چهل حديث، سيره سجادى

[گل مريم]

نام كتاب: چهل حديث، سيره سجادى
نام نويسنده: محمود شريفى


شناخت اجمالى امام سجاد (عليه السلام)


حضرت سجاد (عليه السلام) در 5 شعبان سال 38 (و يا 15 جمادى الاول سال 36) هجرى در ايام حكومت حضرت امير (عليه السلام) در مدينه متولد شد و در 12 يا 25 محرم 94 يا 95 هجرى در ايام حكومت وليد بن عبدالملك رحلت يافت (و يا بدست وليد مسموم و به شهادت رسيد) و مرقد منورش در قبرستان بقيع در كنار عموى بزرگوارش امام حسن مجتبى (عليه السلام) است.
پدر بزرگوارش حضرت سيدالشهداء امام حسين و مادرش طبق مشهور شهربانو يا شاه زنان (دختر يزگرد) بود.
مدت عمرش 57 سال بود كه دو سال در كنار جدش و 20 سال بهمراه عمو و پدر بزرگوارش و 35 سال نيز مدت امامت خود آن بزرگوار طول كشيد.
مهمترين شاخصه زندگانى ايشان زنده نگه داشتن عاشورا و تكميل آن حماسه بزرگ با گفتار و رفتار خود بود كه در كنار رسالت ديگرش، آموزش عبوديت و بندگى حق و تربيت جامعه اى متعهد و مؤمن و مصون در مقابل هجوم فرهنگ ترجمه و غرور علمى، هر دو وظيفه را به كمال رساند.

[گل مريم]

مقدمه

امام سجاد (عليه السلام) فرمود:

الا و ان ابغض الناس الى الله من يقتدى بسنة امام و لا يقتدى باءعماله.^{( الكافى، 8: 234، ح 312.)}
هشدار كه منفورترين مردم نزد پروردگار، كسى است كه شيوه امامى را پيروى كند ولى از سيره عملى او پيروى ننمايد.
براى ((چگونه بودن)) نياز به الگو داريم و نقش الگو در تربيت چنان چنان روشن است كه نيازى به بيان و توضيح نيست.
آنچه در اين الگوگيرى و اسوه يابى و تاءسى به اخلاق اولياء كارساز است، آشنايى با جزئيات صفات و رفتار آن حضرات است، نه كليات. خوشبختانه در كتب حديث و سيره، نمونه هاى رفتارى پيامبر و امامان بصورت ريز و جزئى آمده است كه آشنايى با آنها بسيار سودمند است و گامى جهت خودسازى و تعالى بخشيدن به جامعه است.

انسان در ديد ژرف نگر، بيابانگردى سرگردان و گمگشته اى در تاريكزار زندگى نيست. او كشتى شكسته اى شور بخت و نااميد و اسير موجهاى بيم زا و هراس آفرين نمى باشد.
بلكه موجودى مسؤول است كه با مقصد و مقصودى مشخص، با زاد و توشه اى كامل و راهنمايانى درونى و برونى به سفرى پرداخته كه از صحراى عدم آغاز مى شود و تا بار يافتن به لقاء الهى ادامه دارد.

تمامى نيروهاى خلقت، انسان را در اين سفر صادقانه يارى مى كنند و خدا با لطف بيكران خويش به هدايت او از راههاى گوناگون پرداخته است و بهترين جايگاه جاودانه را در سراى آخرت براى او مهيا كرده است.

انسان براى به دست آوردن نيك بختى خويش و سعادتمندى جامعه و رضايت خداوند بايد در طول اين سفر چگونه زيستن را بياموزد و اين آموزه ها را در زندگى خويش بكار گمارد.

[گل مريم]

اسلام عزيز براى پاسخ *گويى بدين سؤال بسيار اساسى دو شيوه را دنبال نموده است:

الف: بيان احكام و دستورهاى زندگى از آغاز تا فرجام
ب: ارائه الگوهاى تربيتى و نمونه هاى عينى كمال

بر اساس همين شيوه دوم در قرآن مجيد بارها از پيامبران و ديگر انسانهاى والا سخن به ميان آمده است، و از جنبه هاى الگويى آنان ستايش شده تا ديگران نيز به آنان تاءسى بجويند.

در مكتب حياتبخش تشيع (اسلام راستين) معرفى اين الگوهاى الهى گسترده تر است و پيشوايان معصوم كه بهترين اسوه ها و الگوهاى زندگى هستند فرا روى چشمان باز و دلهاى آگاه قرار دارند تا آنانكه مسئوليت الهى و رسالت انسانى خويش را درك كرده اند و تصميم براى رسيدن به چكادهاى فرازمند فضيلت و كمال دارند با درس گرفتن از آنان زيستنى شرافتمندانه كه سعادت دنيا و آخرت را تاءمين مى كند در پيش گيرند.

در راستاى اين هدف و براى معرفى سيره عملى پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) و اهل بيت معصوم او (عليه السلام) گروهى از فضلا و شيفتگان اهلبيت در حوزه علميه قم گرد هم آمده و در گستره كتابهاى بسيارى دست به تحقيقى وسيع زده اند كه بخواست خداوند مجموعه اى ارزشمند را به زودى تقديم امت اسلامى خواهند نمود. آشكار است كه در اين مجموعه تنها احاديثى كه بيانگر يك شيوه مستمر و عملى مداوم در زندگى معصومين (عليهم السلام) باشد آورده مى شود.

اكنون به عنوان نمونه اى از درياى مواج و گرانقدر روايات، چهل حديث از سيره هر يك از معصومين (عليهم السلام) به پيشگاه امت اسلامى عرضه مى شود. اميد كه همه ما را چراغ راه و ره توشه سفرى باشد براى رسيدن به سعادت دنيا و نيك بختى آخرت.
چهل حديثى كه پيش روى شماست، گوشه اى از فضيلتهاى جاودان و ماندگار امام سجاد، زين العابدين (عليه السلام) را به شما شيفتگان مكتب اهل بيت (عليهم السلام) مى آموزد.

اميد است آشنايى با نمونه هايى از سيره رفتارى آن امام معصوم، رهگشاى ما در پيمودن مسير كمال و عبوديت گردد و توفيق الگوگيرى از آن حضرت، پيوسته همراه شما باشد. ان شاء الله

[گل مريم]

فصل اول: سيره عبادى امام سجاد (عليه السلام)

1: در محضر قرآن

قال على بن الحسين (عليه السلام):
لو مات من بين المشرق و المغرب لما استوحشت بعد اءن يكون القرآن معى، و كان (عليه السلام) اذا قرء ((مالك يوم الدين)) يكررها، حتى كاد اءن يموت.

امام سجاد (عليه السلام) فرمود:

اگر تمام كسانى كه در ميان مشرق و مغرب هستند از دنيابروند (و من تنها بمانم) و قرآن با من باشد وحشت مرا نمى گيرد (و نمى ترسم).
او چنين بود كه وقتى جمله ((مالك يوم الدين)) را مى خواند آنرا تكرار مى كرد تا جايى كه نزديك بود جان تهى كند.


بحارالانوار، ج 46، ص 107.
و بلاغة الامام على بن الحسين (عليه السلام)ص 221 از كافى

[گل مريم]

2: قرآن با صوت زيبا

عن اءبى عبدالله (عليه السلام) قال:
...ان على بن الحسين (عليه السلام) كان اءحسن الناس صوتا بالقرآن و كان يرفع صوته حتى يسمعه اهل الدار.: امام صادق (عليه السلام)
فرمود:
امام على بن الحسين (عليه السلام) از نظر صوت قرآنى نيكوترين فرد بود و صداى قرآن خواندنش را بلند مى كرد تا اهل خانه بشنوند و بهره مند گردند.

وسائل الشيعه، ج 4، ص 858.

[گل مريم]

3: كمال معرفت

كان على بن الحسين (عليه السلام) اذا قرء هذه الاية (و ان تعدوا نعمة الله لا تحصوها) ^{( النحل، آيه 18. )}يقول:: سبحان من لم يجعل فى اءحد من معرفة نعمة الا المعرفة بالتقصير عن معرفتها كما لم يجعل فى اءحد من معرفة ادراكه اءكثر من العلم بانه لا يدركه.

امام چهارم (عليه السلام) هنگامى كه اين آيه را كه مى گويد: ((اگر نعمتهاى الهى را بخواهيد شمارش كنيد قابل شمارش نيستند)) مى خواند مى فرمود:: منزه است خدايى كه شناخت (و شكر) نعمت را جز شناخت اينكه قادر به شناخت آن نعمتهانيست قرار نداده همانطور كه شناخت خودش را براى هيچ كس بيش از اين قرار نداده كه باور كند كه (ذات) او را نمى تواند بشناسد (يعنى: همينكه باور كند نعمتهاى الهى را نمى تواند بشناسد و بدينوسيله سپاسگزارى كند و همين كه بفهمد حقيقت او را قادر نيست درك كند همين براى شناخت و شكرگزارى كافيست و خداوند سبحان بيش از اين نمى خواهد).


روضة الكافى، ج 8، ص 394 و بلاغة الامام على بن الحسين (عليه السلام) ص 57.

[گل مريم]

4: دعاى سفره امام (عليه السلام)

عن اءبى حمزة الثمالى عن على بن الحسين (عليه السلام):
انه كان اذا طعم قال:
((الحمد لله الذى اءطعمنا و سقانا و كفانا و ايدنا و آوانا و اءنعم علينا و افضل، الحمد لله الذى يطعم و لا يطعم.


ابو حمزه ثمالى مى گويد:
امام چهارم (عليه السلام) هنگامى كه غذا را مى خورد مى فرمود:
حمد و ستايش براى خدايى است كه ما را اطعام كرد و سيراب نمود و بقدر كفاف بما نعمت داد و تاءييد كرد و پناه داد و بر ما نعمت و برترى داد ستايش مخصوص آن خدايى است كه اطعام مى كند ولى خود نمى خورد.


من لا يحضره الفقيه، ص 233، ح 4266.

[گل مريم]

5: سجده هاى امام

قال ابو جعفر محمد بن على الباقر (عليه السلام):
ان اءبى على بن الحسين (عليه السلام) ما ذكر الله عزوجل نعمة الا سجد، و لا قراء آية من كتاب الله عزوجل فيها سجود الا سجد و لا دفع الله عزوجل عنه سوء يخشاه اءوكيد كائد الا سجد و لا فرغ من صلاة مفروضة الا سجد، و لا وفق لاصلاح بين اثنين الا سجد و كان اءثر السجود فى جميع مواضع سجوده، فسمى السجاد لذلك.

امام باقر (عليه السلام) فرمود:
پدرم على بن الحسين (عليه السلام) هيچگاه نعمتى را ياد نمى كرد جز اينكه سجده شكر انجام مى داد، و آيه اى از كتاب خدا را نمى خواند كه داراى سجده بود مگر اينكه سجده مى كرد، و هر گاه خداوند، مكر حيله گرى يا خطرى را از او بر طرف مى كرد سجده شكر بجا مى آورد و هر وقت از نماز فارغ مى شد سجده مى كرد و زمانى كه موفق مى شد بين دو نفر اصلاح كند سجده مى كرد و طورى بود كه اثر سجده در تمام اعضاء هفتگانه سجده او نمايان بود از اين جهت او سجاد ناميده شد.

بحار الانوار، ج 46، ح 6.

[گل مريم]

6: آثار سجده

عن الباقر (عليه السلام) قال:
كان لابى (عليه السلام) فى موضع سجوده آثار ناتئة و كان يقطعها فى السنة مرتين، فى كل مرة خمس ثفنات، فسمى ذاالثفنات لذلك.

امام باقر (عليه السلام) فرمود:
در سجدگاه پدر بزرگوارم آثار ورم بود و سالى دوبار آن را قطع مى كرد در هر مرتبه پنج لايه پينه بود از اين جهت او را ((ذو الثفنات)) ناميدند.


بحار الانوار، ج 46، ص 6.

[گل مريم]

7: وضوى امام

كان على بن الحسين (عليه السلام) اذا توضاء اصفر لونه، فيقول له اءهله: ما الذى يغشاك؟ فيقول: اءتدرون لمن اءتاءهب للقيام بين يديه.

امام سجاد (عليه السلام) هنگامى كه وضو مى گرفت رنگ مباركش زرد مى شد، خانواده اش به او مى گفتند: چه چيز شما را عذاب مى دهد؟ مى فرمود: آيا مى دانيد آماده مى شوم تا در مقابل چه كسى بايستم.

بحار الانوار، ج 46، ح 74.