جایگاههای مناسب تدبر در قرآن‏

[گل مريم]

نام کتاب: پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن‏


نویسنده: ولی الله نقی پورفر

جایگاههای مناسب تدبر در قرآن‏

(1) خانه:

در روایات تاکید فراوان بر لزوم انس با قرآن، در منزل وارد شده است تا آنجا که از فقدان آن، هشدار داده، آثار بسیار شومش بکرات گوشزد گردیده است و در مقابل از برکات عظیم ارتباط قرآن سخن بمیان آمده است:

1 - تاثیر شگرف بر اهل خانه‏

قرآن تاثیر فراوان در خانواده همسر و فرزندان و وابستگان نزدیک دارد، صوت نافذ و زیبای قرآن در فضای خانه، روح و روان اهل بیت، خصوصاً کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار داده آنان را بسوی حقیقت طلبی و انس با قرآن سوق می‏دهد41)
من قرا القرآن و هو شاب مومن اختلط القرآن بلحمه و دمه و جعله الله مع السفره الکرام البرره و کان القرآن حجیزا عنه یوم القیمه .... (ب 6 ح 1)
(هر که قرآن بخواند در حالیکه جوانی است مومن، قرآن با گوشت و خونش عجین گشته و خداوند او را با سفیران بزرگوار و نیکو رفتارش قرار دهد و قرآن روز قیامت از او دفاع خواهد کرد...).

---

41) قرائت با حال و توجه، بطور مستقیم افراد را متحول می‏کند رویت واقعیت تحول روحی پدر هنگام قرائت، کودکان و نوجوانان مغرور را به راه می‏کشاند.

[گل مريم]

2 - دفع شرور و آفات و فزونی برکات‏

قرائت قرآن مایه دفع شرور و آفات و وسوسه‏ های شیاطین و جلب برکات و رحمت الهی می‏باشد وقتی که صوت زیبای قرآن در خانه بلند می‏شود، روح ایثار - محبت، صدق و صفا و سلامتی نیت را در افراد خانه می‏دمد و بد اخلاقی کشمکش و ناراحتی را که زاییده فضای آلوده و مسموم شیطانی می‏باشد از محیط خانه دور می‏کند و نور الهی در خانه جلوه گر شده همه را تحت تاثیر قرار می‏دهد:

البیت الذی یقرا فیه القرآن و یذکر الله عزوجل فیه تکثر برکته و یحضر الملئکه و تهجره الشیاطین و یضیی‏ء لاهل السماء الکواکب لاهل الارض.
و ان البیت الذی لا یقرا فیه القرآن و لا یذکر الله عزوجل فیه تقل برکته، و تهجره الملائکه و تحضره الشیاطین. (ب 16 ح 1، 2 و 6)

امام صادق (علیه السلام) از امیر مومنان (علیه السلام) (آن خانه ‏ای که قرآن در آن خوانده می‏شود و خداوند عزیز و جلیل در آن یاد می‏شود برکتش فراوان می‏گردد و فرشته‏ ها در آن حضور می‏یابند و اهریمنان آن را ترک می‏کنند و خانه به اهل آسمان روشنی می‏بخشد همانگونه که ستاره‏ ها برای اهل زمین روشنی می‏بخشد؛
و بی تردید آن خانه ‏ای که قرآن در آن خوانده نمی‏شود و خداوند عزیز و جلیل در آن یاد نمی‏شود برکتش کم می‏شود فرشته‏ ها آن را ترک می‏کنند و اهریمنان در آن حضور می‏یابند و پیوسته فضای روابط را مسموم و مملو از شر و فساد می‏گردانند).

3 - تعظیم شعائر الهی‏

انس و تدبر و تلاوت قرآن، موجب تعظیم شعائر الهی در جامعه و اعلان موجودیت اسلامی در برابر دیگران می‏باشد، همانگونه که اهل دنیا با بساط لهو و لعب و موسیقی فاسد، اعلان موجودیت می‏کنند و این امر باعث جلوه‏ گر شدن عظمت قرآن، در چشم دیگران خواهد بود.(آیت الله خویی، البیان، مقدمه کتاب.)

[گل مريم]

4 - دفع عذاب‏

قرائت قرآن در خانه کودکان را مشتاق کرده به تعلم می‏کشاند، تعلم قرآن توسط کودکان مایه رفع عذاب از اهل خانه و از جامعه می‏شود، در این مورد اصبغ به نباته از امیر مومنان (علیه السلام) نقل می‏کند:
ان الله لیهم بعذاب اهل الارض جمیعا حتی لا یحاشی منهم احدا اذا عملوا بالمعاصی و اجترحوا السیئات؛
فاذا نظر الی الشیب ناقلی اقدامهم الی الصوات و الولدان یتعلمون القرآن رحمهم فاخر ذلک عنهم. (ب 7 ح 2)

(خداوند قصد عذاب همه اهل زمین را می‏نماید تا آنجا که احدی را مستثنی نمی‏گرداند وقتی که با گناهان عمل می‏کنند و آلودگیها را مرتکب می‏شوند.
پس وقتی به پیرمردان می‏نگرد که بسوی مساجد برای نماز قدم بر می‏دارند و کودکان را می‏بیند که قرآن را فرا می‏گیرند برایشان رحمت آورده، آن را (عذاب را) از ایشان به تاخیر می‏اندازد).

از امام رضا (علیه السلام) روایت شده که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:

اجعلوا لبیوتکم تصیبا من القرآن البت اذا قرء فیه القرآن تیسر علی اهله و کثر خیره و کان سکانه فی زیاده، و اذا لم یقرء فیه القرآن ضیق علی اهله و قل خیره و کان سکانه فی نقصان. (ب 16 ح 5)

(برای خانه هایتان سهمی از قرآن قرار دهید. چرا که خانه وقتی در آن قرآن خوانده شود بر اهلش موجب آسانی و راحتی خواهد شد و خیرش فراوان و ساکنین آن رو به زیادی خواهند رفت و اگر قرآن در آن قرائت نشود بر اهلش تنگ گرفته و خیرش اندک گشته و ساکنین آن رو به کمی خواهند گذارد).

[گل مريم]

5 - روش یهود و نصاری‏

عادت یهود و نصاری چنین بود که عبادتها را در معابد انجام داده، خانه ‏ها را واگذاشته بودند، در مذمت عمل آنان و تشویق بر عبادت و تلاوت قرآن در منزل رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می‏فرماید:
نوروا بیوتکم بتلاوه القرآن و لا تتخذوها قبورا کما فعلت الیهود و النصاری، صلوا فی الکنائس و عطلوا بیوتهم،
فان البیت اذا کثر فیه تلاوه القرآن کثر لاهله و اضاء لاهل السماء کما تضی نجوم السماء لاهل الدنیا. (ب 16، ح 4)

(خانه هایتان را با تلاوت قرآن نورانی کنید و آنرا همچون گورستان قرار مدهید آنگونه که یهود و نصاری، مرتکب شدند در کنیسه‏ ها و معابشان نماز خواندند و خانه هایشان را معطل گذاشتند. چرا که خانه هرگاه در آن تلاوت قرآن افزون گردد، خیرش فراوان گشته و اهلش به وسعت می‏رسند (وسعت مالی و روحی، فضایی مملو از صمیمیت و محبت) و برای اهل آسمان روشنی می‏بخشد، آنگونه که ستارگان آسمان برای اهل دنیا روشنی می‏بخشند).

[گل مريم]

(2) مسجد و مکانهای آموزشی:

مسجد خانه خداست و زیارتگاه مخصوص او، و مومنین، با هم نه تنها برادرند و اهل یک خانه، خانه اسلام و ایمان، بلکه اعضای یک پیکرند و دارای روحی واحد؛(43)

پس مسجد، تجلی گاه نور خداست و خانه مومنین؛ خانه ‏ای که به برکت نور خدا در دل ساکنین آن، منور گشته از آن بانگ توحید و صلای ایمان بگوش می‏رسد؛ مردانی که معیشت زندگی، آنان را از یاد محبوب و توجه به حال برادران باز نداشته، دلهاشان از خوف روز قیامت، در تلاطم و اضطراب بسر می‏برد:

فی بیوت اذن الله آن ترفع و یذکر فیها اسمه یسبح له فیها بالغدو و الاصال رجال لا تلهیهم تجاره و لا بیع عن ذکر الله وقام اصلوه و ایتاء الزکوه، یخافون یوما تتقلب فیه القلوب و الابصار. (نور / 37 و 36)
(نور خدا در خانه هایی مستقر است که خدا اجازه داده است رفعت یابد و نامش در آن یاد شود، برایش در آن، صبحگاه و شامگاه به تسبیح مشغول هستند مردانی که تجارت و خرید و فروش آنان را از یاد خدا و اقامه نماز و دادن زکات باز نمی‏دارد در حالیکه از روزی که دلها و دیدگان دگرگون می‏شود، پیوسته در هراس بسر می‏برند).

نوری که در دل مومنین پرتو افشانی می‏کند نور وحی است و عقل، نور ایمان است و علم، نوری است اعظم که بر فراز نوری عظیم جلوه گر، شده است: نور علی نور. (نور / 35)

در پرتو این دو نور است که خداوند هر که را شایسته بیند رهنمایش می‏گردد: یهدی الله لنوره من یشاء (نور / 35)
پس مسجد کانون تلاقی نور عقل و نور وحی است و محیط رشد فکر و تحول دل و محل کسب علم و توشه تقوی؛ و از این رو است که در صدر اسلام، معید عالم بود و مدرسه عابد! محکمه قضاوت بود و محل شور حکومتی!

پایگاه کوچ به جبهه بود و پذیرنده سفراء! یعنی که علم و دین، سیاست و عبادت، اجتماع و عزلت و بالاخره، دنیا و آخرت از هم جدا نبوده، اولی مقدمه دومی است اینها همه و همه، اموری است که قرآن بدان رهنمایان می‏شود و از انس با قرآن بدست می‏آید44)

... من کان القرآن حدیثه و المسجد بیته، نبی الله له بیتا فی الجنه ....(45) (ب 3، ح 7)

(هر که قرآن سخنش و مسجد خانه ‏اش گردد (باشد) خدا برایش خانه‏ ای در بهشت بنا می‏کند). ما جلس قوم فی مسجد من مساجد الله تعالی یتلون کتاب الله و یتدارسونه بینهم الا تنزلت علیهم السکینه و عشیتهم الرحمه و ذکرهم الله فیمن عنده.... (صلی الله علیه و آله و سلم) (ب 3، ح 20)

(هیچ قومی در مسجدی از مساجد خدا در حالیکه کتاب خدا را تلاوت می‏کنند و آن را میان خود بحث می‏کنند، جلوس نکردند مگر آنکه آرامش الهی برآنان بتدریج نازل گشت و رحمت خدا آنان را فرا گرفت و خدا آنان را در زمره مقربین درگاهش یاد نمود!).

در حدیثی مشابه (ح 21) آنان را میهمانان خدا می‏نامد که فرشتگان با بالهایشان بر آنان سایه افکنده‏ اند مادامی که در مسجد به بحث و تلاوت در قرآن بسر می‏برند.
فاما مروه الحضر فتلاوه القرآن و حضور المساجد. (ب 3، ح 3)
(... پس مروت در وطن تلاوت قرآن و حضور در مساجد می‏باشد).

---

43) المومن اخ المومن کالجسد الواحد آن اشتکی شیئا وجد الم ذلک فی سائر جسده وان روحهما من روح الله، و آن روح المومن لاشد اتصالا بروح الله من اتصال شعاع الشمس بها. (بح، ج 74، ص 277، ح 9)
44) از این جاست که تنها کسی مساجد خدا را آباد می‏کند که معرفت و عشق به خدا و عالم آخرت داشته باشد و حقیقت نماز را بپا دارد و حقوق مالی را به خلق خدا بپردازد و در راه خدا از هیچ کس جز خدا واهمه به خود راه ندهد و تازه بعد از این امید می‏رود که از ره یافتگان بشمار آید! انما یعمر مساجد الله من آمن الله و الیوم الاخره و اقام الصلوه و آتی الزکوه ولم یخش الا الله فعی اولئک آن یکونوا من المهتدین. (توبه / 18) 45) این روایتها همه از مستدرک وسایل، ج 3،ب احکام مساجد می‏باشد.