منافق شناسی

[عتیق]

سوره منافق
سیاق اول از آیات ۱ تا ۸
این سیاق دو مطلب کلی دارد:
مطلب در آیات (۱ تا ۶) بیان شده است و مطلب دوم هم، در آیات (۷ و۸ ) بیان شده است. کار مطلب اول افشاگری منافقان است، با سه «اذا»یی که دارد.
«اذا»ی اول آیات (۱ تا ۳) است، که فراز اول این آیات هست، اذای دوم آیه (۴) و فراز دوم این آیات و «اذا»ی سوم آیات(۵ و ۶) هستند که همان فراز سوم این آیات است.
فراز اول: می*رساند که منافقان، مومن بودند ولی کافر شدند، و ظاهرشان مومن و در واقع کافرند و با تاکید بر وفاداری بر رسول خدا می*خواهند بر «صد عن سبیل الله» خود، پوششی بگذارند.
إِذَا جَاءَکَ الْمُنَافِقُونَ قَالُوا نَشْهَدُ إِنَّکَ لَرَسُولُ اللَّهِ وَاللَّهُ یَعْلَمُ إِنَّکَ لَرَسُولُهُ وَاللَّهُ یَشْهَدُ إِنَّ الْمُنَافِقِینَ لَکَاذِبُونَ (١)اتَّخَذُوا أَیْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ إِنَّهُمْ سَاءَ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ (٢)ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ آمَنُوا ثُمَّ کَفَرُوا فَطُبِعَ عَلَى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا یَفْقَهُونَ (٣)
فراز دوم: می*رساند که اینها انسانهایی نیستند که از ظاهر بتوان آنها را به راحتی تشخیص داد، ظاهر آنها شگفت*آور و حرفهای آنها شنیدنی است، و پیامبر در این فراز مکلف می*شوند که از اینها دوری کنند، چرا که دشمن، همین*ها هستند.
وَإِذَا رَأَیْتَهُمْ تُعْجِبُکَ أَجْسَامُهُمْ وَإِنْ یَقُولُوا تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ کَأَنَّهُمْ خُشُبٌ مُسَنَّدَةٌ یَحْسَبُونَ کُلَّ صَیْحَةٍ عَلَیْهِمْ هُمُ الْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ قَاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّى یُؤْفَکُونَ (۴)
فراز سوم: در این فراز به منافقان گفته می*شود که نزد رسول خدا بروید، و عذرخواهی بکنید، ولی اینها قبول نمی*کنند و به «صد عن سبیل الله» خودشان مستکبارانه ادامه می*دهند.
وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ تَعَالَوْا یَسْتَغْفِرْ لَکُمْ رَسُولُ اللَّهِ لَوَّوْا رُءُوسَهُمْ وَرَأَیْتَهُمْ یَصُدُّونَ وَهُمْ مُسْتَکْبِرُونَ (۵)سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَسْتَغْفَرْتَ لَهُمْ أَمْ لَمْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ لَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ (۶)
در مطلب دوم این سیاق از توطئه*های اینها صحبت می*کند که در آیات (۷ و۸) آمده است:
هُمُ الَّذِینَ یَقُولُونَ لا تُنْفِقُوا عَلَى مَنْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّى یَنْفَضُّوا وَلِلَّهِ خَزَائِنُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ وَلَکِنَّ الْمُنَافِقِینَ لا یَفْقَهُونَ (٧)
این یک نوع توطئه اقتصادی به منظور تضعیف جایگاه رسول خدا است.
یَقُولُونَ لَئِنْ رَجَعْنَا إِلَى الْمَدِینَةِ لَیُخْرِجَنَّ الأعَزُّ مِنْهَا الأذَلَّ وَلِلَّهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِینَ وَلَکِنَّ الْمُنَافِقِینَ لا یَعْلَمُونَ (٨)
این آیه هم قصد براندازی مبتنی بر تضعیف جایگاه رسول خدا از طرف منافقان را بیان می*کند.
تضعیف جایگاه رسول خدا در این قضیه حد وسط است، چون «اذّل» محصول «حتی ینفضّوا» است.
وقتی که تضعیف جایگاه رسول خدا حد وسط شد، نتیجه می*شود: توطئه اقتصادی به قصد براندازی. یا براندازی مبتنی بر توطئه اقتصادی.
این دو قسمت سیاق در ادامه هم هستند. در قدم اول، با معرفی خدا و افشاگریهای پروردگار منافقان به عنوان دشمن معرفی می*شوند و پیامبر به دوری کردن از اینها مکلف می*شود، ولی کار در اینجا متوقف نمی*شود، اینها کار را ادامه می*دهند و این ادامه بعد از انفصال از جامعه اسلامی و بعد از اینکه پیامبر اینها را به عنوان دشمن معرفی کردند، شکل می*گیرد.
اینها به قصد براندازی، توطئه اقتصادی می*کنند و امید دارند که به مدینه برگردند و بتوانند جایگاه خودشان را در نظام مدنی جامعه پیدا کرده و پیامبر را اخراج کنند و حکومت را به دست بگیرند.
مرحله اول نوعی افشاگری و مرحله دوم هم خنثی سازی توطئه*هاست و این یک فرایند است.

[عتیق]

فضای سیاق اول
فضای این دو قسمت هم این است که در قسمت اول: دشمنی کردن منافقان در ظاهر دوست، که خدا هم نسبت به این کار آنها افشاگری می کند.
فضای قسمت دوم هم این است که اینها بعد از اینکه قرآن افشاگری کرد، برای توسعه فقر و براندازی مبتنی بر توسعه فقر دست به توطئه می زنند. اینها جایگاه خود را از دست می دهند و این آیات می رساند که این توطئه را در موقعیتی انجام می دهند که از جامعه طرد شده اند.
و با توصیه به عدم انفاق می خواهند جامعه ایمانی را از اطراف رسول خدا خالی کنند و در نهایت همه از اطراف پیامبر پراکنده شوند و ایشان تنها بمانند و به خیال آنها پیامبر ذلیل شوند، و بعد از این اتفاق، به مدینه برگردند و حکومت ایشان را براندازند و خودشان حکومت برسند.
جهت هدایتی
افشاگری منافقان و مقابله با توطئه ایشان، برای براندازی مبتنی بر توسعه فقر.
سیاق دوم
این سیاق آیات (۹ تا ۱۱) است:
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُلْهِکُمْ أَمْوَالُکُمْ وَلا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَمَنْ یَفْعَلْ ذَلِکَ فَأُولَئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ (٩)
وَأَنْفِقُوا مِنْ مَا رَزَقْنَاکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ فَیَقُولَ رَبِّ لَوْلا أَخَّرْتَنِی إِلَى أَجَلٍ قَرِیبٍ فَأَصَّدَّقَ وَأَکُنْ مِنَ الصَّالِحِینَ (١٠)
ارتباط دو سیاق
لا تُلْهِکُمْ أَمْوَالُکُمْ وَلا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ : سوره با این عبارت سرّی را مشخص می کند که آن سرّ این است، در سلسله اوصافی که برای منافقان بیان می شد، وصف اول این بود که «ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ آمَنُوا ثُمَّ کَفَرُوا فَطُبِعَ عَلَى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا یَفْقَهُونَ».
اینجا می گوید علت اینکه به پیامبر تظاهر به وفاداری می کنند و پشت این تظاهر مؤکدانه خود، از راه خدا بازداری می کنند، این است که اینها کافر شده اند، ولی علت کافر شدنشان را، و چیزی که آنها را کافر کرد تا کارشان به قصد براندازی کشید را، بیان نمی*کند.
در این فراز با بیان «لاتلهکم اموالکم و اولادکم عن ذکر الله» می خواهد بگوید که ای مومنان نگذارید که اموال و اولاد، شما را از یاد خدا غافل کند، در این صورت خسارت می بینید.
این موضوع می رساند که نفاق منافقان، ناشی از این است که این گروه، از یاد خدا غافل شدند، که این غفلت به دنبال دل بستن به اموال و اولاد و بی توجهی به خدا شکل گرفت.
در قسمت دوم که می فرماید «انفقوا»، با همان توطئه منافقان مقابله می کند، همان توطئه ای که گفته بودند «انفاق نکنید تا مردم از اطراف رسول خدا پراکنده شوند، و پیامبر (نعوذ بالله) ذلیل بشود و بعد از آن ما خودمان وارد عمل می شویم و حکومت او را برمی اندازیم و خودمان حاکم می شویم».

[عتیق]

نگاه قرآن به انفاق
در نگاه قرآن مهمترین عنصر محوری نظام اقتصادی اسلامی، انفاق است، یعنی اگر نظام اقتصادی اسلامی دو ضلع داشته باشد، یک ضلع آن باور به خدا و ضلع دیگر آن انفاق در راه خدا است.
انفاق باید در جامعه اسلامی جا بیفتد و وقتی این نباشد و ما بخواهیم عدالت اجتماعی را در جامعه خودمان صرفا با ابزارهای دولتی راه بینداریم، این جامعه، جامعه اسلامی نمی*شود، جامعه اسلامی، یعنی اینکه آحادش اهل انفاقند.
نظام اقتصادی مبتنی بر انفاق را نه تحریم و نه مرور زمان و نه هیچ چیز دیگری، نمی تواند از بین ببرد.
آنچه که نظام اقتصادی ما را از نظام اقتصادی شرق و غرب(سوسیالیستی و امپریالیستی) جدا می کند، انفاق است، دنیاگرا نبودن ما و مصرف گرا نبودن ماست و احساس مسئولیت کردن ما در مقابل مسکین و یتیم است. اگر این بشود شرق و غرب عالم هم جمع شوند، نظام اقتصادی ما را نمی توانند شکست بدهند.
نظام اقتصادی ما یک نظام الهی است و الهی بودنش به انفاق آن است.
خدا برای اینکه به ما بینش بدهد می فرماید:
وَأَنْفِقُوا مِنْ مَا رَزَقْنَاکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ فَیَقُولَ رَبِّ لَوْلا أَخَّرْتَنِی إِلَى أَجَلٍ قَرِیبٍ فَأَصَّدَّقَ وَأَکُنْ مِنَ الصَّالِحِینَ (١٠)
از آنچه که خدا به شما روزی کرده انفاق کنید، قبل از اینکه هر کدام از شما مرگتان فرا برسد و در آن وقت بگویید که خدایا اجل مرا تا مدت کمی به تاخیر بینداز تا بتوانم صدقه بدهم، و از صالحان باشم.
این آیه می رساند که انسان باید از هر چه خدا به او روزی داده، اعم از مال و جان و فرزند، در راه خدا انفاق کند.
در آیه بعد می فرماید: اگر مرگ او فرا برسد خدا به او هیچ مهلتی نخواهد داد، و علت این ندادن فرصت را با عبارت «وَاللَّهُ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ» بیان می کند و می فرماید ای انسان! من تو را می شناسم و می دانم که اگر به تو مهلت هم بدهم، باز تو تغییری در رفتارت ایجاد نمی کنی و باز همان کارهایی را می کنی که قبلا انجام می دادی.
وَلَنْ یُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْسًا إِذَا جَاءَ أَجَلُهَا وَاللَّهُ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ (١١)

[عتیق]

یک نقطه ظریف:
هدف منافقان از گفتن «لا تُنْفِقُوا عَلَى مَنْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ» (به کسانی که اطراف رسول الله هستند انفاق نکنید) این بود «حَتَّى یَنْفَضُّوا»(تا اینکه از دور او پراکنده شوند و ایشان تنها بمانند)، و خدا این عبارت را با این عبارت جواب می*فرماید: «وَلِلَّهِ خَزَائِنُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ وَلَکِنَّ الْمُنَافِقِینَ لا یَفْقَهُونَ» خزانه اهای آسمانها و زمین برای خداست، ولی منافقان نمی فهمند. یعنی اینها خیال کرده اند که با توصیه به عدم انفاق می توانند حکومت خدا را بر زمین بزنند؟ گنجینه های آسمانها و زمین در اختیار خداست.
خدا در قبال «لاتنفقوا» می فرماید: «انفقوا». اما منظور خدا از دستور به انفاق، این نیست که شما انفاق کنید تا حکومت پیامبر من بماند، بلکه دستور به انفاق می دهد تا مسلمانان خودشان به رستگاری برسند و خاسر نشوند.
«انفقوا» در عین اینکه یک راهبرد در مقابل «لا تنفقوا» است؛ خیلی حکیمانه است، می فرماید: خیال نکنید که اگر انفاق نکنید، من خسارت می بینم! خزائن آسمانها و زمین در دست من است، اگر دستور به انفاق می دهم به این خاطر است که انفاق بکنید تا ذلیل نشوید، یعنی اگر انفاق نکنید و این حکومت اسلامی برچیده شود، آنکه خسارت می بیند، خود شمایید! و خود شمایید که ذلیل می شوید!
چون در جرگه نفاق قرار می*گیرید، الله و رسول و مومنان واقعی همیشه عزیزند. خدا با مناعت دستور به انفاق می دهد، انفاق کنید تا خودتان از خط رستگاری پرت نشوید.
جمع*بندی ارتباط دو سیاق دوم
یک جهت، پیشگیری از منافق شدن مومنان است؛ «آمنوا ثم کفروا»، نیست مگر با غفلت از یاد خدا، که در نتیجه حب استقلالی اموال و اولاد شکل می گیرد.
دومین وجه ارتباط سیاق دوم با سیاق اول، راهبردی است، در مقابل توطئه منافقان (توصیه به عدم انفاق) در سیاق اول.
آنها برای براندازیی که در نظر دارند، دستور «لا تنفقوا» صادر می کنند و آن را توسعه می دهند، خدا هم دستور «انفقوا» صادر می کند و این را توسعه می دهد.
جهت هدایتی سیاق دوم
پیشگیری از توسعه پدیده نفاق، با توصیه به انفاق.
جهت هدایتی کل سوره
پیشگیری از توسعه نفاق، در مقام مقابله با توطئه منافقان.
خلاصه مطالب سوره
این سوره مبارکه نفاق را در ابتدا و انتها مدیریت می کند و ریشه کن می کند:
در یک قدم افشاگری می کند و بعد توطئه های آنها را بیان می کند و سوخته بودن حربه های آنها را نشان می دهد، به این معنی که اگر منافقان می خواهند با دستور «لا تنفقوا» جلوی خدا قد علم کنند، سخت در اشتباهند؛ چرا که خزانه های آسمانها و زمین برای خداست.
و اگر می خواهند پیامبر را با تنها گذاشتن ایشان، ذلیل کنند باز در اشتباهند؛ و این از نفهمی آنها است، چرا که آنکه عزیز است، خدا و رسولش و مومنان واقعی هستند.
خدا به جای اینکه در جمع کردن منافقان به اضطراب بیفتد، در مقابل این دستور منافقان، به مومنان دستور می دهد که شما انفاق بکنید، تا به هم فلاح برسید، و هم با انفاق شما بساط نفاق و منافقان از جامعه اسلامی برچیده می شود. ولی خدا به این قسمت اشاره نمی کند؛ این قسمت، لازمه انفاق مومنان است.
یعنی اگر در جامعه اسلامی انفاق جا بیفتد، و آحاد جامعه اهل انفاق باشند و دیگران را هم به انفاق دعوت کنند، به طور واقعی می توانند با فتنه و فتنه گر مقابله بکنند.
صل علی محمد و آله محمد و عجل فرجهم

[سجادی]

بسم الله الرحمن الرحیم

یک ایده ؛

از موضوع دشمن شناسی تان صمیمانه متشکریم ؛

بهتر است مطالب تان را خرد خرد و در چند نوبت به مشاهده بگذارید .

یا علی