فلسفه دعا برای فرج

[مهدی]

---

شاید این سؤال برای شما هم پیش آمده باشد که امام مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الش ریف که وسیله رسیدن برکات به مخلوقات است، چه نیازی به دعای مردم دارد؟ نوشتار حاضر بدین سوال پاسخ می دهد.

---

برای پاسخ به این سؤال چند وجه را باید در نظر گرفت؛ اول اینکه دعای ما برای آن حضرت، از باب هدیه شخص حقیر فقیری به رادمرد بزرگواری است که نشان نیاز این شخص فقیر به بخشش آن بزرگوار می‌باشد. وجه دیگر اینکه آنچه از روایات به دست می‌آید، این است که زمان ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف از امور بدائی است؛ یعنی امکان پیش و پس افتادن آن وجود دارد. بنابراین شاید جلو افتادن این امر، به جدیت و اهتمام اهل ایمان در دعا کردن برای تعجیل فرج آن حضرت مشروط باشد. در حدیثی از امام صادق علیه‌السلام چنین آمده است: « خداوند به ابراهیم علیه‌السلام وحی فرستاد که به رأیش فرزندی متولد خواهد شد. آن جناب این خبر را به ساره داد. ساره گفت: آیا من فرزندی به دنیا خواهم آورد، در حالی که پیرزنم؟ پس خداوند به ابراهیم علیه‌السلام وحی فرستاد که او (ساره) فرزند‌دار می‌شود و فرزندانش چهارصد سال عذاب خواهند شد به خاطر اینکه سخن مرا رد کرد. وقتی عذاب و سختی بر بنی‌اسرائیل طول کشید، به درگاه خداوند چهل روز گریه و ناله کردند؛ پس خداوند به موسی و هارون علیهما‌السلام وحی فرستاد که بنی‌اسرائیل را خلاص کنند و از صد و هفتاد سال صرف نظر کرد. پس شما نیز اگر این کار را بکنید خداوند از ما فرج می‌کند، ولی اگر چنین نباشید این امر تا آخرین حد خواهد رسید».¹

[مهدی]

وجه دیگر این قضیه این است که امامان علیهم السلام ـ به مقتضای وضع انسانی خود ـ به بیماری‌ها و غم‌ها و اندوه‌هایی دچار می‌شوند که وسایلی برای دفع آن‌ها وجود دارد و برخی از آن وسایل از اهل ایمان ساخته است. از مهم‌ترین وسایل دفع بلا و گرفتاری، جدیت و اهتمام در دعا کردن و از خدا خواستن است؛ چنانکه در روایتی آمده است: «به درستی که دعا قضا را برمی‌گرداند و پیچیدگی آن را باز می‌کند؛ چنانکه رشته نخ واتاب شود با اینکه به سختی تابیده شده باشد».²

در روایتی دیگری که از امام باقر علیه‌السلام نقل شده که به زراره چنین فرمود: «آیا تو را راهنمایی نکنم به چیزی که رسول الله صلی الله علیه و آله در آن استثنایی نزده است؟ زراره عرض کرد: چرا. فرمود: دعا که قضای پیچیده سخت را برمی‌گرداند».³

بنابراین هرگاه مؤمن، ابتلای مولای خودش را ـ که از جانش عزیزتر است ـ احتمال دهد که امام او به یکی از امور یاد شده دچار گردیده، کوشش و جدیت خواهد کرد که به وسیله دعا، آن را از او دور گرداند، همان طور که وسایل از او دفاع می‌نماید.

[مهدی]

در دعایی که توسط جناب عثمان بن سعید عمری روایت شده چنین می‌خوانیم: «پروردگارا مرا بدان (امر غیبت آن حضرت) صبر و تحمل ده تا دوست ندارم آنچه به تأخیر انداخته‌ای، جلو بیفتد و آنچه را تعجیل بخواهی، من به تأخیرش مایل نباشم؛ و هرچه تو در پرده قرارداده‌ای، افشایش را نطلبم؛ و در آنچه نهان ساخته‌ای کاوش ننمایم و در تدبیر امور جهان با تو (که همه مصالح را می‌دانی) به نزاع نپردازم؛ و نگویم که چرا و چگونه و به چه جهت ولی امر غائب آشکار نمی‌شود و ظهور نمی‌کند، در حالی که زمین پر از ستم گردیده است؟! ...»

[مهدی]

وجه دیگر این است که ما هدف ارزنده‌ای در زندگی داریم که موانعی نیز راه رسیدن به آن را سد کرده است؛ بنابراین باید در دفع و رفع آن موانع بکوشیم و چون تأخیر ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به سبب موانعی است که از سوی ما و اعمال و گفتار ما سرچشمه گرفته است، بر ما واجب می‌باشد که از خداوند متعال برطرف کردن آن موانع را بخواهیم. پس دعا کردن برای تعجیل فرج امام عجل الله تعالی فرجه الشریف ، در حقیقت دعا برای خودمان و سودمند به حالمان می‌باشد؛ هم چنانکه در توقیعی از آن حضرت آمده است: «و بسیار دعا کنید برای تعجیل فرج، که آن فرج شما است».⁴ این بیان حضرت، نشان بی‌نیازی آن امام همام از دعاهای ما می‌باشد.


همچنین باید توجه داشت که فضل و لطف و رحمت الهی، حد و مرزی ندارد و در وجود امام عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز کمبود و نقصانی که مانع پذیرش فیض الهی باشد، نیست؛ از این رو هیچ مانعی ندارد که با دعای مؤمنین برای مولایشان، عنایت و لطف مخصوصی به حضرت برسد.
امامان علیهم السلام وسیله و واسطه رسیدن فیض به بندگان، علت غائی و هدف از آفرینش مخلوقات هستند و فیض خداوند به وسیله ایشان به مخلوقات برسد، اما در عین حال از لوازم و ویژگی‌های بشری نیز برخوردار می‌باشند و برای زندگی ظاهری خود به آنچه از زمین می‌روید، نیازمند هستند؛ همان‌طور که سایر مردم محتاج هستند. نتیجه و ثمر درود فرستادن مؤمنین بر پیامبر و آل پیامبر صلی الله علیه و آله، هم به خود درود فرستادگان برمی‌گردد و هم به کسانی که بر آن‌ها درود فرستاده شده، نه از این جهت که به صلوات و درود فرستادن مؤمنین احتیاجی باشد؛ بلکه از این جهت که آن‌ها ـ پیامبر و آل پیامبر صلی الله علیه و آله ـ قابلیت و شایستگی دارند؛ زیرا خداوند بلند مرتبه فیوضاتی که حد و نهایت ندارد، به ایشان ارزانی داشته است؛ چرا که همیشگی و استمرار این فیوضات، از لوازم قدرت کامل و تمام و همگانی و همیشگی خداوند می‌باشد.

ممکن است این ذهنیت به وجود آید که میان فرمان به دعا برای تعجیل فرج و ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و احادیثی که از تعجیل در ظهور نهی کرده است، تناقض وجود دارد. باید در نظر داشت که آن شتابی که از آن نهی شده است، سه نوع می‌باشد:

[مهدی]

1. شتابی که موجب یأس و ناامیدی از ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف شود؛ زیرا آدمی به خاطر کم صبری و ناشکیبایی چنین تصور می‌کند که اگر ظهور شدنی بود، هم اکنون واقع می‌شد و به تأخیر افتادن آن، آدمی را به سوی انکار امام عجل الله تعالی فرجه الشریف سوق می‌دهد.

نتیجه و ثمر درود فرستادن مؤمنین بر پیامبر و آل پیامبر صلی الله علیه و آله، هم به خود درود فرستادگان برمی‌گردد و هم به کسانی که بر آن‌ها درود فرستاده شده، نه از این جهت که به صلوات و درود فرستادن مؤمنین احتیاجی باشد؛ بلکه از این جهت که آن‌ها ـ پیامبر و آل پیامبر صلی الله علیه و آله ـ قابلیت و شایستگی دارند؛ زیرا خداوند بلند مرتبه فیوضاتی که حد و نهایت ندارد، به ایشان ارزانی داشته است؛ چرا که همیشگی و استمرار این فیوضات، از لوازم قدرت کامل و تمام و همگانی و همیشگی خداوند می‌باشد

[مهدی]

2. شتابی که با تسلیم فرمان خدا شدن و رضا داشتن به قضا و حکم خدا منافات داشته باشد. در این نوع درخواست شتاب برای ظهور، اگر ظهور به عقب افتد، فرد به سوی انکار حکمت آفریدگار بلند مرتبه کشیده می‌شود. از این رو در دعایی که توسط جناب عثمان بن سعید عمری روایت شده چنین می‌خوانیم: «پروردگارا مرا بدان (امر غیبت آن حضرت) صبر و تحمل ده تا دوست ندارم آنچه به تأخیر انداخته‌ای، جلو بیفتد و آنچه را تعجیل بخواهی، من به تأخیرش مایل نباشم؛ و هرچه تو در پرده قرارداده‌ای، افشایش را نطلبم؛ و در آنچه نهان ساخته‌ای کاوش ننمایم و در تدبیر امور جهان با تو (که همه مصالح را می‌دانی) به نزاع نپردازم؛ و نگویم که چرا و چگونه و به چه جهت ولی امر غائب آشکار نمی‌شود و ظهور نمی‌کند، در حالی که زمین پر از ستم گردیده است؟! ...».⁵

[مهدی]

3. شتاب و عجله‌ای که سبب پیروی از گمراهان و گمراه‌کنندگان و شیاطین بدعت‌گذار شود که پیش از ظاهر شدن علامت‌های حتمی که از پیشوایان معصوم علیهم السلام روایت شده است، به فریب دادن افراد اقدام می‌نمایند.

بنابراین عجله کردن بر دو قسم است: ممدوح و مذموم؛ عجله مذموم، آن است که آدمی خواستار انجام گرفتن چیزی، پیش از رسیدن وقت آن باشد که عقلاً و نقلاً زشت و بد است و عجله ممدوح، آن است که شخص در اولین فرصت ممکن، تحقق یافتن امری را بخواهد.

تبیان


پی‌نوشت:
برگرفته از مکیال المکارم در فوائد دعا برای قائم(ع)، سید محمد تقی موسوی اصفهانی.

1. مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 131.
2. کلینی، اصول کافی، ج 2، ص 469.
3. همان، ج 2، ص 470.
4. صدوق، کمال‌الدین، ج 2، ص 485؛ طبرسی، احتجاج، ج 2، ص 284؛ مجلسی، همان، ج 53، ص 181.
5. صدوق، همان، ج 2، ص 512.

[گل مريم]

فوايد و منافع دنيوى دعاى نمودن براى حضرت

1 - طول عمر؛ زيرا دعا به آن حضرت ، صله رحم پيغمبر است و صله رحم عمر را دراز مى كند.

2 - دفع بلاها و وسعت روزى ؛ در اصول كافى به سند صحيح از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت است كه فرمود: دعا نمودن شخص ‍ براى برادر دينى خود در غياب او، روزى را زياد مى كند و مكروه را دفع كند؛ و مسلم است كه آن حضرت اصل ايمان و معدن ايمان است .

3 - مواظبت مومن به دعا براى آن جناب ، سبب مستجاب شدن ساير دعاهايى است كه مومن در حق خودش يا ديگران مى كند.

4 - شرفياب شدن به ملاقات آن جناب در بيدارى يا خواب .

5 - زياد شدن نعمت هاى الهى زيرا به تصريح آيه قرآن شكر نعمت ، سبب زياد شدن آن مى شود و وجود مبارك آن حضرت ، بزرگترين نعمت الهى است .

6 - دعاى براى آن جناب سبب يارى خدا و غلبه شخص دعاكننده بر دشمنان مى شود.

7 - برگشتن به دنيا در زمان ظهور آن جناب .

8 - دعا به تعجيل فرج و ظهور آن حضرت ، باعث ثبوت ايمان و نجات از فتنه هاى آخرالزمان است .

9 - دفع شدن بلاها و عقوبت ها، از كسانى كه سزاوار آنند، به بركت دعاكنندگان براى ظهور آن حضرت .

10 - فرج و ظهور تسريع مى يابد.

[گل مريم]

فوايد و منافع اخروى دعاى فرج

1 - رسيدن به شفاعت حضرت رسول صلّى الله عليه و آله و سلم .

2 - شفاعت حضرت فاطمه عليهاالسلام .

3 - رسيدن به شفاعت حضرت صاحب الزمان عليه السلام .

4 - دعاى به آن حضرت ، اظهار محبت به آن جناب است .

5 - دعا علامت انتظار است و از براى انتظار ثواب هاى بسيار است .

6 - سبب سرور شخص در قيامت مى شود.

7 - دور شدن شيطان از شخص دعاكننده .

8 - اداى بعضى از حقوق امام .

9 - با آن ، تعظيم خداوند منان حاصل مى شود.

10 - دعا نوعى از توسل به وسيله الهى است :
وابتغوا اليه الوسيلة .

[گل مريم]

11 - اداى مزد رسالت است .

12 - آمرزش گناهان است .

13 - داخل شدن در زمره برادران خاتم پيامبران صلّى الله عليه و آله و سلم است .

14 - دعاى به آن حضرت پيروى و اقتدا به ائمه طاهرين عليهم السلام است .

15 - وفاى به عهد است .

16 - رعايت امانت الهى است كه آن وجود مبارك است .

17 - باعث زيادتى اشراق نور امام در قلب او مى شود.

18 - نوعى كمك بر برّ و تقواست .

19 - باعث هدايت يافتن به نور كتاب الله مجيد مى شود.

20 - قبولى اعمال صالح انسان .