موضوع: جواب قرآن به منکرین معاد

قرآن کریم در مقابل منکرین معاد جوابی می‏دهد که این جواب دو جنبه دارد، در عین اینکه‏ تکرار مدعاست اقامه برهان بر مدعا هم هست. توضیح (جنبه اول) این است که اگر کسی چیزی را مشاهده کرده است که‏ دیگران مشاهده نکرده‏ اند و دیگران دائما او را تکذیب می‏کنند چه راهی برای‏ بیان دارد جز اینکه دائم قسم بخورد که والله من راست می‏گویم؟ مثلا کسی‏ ادعا می‏کند که من شب که اینجا خوابیده بودم، نیمه‏ شب صدایی شنیدم و هنگامی که بلند شدم دیدم افرادی برای دزدی آمده ‏اند. مرا که دیدند فرار کردند و رفتند. کسی می ‏آید و می‏گوید آقا تو بیخود می‏گویی. چنین فردی چه‏ راهی برای اثبات این مطلب دارد جز اینکه دائم قسم بخورد که به خدا من‏ راست می‏گویم؟

خود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله عین همین تعبیر را دارند. ایشان‏ در اوایل بعثت مردم را در تپه " صفا " که یکی از دو طرف سعی صفا و مروه است جمع کردند. در مکه رسم بر این بود که وقتی حادثه مهمی پیش‏ می ‏آمد و می‏خواستند به مردم اعلام کنند، آن کسی که می‏خواست اعلام کند به‏ کوه صفا می‏رفت. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که در دوران قبل از رسالت هم به عنوان امین و صادق و راستگو و مرد فوق‏ العاده و متینی شناخته‏ می‏شدند بالای تپه صفا رفته و مردم را فراخواندند. مردم جمع شدند. به‏ آنها فرمودند: اگر به شما خبر بدهم که من پشت کوهستان مکه رفته ‏ام و دیده‏ ام که یک لشکر جرار قصد حمله به مکه را دارند آیا قبول می‏کنید؟ (مقصود امری است که برای خودم مشهود است) همه گفتند: البته، ما از تو جز راستی و درستی ندیده ‏ایم، تو صادق و امین هستی و سخنت را می‏ پذیریم. وقتی از آنها اقرار گرفتند فرمودند: پس من به شما خبر می‏دهم که ورای این زندگی شما زندگی دیگری هست و آن زندگی دیگر چنین و چنان است، من آنچه را که‏ دیده‏ ام به شما می‏ گویم. ابولهب که عموی پیامبر بود یکدفعه دستهایش را به هم کوبید و گفت: برای یک چنین مطلبی ما را جمع کردی؟! ما خیال‏ کردیم صحبت پول و زندگی است.

غرض این است که وقتی کسی حقیقتی را مشاهده کرده است و آنچه را که‏ می‏داند به مردمی که نمی‏دانند اطلاع می‏دهد آنگاه که مردم او را تکذیب کنند، راهش این است که مرتب قسم بخورد که مطلب همین‏طور است که من می‏گویم‏ و اشتباهی در آن نیست و عین حقیقت است. از این نظر قرآن جواب را به‏ همین شکل می‏دهد: «زعم الذین کفروا ان لن یبعثوا قل بلی و ربی لتبعثن‏ ثم لتنبئن بماعملتم و ذلک علی الله یسیر» ( تغابن/ 7) کسانی که کافر شدند، پنداشتند که هرگز برانگیخته نمی شوند. بگو به پروردگارم قسم که‏ چنین است، البته و البته به پروردگارم قسم که شما مبعوث خواهید شد و تمام کارهایی که امروز انجام می‏دهید در آینده یک به یک به اطلاع شما خواهد رسید و به حساب اعمال شما رسیدگی خواهد شد و این امر مستبعدی‏ نیست. خداست، وقتی که خدا می‏گوید، بر خدا همه کارها آسان است. این‏ یک جنبه قضیه است.

جنبه دوم قضیه این است که برهان مطلب هم گفته شده است. توضیح اینکه‏ به هر اسمی از اسم های خداوند می‏توان قسم خورد ولی در اینجا به رب قسم خورده شده است. اگر فرموده بود بلی والله قسم بود و اگر فرموده بود بلی والرحمن باز قسم بود ولی می‏فرماید: «بلی و ربی‏» یعنی بله، سوگند به ذات خداوند که پروردگار من است و پروردگار همه‏ عالم است. این پروردگار یعنی آن ذاتی که اشیا را در رسیدن به کمال و غایتی که استعداد رسیدن به آن را دارند پرورش می‏دهد. پروراندن یعنی چه؟ حقیقت پروراندن چیست؟ فراهم‏ کردن مقدمات و وسایل برای چیزی که استعداد رسیدن به کمال و غایتی را دارد به طوری که آن چیز به نهایت خودش برسد.

یک تخم گل می‏تواند همان ابتدا فاسد شود، جوانه از زمین که بیرون آمد می‏تواند به خاطر نرسیدن آب یا امر دیگری از بین برود. ولی پروراندن گل‏ این است که کمالات و استعدادات گل به نهایت برسد، تا آنجا که ممکن‏ است شکوفه کند و گل بدهد. خداوند که رب‏العالمین است، یعنی‏ استعدادهایی را که در ذات موجودات هست به فعلیت می‏رساند. استعداد انسان و بلکه هر موجودی در دنیا پایان نمی‏پذیرد. انسان استعداد بقا دارد و خدای رب‏العالمین و پرورش‏دهنده موجودات، انسان را تا آنجایی که‏ می‏تواند برود می‏برد. پس در ضمن یک قسم برهان مطلب هم گفته شده است. خداوند متعال مکرر در قرآن می‏فرماید خلقت عبث نیست، بیهوده و بدون هدف و غایت‏ نیست، چنین نیست که اشیا در وسط راه معلق و فانی شوند. خدای متعال در نهایت امر هر موجودی را به هر حدی که باید برسد می‏رساند و حد نهایی‏ انسان جاودانگی و باقی‏ماندن است. پس اینکه فرمود: سوگند به پروردگارم که پروردگار همه جهانیان است‏ شما مبعوث می‏شوید یعنی بعث شما شانی از شوون ربوبیت حق‏تعالی است.

----------------------------
منابع

آشنایی با قرآن 7، صفحه 144-142

سایت کتابخانه طهور