زیانکاران واقعی -

[یا علی ابن الحسین]

زیانکاران واقعی چه کسانی هستند؟

[یا علی ابن الحسین]

---

خدا هر موهبتى به انسان ارزانى مى‏دارد، همراه آن عملا پیمانى با زبان آفرینش از او مى‏گیرد، به او چشم مى‏دهد یعنى با این چشم حقایق را ببین، گوش مى‏دهد یعنى صداى حق را بشنو ... و به این ترتیب هرگاه انسان از آنچه در درون فطرت اوست بهره نگیرد و یا از نیروهاى خداداد در مسیر خطا استفاده كند، پیمان خدا را شكسته است.

---

زیانكاران واقعى

الَّذِینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ (بقره27)
(فاسقان) كسانى هستند كه پیمان خدا را پس از آنكه محكم بستند مى‏شكنند، و پیوندهایى را كه خدا دستور داده برقرار سازند قطع مى‏نمایند، و در زمین فساد مى‏كنند، قطعاً آنان زیان‏كارانند.
در ادامه مقاله قبل پیرامون آیه 27 سوره بقره به تكمیل بحث می پردازیم .
از آنجا كه در آیه 26 سوره بقره، سخن از اضلال فاسقان بود در این آیه با ذكر سه صفت فاسقان را كاملا مشخص و معرفى مى‏كند:

[یا علی ابن الحسین]

1ـ "فاسقان كسانى هستند كه پیمان خدا را پس از آنكه محكم ساختند مى‏شكنند" (الَّذِینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثاقِهِ)انسان ها در واقع پیمان هاى مختلفى با خدا بسته‏اند، پیمان توحید و خداشناسى پیمان عدم تبعیت از شیطان و هواى نفس، فاسقان همه این پیمان ها را شكسته، سر از فرمان حق بر تافته، و از خواسته‏هاى دل و شیطان پیروى مى‏كنند.
این پیمان كجا و چگونه بسته شد؟ در اینجا این سؤال پیش مى‏آید كه پیمان یك امر دو جانبه است، ما هرگز به خاطر نداریم كه پیمانى با پروردگارمان در گذشته در این زمینه‏ها بسته باشیم؟
ولى با توجه به یك نكته پاسخ این سؤال روشن مى‏شود و آن اینكه خداوند در عمق روح و باطن سرشت انسان، شعور مخصوص و نیروهاى ویژه‏اى قرار داده كه از طریق هدایت آن مى‏تواند، راه راست را پیدا كند و از شیطان و هواى نفس تبعیت ننماید، به دعوت رهبران الهى پاسخ مثبت داده و خود را با آن هماهنگ سازند.
قرآن از این فطرت مخصوص تعبیر به عهد خدا و پیمان الهى مى‏كند، در حقیقت این یك" پیمان تكوینى" است نه تشریعى و قانونى، قرآن مى‏گوید:
أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَیْكُمْ یا بَنِی آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّیْطانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ وَ أَنِ اعْبُدُونِی هذا صِراطٌ مُسْتَقِیمٌ:" اى فرزندان آدم! مگر از شما پیمان نگرفتم كه شیطان را نپرستید كه او دشمن آشكار شما است، و مرا پرستش كنید كه راه راست همین است" (سوره یس آیه 60 و 61)

[یا علی ابن الحسین]

چه زیانى از این برتر كه انسان همه سرمایه‏هاى مادى و معنوى خود را كه مى‏تواند بزرگترین افتخارها و سعادت ها را براى او بیافریند در طریق فنا و نیستى و بدبختى و سیه‏روزى خود به كار برد؟! كسانى كه به مقتضاى مفهوم "فسق" از حوزه اطاعت خداوند بیرون رفته‏اند چه سرنوشتى غیر از این مى‏توانند داشته باشند

[یا علی ابن الحسین]

پیدا است كه این آیه اشاره به همان فطرت توحید و خداشناسى و عشق به پیمودن راه تكامل است. شاهد دیگر براى این سخن، جمله‏اى است كه در نخستین خطبه نهج البلاغه از امیر مؤمنان على علیه السلام مى‏خوانیم: فبعث فیهم رسله و واتر الیهم انبیاءه لیستادوهم میثاق فطرته: " خداوند پیامبران خویش را یكى پس از دیگرى به سوى مردم فرستاد تا از آنها بخواهند كه به پیمان فطرى خویش عمل كند".
به تعبیر روشن تر خدا هر موهبتى به انسان ارزانى مى‏دارد، همراه آن عملا پیمانى با زبان آفرینش از او مى‏گیرد، به او چشم مى‏دهد یعنى با این چشم حقایق را ببین، گوش مى‏دهد یعنى صداى حق را بشنو ... و به این ترتیب هر گاه انسان از آنچه در درون فطرت او است بهره نگیرد و یا از نیروهاى خدا داد در مسیر خطا استفاده كند، پیمان خدا را شكسته است.
آرى فاسقان، همه یا قسمتى از این پیمان هاى فطرى الهى را زیر پا مى‏گذارند.

[یا علی ابن الحسین]

2ـ سپس به دومین نشانه آنها اشاره كرده مى‏گوید:" آنها پیوندهایى را كه خدا دستور داده برقرار سازند قطع مى‏كنند" (وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَل)
گرچه بسیارى از مفسران این آیه را ناظر به خصوص به قطع رحم و بریدن رابطه خویشاوندى دانسته‏اند، ولى دقت در مفهوم آیه نشان مى‏دهد كه معنى وسیع تر و عمومى‏ترى دارد كه مساله" قطع رحم" یكى از مصداق هاى آن است.
زیرا آیه مى‏گوید: فاسقان پیوندهایى را كه خدا دستور داده بر قرار بماند قطع مى‏كنند، این پیوندها شامل پیوند خویشاوندى، پیوند دوستى، پیوندهاى اجتماعى، پیوند و ارتباط با رهبران الهى و پیوند و رابطه با خدا است، و به این ترتیب نباید معنى آیه را منحصر به قطع رحم و زیر پا گذاشتن رابطه‏هاى خویشاوندى دانست.
لذا بعضى از مفسران آن را به قطع رابطه با پیامبران و مؤمنان، یا قطع رابطه با پیامبران دیگر و كتب آسمانى آنها كه خدا دستور پیوند با همه آنها را داده است تفسیر كرده‏اند كه پیدا است این تفسیرها نیز بیان كننده بخشى از مفهوم كلى آیه است.

[یا علی ابن الحسین]

در بعضى از روایات جمله" ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ" به رابطه با امیر مؤمنان علیه السلام و ائمه اهل بیت (علیهم السلام) تفسیر شده است. (نور الثقلین جلد اول صفحه 45)
3ـ نشانه دیگر فاسقان، فساد در روى زمین است كه در آخرین مرحله به آن اشاره شده: "آنها فساد در زمین مى‏كنند" (وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ)
البته این خود مطلبى روشن است، آنها كه خدا را فراموش كرده و سر از اطاعت او بر تافته‏اند، و حتى نسبت به خویشاوندان خود، رحم و شفقت ندارند پیدا است با دیگران چگونه معامله خواهند كرد؟ آنها در پى كامجویى و لذتهاى خویش و منافع شخصى خود هستند، جامعه به هر جا كشیده شود براى آنها فرق نمى‏كند، هدفشان بهره بیشتر و كامجویى افزونتر است، و براى رسیدن به این هدف از هیچ خلافى پروا ندارند، پیدا است كه این طرز فكر و عمل چه فسادهایى در جامعه به وجود مى‏آورد.
قرآن مجید در پایان آیه مى‏گوید:" آنها همان زیانكارانند" (أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ)
راستى چنین است؟ چه زیانى از این برتر كه انسان همه سرمایه‏هاى مادى و معنوى خود را كه مى‏تواند بزرگترین افتخارها و سعادتها را براى او بیافریند در طریق فنا و نیستى و بدبختى و سیه‏روزى خود به كار برد؟! كسانى كه به مقتضاى مفهوم "فسق" از حوزه اطاعت خداوند بیرون رفته‏اند چه سرنوشتى غیر از این مى‏توانند داشته باشند.

[یا علی ابن الحسین]

از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله پرسیدند: مبغوض ترین عمل در پیشگاه خداوند كدام است؟ در پاسخ فرمودند: "شرك به خدا". پرسیدند بعد از آن؟ فرمودند: "قطع رحم" (سفینة البحار -ماده رحم)

[یا علی ابن الحسین]

نكات آیه:

1ـ اهمیت صله رحم در اسلام‏
گرچه آیه فوق از احترام به همه پیوندهاى الهى سخن مى‏گفت، ولى بدون شك پیوند خویشاوندى یك مصداق روشن آن است.اسلام نسبت به صله رحم و كمك و حمایت و محبت نسبت به خویشاوندان اهمیت فوق العاده‏اى قائل شده است و قطع رحم و بریدن رابطه از خویشان و بستگان را شدیدا نهى كرده است.
اهمیت صله رحم تا آنجا است كه پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) مى‏فرماید:
صلة الرحم تعمر الدیار و تزید فى الاعمار و ان كان اهلها غیر اخیار: " پیوند با خویشاوندان شهرها را آباد مى‏سازد، و بر عمرها مى‏افزاید هر چند انجام دهندگان آن از نیكان هم نباشند" (سفینة البحار جلد 1 صفحه 514)
در سخنان امام صادق (علیه السلام) مى‏خوانیم:صل رحمك و لو بشربة من ماء و افضل ما یوصل به الرحم كف الاذى عنها؛‌

[یا علی ابن الحسین]

"پیوند خویشاوندى خویش را حتى با جرعه‏اى از آب محكم كن و بهترین راه براى خدمت به آنان این است كه (لا اقل) از تو آزار و مزاحمتى نبینند!" (سفینة البحار جلد 1 صفحه 514)
زشتى و گناه قطع رحم به حدى است كه امام سجاد علیه السلام به فرزند خود نصیحت مى‏كند كه از مصاحبت با پنج طایفه بپرهیزد، یكى از آن پنج گروه كسانى هستند كه قطع رحم كرده‏اند:"... و ایاك و مصاحبة القاطع لرحمه فانى وجدته ملعونا فى كتاب اللَّه‏"
" بپرهیز از معاشرت با كسى كه قطع رحم كرده كه قرآن او را ملعون و دور از رحمت خدا شمرده است" (سفینة البحار جلد اول صفحه 516)
در سوره محمد (صلی الله علیه وآله) آیه 22 مى‏فرماید: فَهَلْ عَسَیْتُمْ إِنْ تَوَلَّیْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ أُولئِكَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ: " .. شما كه در زمین فساد مى‏كنید و قطع رحم مى‏نمائید مشمول لعنت خدا هستید و از رحمت او دور"! كوتاه سخن اینكه: قرآن نسبت به قاطعان رحم و برهم‏زنندگان پیوند خویشاوندى تعبیرات شدیدى دارد، و احادیث اسلامى نیز آنها را سخت مذمت كرده است.
از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله پرسیدند: مبغوض ترین عمل در پیشگاه خداوند كدام است؟ در پاسخ فرمودند: "شرك به خدا". پرسیدند بعد از آن؟ فرمودند: "قطع رحم" (سفینة البحار - ماده رحم)