یا علی ابن الحسین

نوشته اصلی توسط معمار

، مى‏توان آرزوها را به «سراب»تشبيه كرد ؛ سرابى كه انسان را به دنبال خويش مى‏كشاند و در پايان ، وى را تشنه‏تر از قبل و نااميد و خسته رها مى‏كند . امام على عليه‏السلام مى‏فرمايد:
الأَمَلُ كَالسَّرابِ ، يَغَرُّ مَن رَآهُ ويُخلِفُ مَن رَجاهُ . آرزو مثل سراب است ؛ كسى را كه به آن نگاه كند ، مى‏فريبد و كسى را كه به آن اميد بندد ، نااميد مى‏سازد .
بديهى است چنين پديده‏اى ، موجب تلخ كامى و آزردگى روحى مى‏گردد و در نتيجه رضايت از زندگى را به مخاطره مى‏اندازد . امام على عليه‏السلام در اين باره مى‏فرمايد:
مَن أمَّلَ الرَّيَّ مِنَ السَّرابِ ، خابَ أمَلُهُ وماتَ بِعَطَشِهِ .هركس از سراب ، آرزوى سيراب شدن داشته باشد ، آرزويش نااميد مى‏شود و با تشنگى مى‏ميرد .
و در كلام ديگرى مى‏فرمايد:
مَن سَعى في طَلَبِ السَّرابِ طالَ تَعَبُهُ وكَثُرَ عَطَشُهُ هركه در پى سراب روان شود ، زحمت او طولانى گردد و تشنگى‏اش افزون شود .
و پر واضح است كه هر چه بر ميزان «آرزوها»افزوده شود، انسان به زحمات و سختى‏هاى بيشترى دچار مى‏گردد. چنانچه اميرمؤمنان عليه‏السلام نيز به اين واقعيت نيز اشاره كرده‏اند:

---

1 - غرر الحكم ، ح7207 ؛ عيون الحكم والمواعظ، ص57 .
2 - غرر الحكم ، ح2374 ؛ عيون الحكم والمواعظ، ص425 .
3 - غرر الحكم ، ح2375 ؛ عيون الحكم والمواعظ، ص425 .
مَن كَثُرَ مُناهُ كَثُرَ عَنائُهُ . ¹ هر كس آرزوهايش زياد شود، سختى‏هايش نيز زياد مى‏شود.
اين پديده ، بر حزن و اندوه انسان مى‏افزايد و در چنين وضعيتى ، ميزان رضايت از زندگى ، به شدّت كاهش مى‏يابد . انسان مى‏خواهد با گسترش دامنه آرزوهايش به زندگى بهترى دست يابد و درجه رضامندى خود را بالا برد ؛ اما غافل از اين‏كه اين كار ، نتيجه‏اى جز افزايش حزن و اندوه و نااميدى ندارد. امام على عليه‏السلام مى‏فرمايد :
الأَمَلُ المُمَثَّلُ فِي اليَومِ غَدا أضَرَّكَ في وَج وَجهَينِ : سَوَّفتَ بِهِ العَمَلَ وزِدتَ بِهِ فِي الهَمِّ وَالحُزنِ . ² آرزوى نمايانِ امروز، فردا از دو جهت به تو زيان مى‏رساند: به خاطر آن ، عمل [صالح] را به تأخير مى‏اندازى و به وسيله آن، بر انديشناكى و اندوه خود مى‏افزايى .
5 . كوچك سازى داشته‏ها

كسى كه صاحب آرزوهاى طولانى است ، همواره لذّت را در چيزى مى‏داند كه ندارد و به همين جهت ، از آنچه دارد بهره‏مند نمى‏شود . چنين افرادى همواره از آنچه دارند ، نالان و ناراضى‏اند و چيزهايى را آرزو مى‏كنند كه ندارند . مهم نيست كه چه دارند ، مهم آن است كه همواره آنچه را ندارند ، مايه خوش‏بختى مى‏دانند و وقتى به آنچه زمانى آرزويش را داشتند ، دست يافتند ، باز هم احساس بهره‏مندى و خوش‏بختى نمى‏كنند و به آنچه در دور دست‏ها وجود دارد ، مى‏انديشند .
براى احساس بهره‏مندى ، داشتن فلان نعمت ، كافى نيست ؛ بايد انسان از وجود نعمت ، باخبر شود و از داشتن آن ، احساس بهره‏مندى كند ، تا لذّت آن را بچشد . چه بسا نعمت‏هايى كه وجود دارند ، ولى كسى از وجود آنها خبر ندارد و يا از داشتن آنها لذّت نمى‏برد . ناخشنودى بسيارى از كسانى كه از زندگى خود راضى نيستند ، نه به دليل ندارى

---

1 - غررالحكم، ح7306 ؛ عيون الحكم والمواعظ، ص459 .
2 - بحار الأنوار ، ج73 ، ص112 ، ح109 .
و محروميت ، بلكه به دليل ناچيز شمردن و اهميت ندادن به چيزهايى است كه دارند .
اگر روحيه فرد ، اين گونه باشد كه آنچه را دارد ناچيز مى‏شمارد و لذّت خود را در آن چيزى مى‏داند كه ندارد ، در اين صورت ، راه تحقّق رضايت از زندگى ، تأمين خواسته‏ها و افزايش سطح زندگى نيست ؛ زيرا او به هر سطحى از زندگى كه برسد ، باز همين الگوى فكرى را دارد كه : «آنچه دارم ناچيز است و خوش‏بختى در چيزهاى بالاترى است كه ندارم».
اين الگوى فكرى ، موجب پيدايش آرزوهاى دور و دراز مى‏گردد . به همين جهت ، امام على عليه‏السلام مى‏فرمايد:
تَجَنَّبُوا المُنى فَإِنَّها تَذهَبُ بِبَهجَةِ نِعَمِ اللّه‏ِ عِندَكُم وتُلزِمُ استِصغارَها لَدَيكُم وعَلى قِلَّةِ الشُّكرِ مِنكُم . ¹ از آرزوها(ى طولانى) بپرهيزيد زيرا نشاط آورى نعمت‏هاى الهى را كه داريد از ميان مى‏برد و آنها را نزد شما كوچك مى‏سازد و شما را به كم‏سپاسى وامى‏دارد .
ناسپاسى يا كم‏سپاسى ، ويژگى كسانى است كه آرزوهاى طولانى دارند و از زندگى خود ناراضى‏اند ؛ زيرا آنان چيزى نمى‏بينند كه قابل سپاس‏گزارى باشد و آنچه را دارند ، بى‏اهميت مى‏دانند . آنان همواره احساس محروميت مى‏كنند و كسى براى اين احساس ، سپاس‏گزارى نمى‏كند . خلاصه اين‏كه ، صاحبان آرزوهاى دور و دراز ، همواره لذّت را در آينده و در آنچه ندارند مى‏بينند و از اين‏رو ، هيچ گاه به احساس خوشايندى از زندگى دست نمى‏يابند.