موضوع: معارفی از سوره های قرآن(سوره ی هود)

مــعــارف قــرآنــ , جــلــد 3
نــویــســنــده:
جــمــعــے از نــویــســنــدگــانــ
فــصــل ســومــ
مــعــارفــى از ســوره هود

عناد قوم عاد

كفار قوم عاد- مانند ساير كفار كه در برابر دعوت پيامبران، عناد و لجاجت به خرج مى‌دادند- در برابر هود پيامبر لجاجت به خرج داده، دعوت او را اجابت نكردند.
حضرت هود (علیه السلام) از مردمش دو چيز خواسته بود، ترك خدايان دروغين و روى‌آوردن به يكتاپرستى و ايمان آوردن به رسالت او. قوم عاد هر دو خواسته او را ردّ كردند. در مورد خواست اوّل گفتند: تو دليل و معجزه‌اى بر دعوت خود ندارى تا ما دعوت تو را بپذيريم و درباره ايمان به وى گفتند:
«وَ ما نَحْنُ لَكَ بِمُؤمِنينَ»
(و به تو ايمان نمى‌آوريم).

آنگاه براى اينكه هود (علیه السلام) را بطور كامل مأيوس كنند گفتند: بعضى از خدايان ما به تو آسيب رسانده‌اند و به خاطر بدگويى و توهين به آنها بلايى از قبيل نقصان عقل يا ديوانگى به سراغت آمده است!

استقامت هود (علیه السلام)

وقتى قوم عاد با عناد و لجاجت، پاسخ رد به دعوت هود دادند، او نيز پاسخى دندان‌شكن و محكم بدانان داد، و خدا را به شهادت طلبيده، خود آنان را نيز بر بيزاريش از بتها گواه گرفت. سپس به اين مطلب اشاره كرد كه اگر بتها قدرتى دارند، مرا از ميان بردارند؛ زيرا من آشكارا به جنگ آنان برخاسته‌ام و نه تنها كارى از آنها ساخته نيست بلكه شما نيز با اين جمعيت انبوهتان قادر بر چيزى نيستيد، براى اينكه من پشتيبانى دارم كه قدرتش فوق همه قدرتهاست.

#رحمت_نجات_بخش‌...

https://t.me/shahrenuraniquran

رحمت نجات بخش‌

منظور از كلمه «امر» در جمله
«وَ لَمَّا جاءَ امْرُنا»
«همين كه امر ما آمد»
نازل شدن عذاب است. و در ظاهر مراد از كلمه «بِرَحْمَةٍ مِنَّا» آن رحمت عمومى كه كل جهان را فرا گرفته است، نيست، بلكه منظور، رحمت خاص الهى است كه مخصوص بندگان مؤمن اوست و آنان را از غضب الهى و عذاب ريشه‌كن كننده، نجات مى‌دهد.

عمران و آبادى‌

«وَ الى‌ ثَمُودَ اخاهُمْ صالِحاً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مالَكُمْ مِنْ الهٍ غَيْرُهُ هُوَ انْشَأَكُمْ مِنَ الْارْضِ وَ اسْتَعْمَرَكُمْ فيها، فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُوا الَيْهِ انَّ رَبّى‌ قَريبٌ مُجيبٌ»
و به سوى (قوم) ثمود برادرشان صالح را فرستاديم. به قوم خود گفت: خدا را بپرستيد كه جز او معبودى‌نداريد، اوست كه شما را از زمين ايجادكرد و شما را درآن به‌آبادانى گماشت، پس، از او آمرزش بخواهيد و بسويش بازگرديد كه پروردگار من، نزديك و اجابت‌كننده (دعايتان) است.

انشاء, عمارت, استعمار

 «انشاء» به معناى ايجاد و تربيت چيزى است، و كلمه «عمارت» به معناى آن است كه زمين را از حال طبيعى‌اش به گونه‌اى برگردانند كه فوايدى كه مترتب بر آن است از آن استفاده شود و «استعمار» به معناى طلب عمارت است به اين معنا كه از انسان بخواهى زمين را آباد كند؛ بطورى كه آن بهره‌اى كه از زمين توقّع مى‌رود قابل برداشت باشد.

#خلقت_زمين_براى_انسان‌... 

https://t.me/shahrenuraniquran

خلقت زمين براى انسان‌

قرآن مجيد در آيات بسيارى يادآور مى‌شود كه خلقت زمين براى استفاده انسان است؛ چنانكه مى‌فرمايد:

«وَالْارْضَ وَضَعَها لِلْانامِ»
(خدا) زمين را براى مردم قرار داد.

در نهايت، معيشت انسان در اين زمين مقدّر شده است؛ چون فرموده:

«وَ جَعَلْنا لَكُمْ فيها مَعايِشَ وَ مَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرازِقينَ»
و ما براى شما و براى كسانى كه شما روزى دهنده آنها نيستيد، در زمين معيشت قرار داديم.

ضرورت آبادانى‌

از آنچه گفتيم روشن شد كه زمين براى عمران و آبادانى شايستگى كامل دارد، تنها نياز به نيرويى دارد كه استعداد آن را به فعليت برساند. از ين رو انسان مأمور مى‌شود كه در احياى آن بكوشد واين مأموريت علاوه بر زبان تكوين، با زبان تشريع و توسط پيامبران از جمله در آيه مورد بحث، بيان شده است:
و انسان نيز بايد هم از عوامل مادى براى آبادانى زمين بهره‌گيرد و هم از عوامل معنوى همچون تقوا و استغفار كه در درس قبل توضيح داده شد.

#بَقِيَّةُ_اللَّه‌...

https://t.me/shahrenuraniquran

بَقِيَّةُ اللَّه‌

«بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ انْ كُنْتُمْ مُؤْمِنينَ وَ ما انَا عَلَيْكُمْ بِحَفيظٍ»
سرمايه حلالى كه خداوند براى شما باقى گذارده، برايتان بهتر است اگر ايمان داشته باشيد، و من نگهبان شما (و مأمور بر اجبار شما به ايمان) نيستم.

كلمه «بقيّة» به معناى باقى است و مراد از آن در اين آيه شريفه سودى است كه بعد از تمام شدن معامله براى فروشنده باقى مى‌ماند.
تعبير به «بقية اللَّه» يا به خاطر آن است كه سود حلال- هر چند اندك باشد- چون به فرمان خداست «بقية اللَّه» خوانده شده است و يا اينكه تحصيل حلال، باعث دوام نعمت الهى و بقاى بركتها مى‌شود.
با توجه به توضيح بالا، معناى جمله «بَقِيَّهُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ»چنين مى‌شود:
اگر به خداوند، ايمان داريد سود حلال كه بقيه‌اى است الهى و خداوند شما را از طريق فطرت بسوى آن هدايت مى‌كند، بهتر از مالى است كه از طريق كم‌فروشى و كم‌گذاردن در ميزان وكيل به دست مى‌آوريد.
اين آيه بقيه سفارش حضرت شعيب به قوم خويش است و در حقيقت‌ توضيح دستور اول اوست كه بدانها فرمود: پيمانه و وزن را با عدالت وفا كنيد (و تمام دهيد) و بر اشياء مردم (براى پايين آوردن قيمت) عيب مگذاريد و از حق آنان نكاهيد و در زمين فساد مكنيد.

#نخستين_سخن_امام_مهدى_عجل_ال له_تعالی_فرجه_الشریف_بعد_از_ قيام‌... 

https://t.me/shahrenuraniquran

نخستين سخن امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بعد از قيام‌

در پاره‌اى از تعبيرات، كلمه «بقية اللَّه» نام حضرت مهدى شمرده شده است كه اشاره به وجود پر فيض و صاحب فضيلت اوست كه ذخيره بزرگ الهى براى برافراشتن پرچم عدالت در جهان است.
امام محمّد باقر (علیه السلام) فرمود:
نخستين سخنى كه امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پس از قيام خود مى‌گويد، اين است:

 «بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ انْ كُنْتُمْ مُؤْمِنينَ»
سپس مى‌گويد:
منم بقيةاللَّه و حجت و خليفه او در ميان شما. آن گاه هيچ كس بر او سلام نمى‌كند مگر اينكه مى‌گويد:

 «السَّلامُ عَلَيْكَ يا بَقِيَّةَ اللَّهِ فى‌ ارْضِهِ»
درود بر تو اى بقيه خدا در زمين.

فرمان استقامت به پيامبر و امّت‌

«فَاسْتَقِمْ كَما امِرْتَ وَ مَنْ تابَ مَعَكَ وَ لاتَطْغَوْا انَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصيرٌ»
پس همان گونه كه فرمان يافتى استقامت كن، همچنين كسانى كه با تو به سوى خدا آمده‌اند (بايد استقامت كنند) و طغيان نكنيد كه خداوند به آنچه انجام مى‌دهيد بيناست.

#دستورات_مهم‌_اين_آيه...

https://t.me/shahrenuraniquran

دستورات مهم‌

اين آيه [آیه ۱۱۲] شامل دستورات مهمّى است از جمله:

الف- استقامت و پايمردى در ديندارى و اجراى احكام خدا كه از امر «فَاسْتَقِمْ» استفاده مى‌شود.

ب- داشتن انگيزه الهى در استقامت، يعنى از سر اخلاص و براى جلب رضاى خدا بايد ثابت قدم بود و حق را آن چنان كه بايد ادا كرد. اين مطلب از عبارت «كَما امِرْتَ» استفاده مى‌شود.
مى‌فرمايد آن چنان كه قبل از اين مأمور شده‌اى استقامت و پايدارى ورز.
آيه‌اى كه قبل از اين در مورد استقامت نازل شده عبارت است از:
«وَ انْ اقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنيفاً وَ لاتَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكينَ»
مخلصانه روى به سوى دين توحيد كن و از مشركان مباش.

ج- پيروان را به استقامت واداشتن، زيرا علاوه بر اين كه پيامبر را به استقامت امر كرده، فرموده:
«وَ مَنْ تابَ مَعَكَ»
و مؤمنان را نيز به استقامت وادار.

امروز نيز وظيفه ما مسلمانان به خصوص رهبران جامعه اسلامى، عمل به دستورات فوق است و بدون عمل به آنها، پيروزى بر خيل دشمنانى كه از هر سو ما را احاطه كرده‌اند، ممكن نيست.

#تكليف_سنگين‌...

https://t.me/shahrenuraniquran

تكليف سنگين‌

لحن شديد آيه بر كسى پوشيده نيست و پيداست كه هيچ اثرى از لطف و مهر در آن وجود ندارد.
در آيات قبل از اين نيز، داستان تكان دهنده امّتهايى آمده بود كه به كيفر اعمالشان مؤاخذه شدند.
نام بردن از خصوص پيامبر هم در عين اين كه تجليل از اوست، ولى تشديد خطاب در حق وى نيز مى‌باشد و گويا پيامبر با توجه به همين لحن و خطاب شديد فرموده است: سوره هود مرا پير كرد.
نقل كرده‌اند وقتى اين آيه نازل شد پيامبر فرمود:
«شَمِّرُوا شَمِّرُوا»
«يعنى آستينها را بالا زنيد و مهياى استقامت شويد.»

امام خمينى (ره) در مورد نگرانى پيامبر اكرم (ص) از استقامت يارانش مى‌فرمايد:
 «پيغمبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلّم نگران بود راجع به اين كه آيا ملّتش استقامت مى‌كنند يا نه؟ تا آن حد كه در روايت است كه فرموده: «شَيَّبَتْنى‌ سُورَةُ هُودٍ»

براى اين آيه‌اى كه آمده است كه:
«فَاسْتَقِمْ كَما امِرْتَ وَ مَنْ تابَ مَعَكَ».

در عين حالى كه اين آيه در سوره ديگرى هم (سوره شورى) آمده لكن آن ذيل را ندارد، سوره هود كه اين ذيل را دارد فرموده است.
اين به نظر مى‌رسد كه نگران بوده است از اين كه مبادا ملتش، امتش مبادا خداى نخواسته استقامت نكنند.»

#لزوم_نهى_از_فساد... 

https://t.me/shahrenuraniquran

لزوم نهى از فساد

«فَلَوْلا كانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ اولُوا بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسادِ فِى الْارْضِ الّا قَليلًا مِمَّنْ انْجَيْنا مِنْهُمْ وَاتَّبَعَ الَّذينَ ظَلَمُوا ما اتْرِفُوا فيهِ وَ كانُوا مُجْرِمينَ» (هود، 116)
چرا از نسلهاى پيش از شما دانشمندان صاحب قدرتى نبودند كه از فساد در زمين جلوگيرى كنند، مگر اندكى از آنها كه نجاتشان داديم و آنها كه ستم مى‌كردند مطيع لذتها شدند و گناهكار بودند (و نابود شدند).

 «#اولوا» به معناى #صاحبان و «#بقيه» به معناى #باقيمانده است و بطور معمول، اين تعبير در لغت عرب به معناى «اولوا الفضل» صاحبان فضيلت و شخصيت است.

يك اصل اساسى‌

اين آيه به يك اصل اساسى در جوامع انسانى اشاره دارد، و آن وجود گروهى انديشمند و متعهد در ميان جوامع است كه در برابر مفاسد ايستاده و مردم را از فساد در زمين نهى مى‌كنند و جامعه را در طريق اصلاح، هدايت و راهنمايى مى‌كنند.
در همين راستا قرآن، دانشمندانى را كه در جامعه سمت رهبرى و هدايت مردم را دارند بيشتر مورد خطاب قرار داده و مؤاخذه مى‌كند كه چرا به تكليف خود كه هدايت عامه مردم و 
جلوگيرى از ارتكاب گناهان است، عمل نمى‌كنند.
درباره علماى اديان گذشته مى‌فرمايد:

«لَوْ لا يَنْهاهُمُ الرَّبَّانِيُّونَ وَ الْاحْبارُ عَنْ قَوْلِهِمُ الْأِثْمَ وَ اكْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ ما كانُوا يَصْنَعُونَ»
چرا دانشمندان نصارا و علماى يهود، آنان را از سخنان گناه‌آميز و خوردن مال حرام نهى نكردند؟! چه زشت است عملى كه انجام مى‌دادند.

#وجود_دانشمندان_مسؤول_ در_ جامعه...

https://t.me/shahrenuraniquran

وجود دانشمندان مسؤول در جامعه

وجود دانشمندان مسؤول در جامعه بسان گلبولهاى سفيد در بدن است، وظيفه گلبولهاى سفيد در بدن، مبارزه با انواع ميكروبها است. بديهى است كه اگر روزى اين گلبولها بنا به عللى از بين بروند، بدن انسان چنان مورد تاخت و تاز ميكروبهاى كشنده قرار مى‌گيرد كه بسرعت، انواع بيماريها به او حمله‌ور شده، آن را از پاى درمى‌آورند.
جامعه انسانى نيز چنين است، اگر جامعه‌اى خالى از انديشمندان متعهد باشد و يا به اوامر و نواهى آنها وقعى گذاشته نشود و انسانها مطيع لذتهاى محض دنيايى گردند، ميكروبهاى فساد و انحراف با هجوم بى‌وقفه خود به پيكر اجتماع، آن را نابود خواهند كرد.

امنيت ناهيان از منكر

 امنيت ناهيان از منكر قرآن به اين حقيقت اشاره دارد كه اگر عده‌اى مرتكب گناه شدند و عده‌اى ديگر بى‌تفاوت نشستند، آنان نيز شريك جرم محسوب مى‌شوند و هنگام نزول عذاب، خشك و تر آنها با هم خواهند سوخت؛ ولى اگر عده‌اى نهى از منكر كنند، در موقع نزول بلا و عذاب، نجات خواهند يافت.
در آيه مورد بحث فرموده است:
آن عده كم كه نهى از منكر مى‌كردند را نجات داديم و بقيه را كه مجرم بودند، به سزايشان رسانديم.

#پایان_سوره

#در_ادامه_معارفی_از_سوره_یوس ف

https://t.me/shahrenuraniquran

پرسش‌ ها

1- آيا صحيح است بگوييم: «رساندن روزى موجودات بر خداوند لازم است»؟

2- آيا «برعهده خدا بودن روزى» به معناى ترك كار و كوشش است؟

3- اصل اوليه دعوت حضرت هود (ع) چه بوده است؟

4- قرآن، بهره‌هاى دنيايى استغفار را چه مى‌داند؟

5- سرنوشت قوم هود به كجا انجاميد؟

6- خداوند، آباد كردن زمين را وظيفه چه كسى مى‌داند؟

7- «بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ» چه معنايى دارد؟

8- امام باقر (ع) بقيّة اللَّه را چگونه تفسير كرده است؟

9- پيامهاى مهم آيه «فَاسْتَقِمْ كَما امِرْتَ» را بنويسيد.

10- نقش عالمان هر جامعه در جلوگيرى از فساد و زشتيها را شرح دهيد.

https://t.me/shahrenuraniquran