكان داده، به سمت مشرق خورشيد را متوجه مى‏ شوند و در نتيجه همين مراقبت‏ها بود كه براى نخستين بار پى بردند خورشيد مانند زمين به دور محور مى‏ گردد. همان طور كه از چنين جسم عظيم الجثه‏ اى (كه قطر آن قريب يك ميليون و ششصد هزار كيلومتر است) انتظار مى ‏رود حركت دورانى آن خيلى كندتر از زمين بود و هر دور آن تقريبا 25 روز طول مى‏ كشد. ⁽در كتاب نجم بى تلسكوپ (ص 55) مدت حركت را 27 روز نوشته است و مى‏ گويند: لكه ‏اى كه شما همين حالا ديديد چند روز در لبه شرقى خورشيد محو مى‏ گردد و احتمال مى‏ رود كه دو هفته بعد در لبه ديگر ظاهر گردد.⁾

خورشيد به دور خود به همان سمت مى‏ پيچد كه زمين به دور خورشيد حركت مى ‏كند. ⁽نجوم براى همه، ص 12 - 13.⁾

علت اين كه تمام سيارات منظومه از مغرب به سمت مشرق حركت مى‏ كنند اين است كه چون حركت خورشيد از سمت مغرب به سمت مشرق مى ‏چرخد؛ نيروى جاذبه آن، همه آنها را در اين مسير به حركت وا مى ‏دارد.


حركت انتقالى

مركز بودن خورشيد مانع از آن نيست كه خود نيز با تمام اعضاى خانواده نه گانه خويش داراى يك حركت انتقالى با سرعت 19 كيلومتر و نيم در هر ثانيه باشد.

طبق تحقيقات دانشمندان، منظومه شمسى ما با تمام سيارات و اقمار خود به سوى نقطه شمال با سرعت مزبور در حركت است و دانشمند نجومى معروف هرشل در سال 1790 ميلادى توانست مقصد منظومه شمسى را از حركت به دست آورد. وى پس از زحمات زياد اظهار نظر كرد كه منظومه شمسى به سوى صورت فلكى الجاثى على ركبتيه ⁽در شب‏هاى‏صاف توده‏اى از ستارگان ديده مى‏شد كه به شكل خاصى دور هم قرار گرفته‏اند و ابتدا به نظر مى‏رسد چند ستاره بيش نباشند... دانشمندان آنها را نام گذارى كرده ‏اند كه يكى از آنها الجاثى على ركبتيه است كه 36 هزار سال نورى با ما فاصله دارد كه به ظاهر چند ستاره‏اى بيش نيست ولى با دوربين‏هاى قوى سى هزار ستاره تخمين زده مى‏شود.⁾ در حركت است و در مدت يك سال، 615 ميليون كيلومتر از مكانى كه امروز قرار دارد دور مى‏ شود.

[گل مريم]

حركت خورشيد به دور مركز كهكشان

هر كهكشانى مركب از ميليون‏ها ستاره است و همگى بر گرد و مركز كهكشان در حال حركتند و سرعت حركت آنها يك سان نيست، بلكه به نسبت نزديكى و دورى كه از مركز دارند تفاوت مى‏ كند.

خورشيد ما جزو مجموعه كهكشان ماست كه در فاصله 30 هزار سال نورى از مركز قرار گرفته است و به سان ساير ستارگان اين كهكشان با سرعت ساعتى 972 هزار كيلومتر گرد مركز كهكشان مى‏ چرخند و مدار گردش خورشيد به قدرى وسيع است كه در 220 ميليون سال اين مدار را طى مى ‏كند.

شايد همين مقدار درباره درك عظمت خورشيد و نظام شگفت ‏انگيز و فعاليت‏هاى ثمر بخش آن، كافى باشد. اكنون به برخى از خدمات آفتاب در استقرار حيات در روى زمين اشاره مى‏ نماييم:

1. بزرگى اين كره درخشان كه هر روز 350000 ميليون تن به حرارت تبديل مى ‏شود، بايد چقدر باشد كه كاسته شدن اين مقدار حرارت اثر محسوسى در آن نمى‏ گذارد؟

به قول برخى از دانشمندان، اين ستاره بسيار ولخرج است و حرارت خود را بودن حساب خرج مى‏ كند گويا از علم اقتصاد خبر ندارد.

2. آفتاب بزرگ‏ترين منبع نور و روشنايى است و هيچ جاندار و نباتى جز در پرتو نور آن نمى ‏تواند زندگى كند، حتى ماهيانى كه در اعماق درياها و اقيانوس‏ها زندگى مى‏ كنند به نورش نيازمندند و ساختمان بدن آنها نور لازم را در آن جا تأمين مى‏ نمايد و در اعماق پانصد تا ششصد متر كه ظلمت حكمفرماست، از بدن خود موجودات زنده دريايى، برق توليد مى ‏گردد و از سطح بدن آنها نورى بر سطح زندگى آنها مى‏ تابد. ⁽نگاهى به طبيعت و اسرار آن، ص 60⁾

نور نه تنها مايه حيات و وسيله روشنايى و بينايى است، بلكه تمام رنگ‏ها از نور است.

امروز توانسته ‏اند در لابراتورها به كمك وسيله ‏اى بسيار پيچيده ولى استادانه، كشف كنند كه تنها تفاوت ميان رنگ‏هاى سرخ و بنفش در تعداد امواج ميكروسكوپى نور است كه در ثانيه وارد چشم ما مى ‏شود؛ هر گاه امواج نورى آن قدر به هم نزديك باشند كه در يك ثانيه 756 ميليارد آن، وارد چشم ما شوند، توليد احساسى در ما كنند كه آن را آبى بگذاريم بايد 55000 موج در 5/2 سانتى متر فضا باشد و هم چنين است رنگ سبز و قرمز كه هر كدام بايد تعداد خاصى از موج نور در 5/2 سانتيمتر فضا داشته باشد. ⁽نجوم براى همه، ص 93.⁾

3. عامل اصلى و اوليه پديده‏ هاى جوى، آفتاب است: گرماى خورشيد و اختلاف درجه حرارت، سبب اختلاف فشار و وزش بادها مى ‏شود. باد به نوبه خود باعث و حامل ابر مى‏ گردد و از ابر، باران يا برف و تگرگ به زمين مى‏ ريزد؛ زيرا كره زمين با گرماى فوق العاده استوار و سرماى شديد قطبين، كه نتيجه طرز خاص تابش آفتاب بر اثر تمايل محور زمين نسبت به سطح مدار آن است، مظهر يك اختلاف درجه حرارت دايم و محل اختلاف فشار و ايجاد بادهاى دامنه دار منظم مى‏ باشد. ⁽باد و باران، ص 26 - 30.⁾

باد نه تنها به نوبه خود حامل ابر و ابر مبدأ باران و تگرگ مى ‏شود، بلكه تلقيح بسيارى از نباتات و گياهان با باد انجام مى‏ گيرد و ريشه همه اين بركت‏ها خورشيد است.

4. خورشيد عامل اصلى تبخير است. اگر آب به صورت عادلانه در سراسر زمين تقسيم نشود؛ زندگى حيوانات و گياهان به مخاطره مى‏ افتد. قسمتى از اين بخارها در لابه لاى امواج هوا نقش يك وسيله آبيارى دايمى را بازى مى‏ كند و قسمت ديگر به صورت ابرهاى باران زا آشكار مى ‏گردد.

اگر درجه رطوبت هوا از ميزان معينى، پايين آيد، پوست بدن ما مى‏ خشكد، برگ‏هاى درختان پژمرده شده از بين مى‏ روند و تنفس مشكل مى ‏شود و بسيارى از مسائل ديگر پديد مى‏ آيد.

آفتاب نه تنها عمل تبخير را انجام مى‏ دهد، بلكه تصفيه آب درياها نيز به وسيله آن انجام مى‏ گيرد؛ زيرا آب درياها آميخته با املاح زيادى است كه براى انسان و حيوان قابل شرب نيست، ولى همين املاح در پرتو تبخير، تصفيه شده و آب از هر نظر، قابل استفاده مى‏ شود. ⁽قرآن و آخرين پيامبر، ص 174.⁾

5. نور آفتاب به خاطر داشتن اشعه ماوراى بنفش بهداشتى و درمانى فوق العاده مهمى در زندگى و حيات دارد. راستى اگر آفتاب از انجام اين نقش مهم خود سرباز مى‏ زد چه مى‏ شود؟ هيچ! دنيا، به بيمارستانى بزرگ تبديل مى‏ گرديد كه در ميان آن موجوداتى ناتوان و بيمارگونه در ميان مرگ و زندگى دست و پا مى ‏زدند. ⁽همان، ص 175.⁾

این همه لطف و محبت، اين همه نعمت و بركت، اگر چه به ظاهر مربوط به خورشيد است؛ ولى مشعل فروزان منظومه ما، كوچكترين شعور و ادراك حسى ندارد، تا خود را در مسير خدمت بشر قرار دهد، بلكه اين مواهب همگى از آن خداست كه اين منبع نور و حرارت را براى زندگى بشر رام و تسخير نموده است چنان كه مى ‏فرمايد:و سخر الشمس و....

   

مرکز اطلاع رسانی غدیر