سوره يس؛ قلب قرآن‏

[گل مريم]

نام كتاب: قلب قرآن (تفسير سوره يس)


نام نويسنده: شهيد محراب آيت الله سيد عبدالحسين دستغيب (رحمه الله)

قال: لكل شى‏ء قلبا و ان قلب القرآن يس‏^{( تفسير برهان: 4/2/ ح 1. )}

در روايت شريفى كه همه مفسرين از كتابهاى معتبر اخبار نقل نموده ‏اند، امام صادق (عليه السلام) مى ‏فرمايد: براى هر چيزى قلبى است و قلب قرآن سوره يس است.
وقتى مجموعه اجزاى بدن را به عنوان يك واحد مورد نظر قرار دهيم، مركز آن قلب است كه از آن مركز، مملكت بدن اداره مى‏ گردد، با تپيدن آن، بدن زنده و به حيات خودش ادامه مى‏ دهد و با از كار افتادن آن، بدن هم مرده است.


سوره يس؛ قلب قرآن‏

تشبيهى كه در اين روايت مشهور شده و سوره يس به عنوان قلب قرآن ناميده شده است، اهميت اين سوره مبارك را مى‏ رساند، هرچند همه قرآن معجزه و وحى الهى است؛ اما سوره يس از مزيتهاى بيشترى برخوردار است كه با مراجعه به روايات وارده در فضيلت اين سوره و خواندن و التزام به آن، به خوبى واضح مى ‏گردد.
دو نكته براى اين تشبيه به نظر مى‏رسد كه به طور اجمال ذكر مى‏ شود.

[گل مريم]

محمد (صلى ‏الله ‏عليه ‏وآله)؛ قلب عالم وجود

براى مسلمانان بديهى است كه افضل مخلوقات، بشر است كه خداوند به او عقل عنايت فرموده و استعداد خداشناسى و يكتاپرستى داده است تا آفريدگار خود و همگان را به يكتايى بشناسد و جز او را نپرستد⁽²⁾
و مطابق نص قرآن مجيد؛ آفرينش دستگاه خلقت نيز مقدمه براى اين منظور است كه مى‏ فرمايد: براى شما همه آنچه در زمين است آفريد ⁽³⁾.

آن دين مقدسى كه اساس آن بر معارف استوار است و ميزان قرب را در معرفت حق مى ‏داند، اسلام است كه آورنده ‏اش خود، نخستين عارف به خدا و اولين بنده در مدارج معرفت و بندگى است. قرآن كه بر قلب مقدسش فرود آمده‏⁽⁴⁾ بر اين حقيقت گواه است.

با اين مقدمه مى‏ توان به خوبى باور كرد كه قلب عالم وجود، محمد (صلى‏ الله ‏عليه‏ وآله) است؛ چراكه خداوند فرمود:

لولاك لما خلقت الأفلاك‏⁽⁵⁾.

اى پيامبر! اگر به خاطر تو نبود، افلاك را نمى ‏آفريدم.

پس همه موجودات به طفيل محمد (صلى‏ الله‏ عليه ‏وآله) موجود گرديدند، پس سيد انبيا محمد (صلى ‏الله ‏عليه‏ وآله) است.

بنابراين، سوره‏ اى هم كه ويژه محمد (صلى ‏الله ‏عليه‏ وآله) باشد نسبت به همه قرآن، قلب قرآن مى‏ گردد، همان‏طورى كه خود محمد (صلى‏ الله ‏عليه ‏وآله) قلب عالم وجود است، از همان نخستين آيه، خداوند متعال سيد انبيا محمد (صلى ‏الله ‏عليه ‏وآله) را مخاطب قرار داده و به قرآن حكيم سوگند مى ‏خورد كه او از فرستادگان به حق خداست.

پس از آياتى چند، خداوند صريحاً مى‏ فرمايد همه اشياء را در پيشواى آشكار كننده جا داديم و ضبط نموديم. از سعه روح محمد (صلى‏ الله ‏عليه ‏وآله) خبر مى‏ دهد كه همه عوالم وجود در او پيچيده و جا داده شده است، مركز و قلب عالم، محمد (صلى ‏الله‏ عليه ‏وآله) است.

   

2 - و مآ خلقت الجن و الانس الا ليعبدون ذاريات: 56.
3 - هو الذى خلق لكم ما فى الأرض جميعا... بقره: 29.
4 - نزل به الروح الأمين * على قلبك لتكون من المنذرين * بلسان عربى مبين شعراء: 193 - 195.
5 - بحارالأنوار: 16/ 406 / ح‏15.

[گل مريم]

مطالب قرآن در سوره يس‏

دومين نكته كه به نظر مى‏رسد اين است كه سوره يس مطالب اصلى قرآن مجيد را به طور سربسته در بردارد؛ اساس قرآن بر معرفى مبدأ و معاد است و لازمه خداشناسى، معرفت پيغمبران خداست.
دنباله اين هدفها، مجادله و مبارزه با كفار و مشركين، استدلال بر درست بودن راه خداپرستان و باطل بودن ديگران و بالأخره داستان بهشت و بهشتيان و نعمتهايى كه در آنند و دوزخ و دوزخيان و رنجهايى كه در آنند با يك نظر اجمالى به اين حقيقت مى‏رسيم كه مطالب اصلى قرآن كه مربوط به مبدأ و معاد و دعوت به آن است در اين سوره جا دارد، بقيه امور فرع است؛ لذا قلب قرآن آيات خداشناسى است كه مبدأ و معاد خداست و سوره يس آن را داراست، اينك شرح مطلب.

استدلال بر يكتاپرستى‏

وَمَا لِيَ لاَ أَعْبُدُ الَّذِي فَطَرَنِي وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ‏^{( يس: 22. )}.

در اين سوره شريف، از قول مؤمن آل يس ياد مى ‏دهد كه چرا بايد يكتاپرست بود؛ زيرا پديد آورنده تنها خدايى است كه به سوى او نيز بازگشت همگان است. مبدأ يكى و معاد هم يكى است، پس چرا براى غير او سر تعظيم فرود آوريم؛ كسى كه او ما را از نيستى پديد آورده و همه جور نعمت عنايت فرموده است.