والدين و دوران پرشور نوجواني

[ملکوت]

يكي از مراحل مهم رشد كه بسيار بحث برانگيز، قابل توجه و تعمق مي باشد، دوره نوجواني است. اين دوره كه از حدود 12 سالگي شروع و تا حدود 18 سالگي ادامه مي يابد از طرف روانشناسان با نامهاي مختلف مثل طوفان نوجواني، دوره بي سر و ساماني رواني، تولدي ديگر و دوره شكاف نسلها نامگذاري شده است


به نظر مي رسد در جامعه فعلي ما، بيشترين پرسش ها و تنش والدين در خانواده پيرامون مسايل و مشكلات اين دوره باشد، زيرا حجم بالايي از مراجعان به مراكز مشاوره كه شامل والدين و نوجوانان هستند. همچنين پرسشهاي متعدد والدين در جلسات آموزش خانواده، اين مهم را نشان مي دهد. اين سؤال مهم هميشه مطرح است كه چرا كودك دوره ابتدايي كه آرام و سر به زير بود، وضعيت تحصيلي مطلوبي داشت و اهل رفيق و دوست و موبايل و... نبود به يك باره با ورود به راهنمايي تا دبيرستان لجباز شده، سريع عصباني مي شود، افت تحصيلي پيدا كرده و به دنبال داشتن تلفن همراه، موتور، ارتباط بيشتر با دوستان و... مي باشد، چرا به هنجارهاي خانواده انتقاد دارد، چرا از نوع پوشش، كلام و رفتار والدين ايراد مي گيرد و...

[ملکوت]

دوره اي جديد، شناختي جديد را مي طلبد

بايد بپذيريم كه ما والدين به همان اندازه كه فرزندانمان رشد و تغيير مي كنند و از يك مرحله به مرحله بعدي مي روند، رشد و تغيير نمي كنيم. متأسفانه ابزاري كه ما از ابتدا براي تربيت بچه ها داشته ايم، حال چه درست و چه نادرست، به هيچ عنوان آنها را متناسب با تغييرات رشد فرزندان تغيير نداده ايم.
بچه ها تغيير مي كنند، كودك هستند، نوجوان مي شوند، جوان مي شوند، ولي ما همان ابزار دوران كودكي را مثل نصيحت كردن، ايراد گرفتن، مقايسه كردن، عصباني شدن يا محبت افراطي كردن، به تمام خواسته هاي آنها پاسخ دادن و... داريم و هميشه و در همه حال از آنها استفاده مي كنيم، در حالي كه مي دانيم اگر آنها تغيير مي كنند ابزار ما هم بايد تغيير كنند. به قول يك روان شناس اگر ما تنها ابزاري كه داريم يك چكش باشد همه را ميخ مي بينيم. اگر پدر يا مادري بچه دبستاني شان را نصيحت مي كرده اند و مي پذيرفته، اكنون كه او يك نوجوان است نصيحت، راهكار درستي نيست يا اگر آن موقع به او دستور مي داده اند كه اين كار را بكن و آن را نكن و او هم مي پذيرفته، اكنون بايد شيوه بيان و ارسال پيامها تغيير كند

متأسفانه همين عامل مهم باعث جدايي والدين و نوجوانان از هم مي شود و بعد والدين در كمال تعجب مي پرسند: «نمي دانم چه اتفاقي افتاده كه او ديگر به حرفهاي ما گوش نمي دهد، كوچك كه بود خيلي بهتر بود. هر چه مي گفتيم گوش مي كرد.»
از اين رو ما والدين دوست داريم و عادت كرده ايم بچه هايمان كاملاً مطيع ما باشند، هر چه مي گوييم بپذيرند و نه نگويند و در نهايت آنچه ما مي خواهيم بشوند. در حالي كه بچه ها همان مي شوند كه خودشان مي خواهند نه آنچه ما مي خواهيم.

[ملکوت]

آشنايي با ويژگي ها و تغييرات دوره نوجواني

يك كودك دوره ابتدايي كه در مرحله آرامش رواني بسر مي برد بعد از ورود به دوره راهنمايي، تغييراتي در او ايجاد شده كه باعث تعجب برخي از والدين مي گردد. اين تغييرات عبارتند از:
- تغييرات جسماني: مثل افزايش قد و وزن، تغييرات ظاهري بدن و... كه همه ما آنها را مي شناسيم و تجربه كرده ايم و نيازمند توضيح بيشتر نيستند.

-تغييرات رواني، اجتماعي و شناختي: عصبانيت، پرخاشگري محدود، حساس شدن روحيه، ميل به تنهايي، حواس پرتي و عدم تمركز، استقلال طلبي و... نمونه اي از تغييرات فوق هستند. به عنوان مثال ممكن است نوجوان شما دوست نداشته باشد با شما مهماني يا مسافرت برود و ترجيح دهد در خانه بماند يا ممكن است تصميم بگيرد با دوستانش بيرون برود، تنهايي خريد كند، صداي ضبط صوت را بلند كند، با دختر يا پسري رابطه پنهاني برقرار نمايد و...

[ملکوت]

مشكلات دوره نوجواني ويروسي هستند

برخي از والدين با ديدن هر كدام از مسايل فوق كه طرح شد بسيار ناراحت و نگران شده، با واكنشهاي متفاوتي علاوه بر عصبانيت و برخورد فيزيكي، اقدام به اخراج نوجوان از خانه مي كنند كه هر كدام به نوبه خود فقط در حد يك قرص مسكن اثرگذار خواهند بود و زماني كه تأثير اين قرص از بين برود، دوباره رفتار مربوط عود خواهد كرد و والدين مجبور خواهند بود از يك قرص مسكن قوي تري استفاده كرده، يا نوع آن را تغيير دهند، يا بر شدت سخت گيريها بيفزايند و يا نوع سخت گيري را تغيير دهند.

آنچه مهم است اينكه با اعمال اين شيوه ها به ظاهر شرايط را تحت كنترل خودمان درآورده ايم، غافل از اينكه رابطه عاطفي ما با هم به هم ريخته و از طرفي ممكن است هنوز هم نوجوان ما با تيزبيني خاصي به كارش ادامه دهد، بدون اينكه ما متوجه باشيم. اما چنانچه آگاه باشيم كه مشكلات بچه ها در اين دوره ويروسي هستند،

يعني مثل ويروس يك دوره خاصي دارند كه بايد طي شود و نمي توان با آن مقابله كرد، بعد از اتمام دوره، تكرار نخواهد شد و والدين با صبر و حوصله، سعه صدر، تقويت ارتباطي بيشتر با نوجوان، وقت گذاشتن براي او، كاهش يا حذف تحقير - تهديد - سرزنش - تنبيه و مقايسه مي توانند به او كمك نمايند.

[ملکوت]

نوجوان را در مقابل خودمان نبينيم

تعدادي از والدين تصور مي كنند اين رفتارهاي عجيب و غريب فرزندشان بدين معناست كه او با آنها مخالفت مي كند، سرلجبازي دارد يا آنها را قبول ندارد، در صورتي كه اگر واقعبينانه و علمي بنگريم و البته قدري هم به دوره نوجواني خودمان برگرديم، خواهيم فهميد كه همه ما كم و بيش اين مسايل را داشته ايم، پس اين به معني لجبازي يا مخالفت با والدين نيست، بلكه اينها برخي ويژگي هاي طبيعي هستند كه در تمامي نوجوانان با شيوه ها و نمودهاي مختلف و با شدت و ضعف متفاوت ظاهر مي شوند.

روان شناسان معتقدند در اين دوران چون نوجوان تحت تأثير هورمونها قرار دارد پس اين هورمونها هستند كه به او جهت مي دهند و اصلاً نبايد تصور كرد او آگاهانه يا با يك برنامه از قبل طرح ريزي شده، رفتارهاي مقابله اي دارد. پس سعي كنيم به جاي اينكه او را مقابل خود و يا خود را در مقابل او ببينيم، در كنار او باشيم و از زاويه ديد او جهان را بنگريم، يعني سريع با او مخالفت نكنيم، به حرفهايش هرچند اشتباه باشند گوش كنيم و او را هم در تصميم گيري هاي زندگي به شمار آوريم.