فروغ قرآن در نگاه امام چهارم

[گل مريم]

سخنان امام سجاد عليه السلام درباره قرآن

چه خوش است صوت قرآن ز تو دلربا شنيدن
به رخت نظاره كردن سخن خدا شنيدن

قرآن نمونه كامل آميختگى اعجاز تكوين و تشريع است . كتابى است كه بشريت توان آوردن همانندى براى آن نداشته و دستورات و جامعيت آن، هر انديشمند حكيم را به خضوع و ستايش وامى‏دارد .

هر قدر انسانها از صفاى روحى و طهارت معنوى بهره‏مند باشند، مى‏توانند جلوه ‏هايى از جمال دلربايش را شهود كنند همان‏سان كه قرآن مى‏فرمايد: «لايمسه الا المطهرون‏» (1)

از آنجا كه خاندان عصمت و وحى برگزيدگانى هستند كه طبق آيه «تطهير» در اوج پاكى و قداست قرار گرفته و از هر گونه پليدى بدورند، تمام جانشان مستغرق در قرآن مجيد شده و شايسته‏ترين انسانهايى مى‏باشند كه تفسير روشن آيات الهى را فرا راه تشنگان حقيقت قرار مى‏دهند . يكى از اين منظومه نورانى، سجاد آل محمد زين العابدين عليه السلام است .

در اين مقال، با نگاهى گذرا سخنان نورانى‏اش را درباره قرآن مى‏نگريم . بدان اميد كه جرعه نوش معارف قرآنى با جام عترت باشيم .

[گل مريم]

1- عظمت قرآن


امام زین العابدین علیه السلام از رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل می کند که فرمود:

من اعطاه الله القرآن فرای ان احدا اعطی افضل مما اعطی فقد صغر عظیما و عظم صغیرا;

شخصی را که خداوند به او دانش قرآنی عطا نموده اگر تصورش این باشد که کسی را بهتر از این عطای الهی داده اند،
در حقیقت بزرگی را کوچک شمرده و کوچکی را بزرگ دانسته است . ⁽²⁾



2 - ویژگی های قرآن

در دعای امام زین العابدین علیه السلام به هنگام ختم قرآن برخی از ویژگی های آن این چنین بیان شده است .

[گل مريم]

الف - نور هدایت

قرآن کریم از خود با صفت «نور» یاد می کند و می فرماید:

«و انزلنا الیکم نورا مبینا» ⁽³⁾

اما این نورانیت برای چه فردی است؟ امام علیه السلام می فرماید:

«و جعلته نورا نهتدی من ظلم الضلالة والجهالة باتباعه; بار خدایا!
قرآن را نور و روشنایی گردانیدی که با پیروی از تعالیم آن از تاریکی های گمراهی و نادانی رهایی یابیم .» ⁽⁴⁾


در رابطه با جاودانگی نور قرآن می فرماید:
«ونور هدی لایطفا عن الشاهدین برهانه;
و آن را نور هدایتی قرار دادی که برهان و دلیل آن از شاهدان و گواهان خاموش نمی شود .» ⁽⁵⁾

[گل مريم]

ب - درمان دردها

قرآن می فرماید:
«وننزل من القرآن ما هو شفاء و رحمة للمؤمنین »
«ما فروفرستادیم از قرآن آنچه را که برای مؤمنان شفا و رحمت است .» ⁽⁶⁾

اما اینکه در چه زمان و برای چه فرد؟

امام زین العابدین علیه السلام در دعای خویش این گونه بیان می دارد:

«و شفاء لمن انصت بفهم التصدیق الی استماعه;
قرآن شفا و درمان است برای کسی که فهمیدن آن را از روی تصدیق و باور خواسته و برای شنیدنش خاموش گشته است .» ⁽⁷⁾

[گل مريم]

ج - ترازوی عدالت

قرآن مجید می فرماید:
«ای کسانی که ایمان آورده اید! برای خدا قیام کنید، و از روی عدالت گواهی دهید . دشمنی با جمعیتی، شما را به گناه و ترک عدالت نکشاند . عدالت ورزید که به پرهیزکاری نزدیک تر است و از «معصیت » خدا بپرهیزید که خداوند از آنچه انجام می دهید، با خبر است .» ⁽⁸⁾
و خطاب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: «بگو به هر کتابی که خدا نازل کرده، ایمان آورده ام و مامورم در میان شما عدالت کنم .» ⁽⁹⁾
و عدالت را مبنای تشکیل خانواده دانسته و می فرماید:
«فان خفتم الا تعدلوا فواحدة » ⁽¹⁰⁾
و نیز مبنای روابط اقتصادی قلمداد شده و می فرماید:
«و اوفوا الکیل و المیزان بالقسط » ; «و حق پیمانه و وزن را به عدالت ادا کنید .» ⁽¹¹⁾

و همچنین حل منازعات را بر اساس عدالت خواستار شده است و می فرماید:
«فاصلحوا بینهما بالعدل و اقسطوا ان الله یحب المقسطین » ; «در میان آن دو به عدالت صلح برقرار سازید و عدالت پیشه کنید که خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد .» ⁽¹²⁾

اما اینکه چه معیار و ملاک و قانونی می توان برای به دست آوردن عدالت معین نمود؟

امام زین العابدین علیه السلام می فرماید: «و میزان عدل لایحیف عن الحق لسانه; قرآن ترازوی عدالت است که زبانه اش از حق و درستی برنمی گردد .» ⁽¹³⁾

[گل مريم]

3 - تلاوت زیبا

در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمده است که فرمود: «لکل شی ء حلیة و حیلة القرآن الصوت الحسن; برای هرچیز زینت و زیوری است و زینت قرآن، صدای نیکو است .» ⁽¹⁴⁾

امام صادق علیه السلام در تفسیری از «ترتیل » می فرماید: «آن است که در آن درنگ کنی و صدای خویش را زیبا سازی .» ⁽¹⁵⁾ در

این جهت امام زین العابدین علیه السلام نیز اسوه است .

نوفلی می گوید:

نزد امام موسی بن جعفر علیه السلام از صدا و صوت یاد نمودم; حضرت فرمود: به هنگام قرائت قرآن توسط علی بن الحسین علیه السلام چه بسا فردی از آن جا عبور می کرد و از صدای خوش او مدهوش می گشت و اگر امام از حسن واقعی آن چیزی را آشکار می نمود، مردم تحمل و تاب زیبایی آن را نداشتند .
نوفلی می گوید: به آن حضرت گفتم: مگر پیامبر صلی الله علیه و آله با مردم نماز نمی گزارد و صدای خویش را به هنگام تلاوت قرآن بلند نمی کرد؟ حضرت فرمود: پیامبر صلی الله علیه و آله به قدر توان مردم با اقتدا کنندگان خود برخورد می کرد . ⁽¹⁶⁾

احمد ار بگشاید آن پر جلیل

تا ابد مدهوش ماند جبرئیل

در حدیثی دیگر امام صادق علیه السلام می فرماید:
«کان علی ابن الحسین صلوات الله علیه احسن الناس صوتا بالقرآن و کان السقاؤون یمرون فیقفون ببابه یسمعون قرائته و کان ابو جعفر علیه السلام احسن الناس صوتا; علی بن الحسین علیه السلام خوش صداترین افراد در خواندن قرآن بود .
افراد سقا همواره به هنگام عبور، بر در خانه اش می ایستادند و به قرائت او گوش می دادند . و ابوجعفر (امام باقر علیه السلام) نیز نیکوترین صدا را در خواندن قرآن داشت .» ⁽¹⁷⁾

[گل مريم]

4 - مقدار تلاوت قرآن

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در اولین آیاتی که بر وی نازل شد، مامور قرائت آیات الهی شد و در دستور دیگری، خداوند به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و مؤمنان می فرماید:

«فاقرءوا ما تیسر من القرآن » ; «آنچه برای شما میسر است، قرآن بخوانید .» زهری می گوید: از امام زین العابدین علیه السلام پرسیدم:


کدام عمل با فضیلت تر است؟ حضرت فرمود: وارد شونده ای که دوباره حرکت می کند . پرسیدم: وارد شونده حرکت کننده؟! فرمود: شروع قرآن و ختم آن، با قرائت اول آن و پایان رسیدن آن دوباره شروع کند (همانند مسافری که با رسیدن به یک محل در بین راه دوباره از آن جا حرکت می کند و به مسیر خود ادامه می دهد). ⁽¹⁸⁾

[گل مريم]

5 - انس با قرآن

زهری می گوید:
امام علی بن الحسین علیه السلام می فرمود: «لومات من بین المشرق و المغرب لما استوحشت بعد ان یکون القرآن معی; اگر تمام افرادی که بین مشرق و مغرب هستند، بمیرند، چون قرآن با من است; هراس و وحشتی به دل راه نخواهم داد .» ⁽¹⁹⁾




6 - قرآن و مردمان آخر الزمان

از امام سجاد علیه السلام در باره توحید سؤال شد، فرمود:

«خداوند می دانست که در آخرالزمان مردمانی می آیند که زیاد اندیشه می کنند; بدین جهت، خداوند سوره توحید و آیات سوره حدید تا «علیم بذات الصدور» را نازل نمود . پس هرکس خارج از این محدوده را قصد کند، هلاک خواهد گشت .» ⁽²⁰⁾

[گل مريم]

7 - تفکر در قرآن

زهری می گوید: شنیدم از امام علی بن الحسین علیه السلام که می فرمود: «آیات القرآن خزائن فکلما فتحت خزانة ینبغی لک ان تنظر ما فیها; آیات قرآن گنجینه ای نهفته است پس هر زمان که در گنجینه گشوده شود، شایسته است که به آنچه در آن است، نظر کنی .» ⁽²¹⁾




8 - تفسیر حروف مقطعه

بیست و نه سوره از قرآن کریم با «حروف مقطعه » آغاز شده است . مفسران معانی گوناگونی برای آن ذکر کرده اند; یکی از تفسیرهای مهم آن، این است که: قرآن کریم از نمونه همین حروفی است که در اختیار همگان قرار گرفته است; اگر توانایی دارید، بسان آن را ابداع کنید!

امام زین العابدین علیه السلام می فرماید:

«قریش و یهود به قرآن نسبت ناروا دادند و گفتند: قرآن، سحر است . آن را خودش ساخته و به خدا نسبت داده است . خداوند به آنها اعلام فرمود: «الم ...» ; یعنی ای محمد! کتابی که به تو فرو فرستادیم، از همین حروف مقطعه «الف - لام - میم » است که به لغت و همان حروف الفبای شما می باشد . [به آنها بگو:] اگر در ادعای خود راستگو هستید، همانند آن را بیاورید .» ⁽²²⁾

[گل مريم]

9 - ویژگی های اولیاء الله

قرآن کریم می فرماید:

«الا ان اولیاء الله لا خوف علیهم و لا هم یحزنون » ; «بدانید که اولیاء خدا نه هراسی دارند و نه غمگین می شوند .» ⁽²³⁾ اینکه

اولیاءالله دارای چه ویژگی هایی هستند؟

در حدیثی از امام سجاد علیه السلام بیان شده است . عیاشی می نویسد: امام باقر علیه السلام فرمود: «در کتاب علی بن الحسین علیه السلام چنین یافتیم که اولیاء الله نه ترسی دارند و نه غم و اندوهی زیرا واجب الهی را انجام داده و سنت رسول اکرم صلی الله علیه و آله را گرفته اند .

از آنچه خداوند حرام نموده، پرهیز کرده و در زندگی زودگذر دنیا نسبت به زینت های آن زهد را پیشه ساخته اند و به آنچه در نزد خداست، رغبت نموده و در تلاش برای روزی پاکیزه بوده اند و قصد فخر فروشی و زیاده طلبی ندارند و پس از آن برای انجام حقوق واجب خود انفاق کرده اند . اینان اند که خداوند در درآمدهایشان برکت قرارداده و بر آنچه برای آخرت خویش پیش فرستاده اند، ثواب داده می شوند .» ⁽²⁴⁾