تشخیص سخن حكمت آمیز و داوری حكیمانه مستلزم تسلط بر نفس است
اهمیت دادن به فضیلتهای اخلاقی در جامعهای اسلامی نه تنها به رشد و ارتقای فكری و روحی این جامعه كمك میكند، بلكه باعث پیشرفتهای مادی و اقتصادی نیز میشود.
در بررسی فضیلتهای اخلاقی ابتدا باید به خود اخلاق پرداخت و دانست اصولاعلم اخلاق چیست.
در علم اخلاق استعدادهای گوناگون و فضایل و رذایل روح آدمی شناخته میشوند. این روش به تربیت نفس كمك میكند و میتواند به گونهای انسان ساز باشد و آدمی را به كمال شایسته خود رهنمون سازد. كمال انسان زمانی كسب میشود كه او بتواند به علم الهی كه هدف آن شناخت ذات حق است، نایل شود.
این علم فراتر از علم اخلاق است و اصلا علم اخلاق زیر مجموعه همین علم است.
این علم از طریق شناخت و حصول فضایل و دوری از رذایل كسب میگردد. به تعبیر بهتر، كسب فضیلت مرحله ای است كه به انسان كمك میكند تا به علم الهی دست یابد. از این روست كه بزرگان دین درباره تهذیب نفس بسیار سخن گفتهاند.
امام موسی كاظم(ع) در اینباره فرمودهاند:
«لازمترین علم آن است كه تو را به پاكسازی دل رهبری كند و تباهی و نفس دل را بر تو آشكار سازد.»