تجزیه و ترکیب آیات سوره دخان

[دژدان]

تجزیه و ترکیب آیات سوره مبارکه دخان

[دژدان]

مِن فِرْعَوْنَ إِنَّهُ كَانَ عَالِيًا مِّنَ الْمُسْرِفِينَ(31)

_مِن فِرْعَوْنَ: حرف جر/عامل/مبنی+ اسم/مفرد/مذکر/جامد/معرب/غیرمنصرف/نکره
■بدل از مِنَ العَذاب(آیه ۳۰)

_إِنَّهُ: حرف مشبهه بالفعل/عامل/مبنی+ ضمیر/مفرد مذکر غایب/اسم/معرفه/مبنی
■حرف مشبهه بالفعل و ضمیر "هُ" اسم اِنَّ و محلا منصوب

_كَانَ: فعل ماضی ناقص/مفرد مذکر غایب/(ک و ن)/اجوف واوی/ثلاثی مجرد/مبنی
■فعل ناقص و ضمیر مستتر "هو" اسم کَانَ و محلا مرفوع

_عَالِيًا: اسم/مفرد/مذکر/معرب/نکره/منصرف
■خبر کَانَ و لفظا منصوب

[جمله اسمیه(كَانَ عَالِيًا)در محل رفع, خبر إِنَّ]

_مِّنَ الْمُسْرِفِينَ: حرف جر/عامل/مبنی+ اسم فاعل/جمع/مذکر/مشتق/معرب/ثلاثی مزید_باب افعال/معرفه/منصرف
■جارومجرور متعلق به محذوف: خبر دوم کَانَ

الْمُسْرِفِينَ= الذینَ مُسْرِفِينَ
ال: موصول/مُسْرِفِينَ: صله/ضمیر "هُم": ضمیر عائد

[دژدان]

وَلَقَدِ اخْتَرْنَاهُمْ عَلَىٰ عِلْمٍ عَلَى الْعَالَمِينَ(32)

_وَ: حرف/غیرعامل/مبنی
■واو قسم

_لَ: حرف/غیرعامل/مبنی
■لام واقعه در جواب قسم

_قَدْ: حرف/غیرعامل/مبنی
■حرف تحقیق

_اخْتَرْنَا: فعل ماضی/متکلم مع الغیر/(خ ی ر)/اجوف یایی/ثلاثی مزید_باب افتعال/متعدی/معلوم/مبنی
■فعل و فاعل ضمیر بارز "نا"

_هُمْ: ضمیر/جمع مذکر غایب/اسم/مبنی/معرفه
■مفعول و محلا منصوب

_عَلَىٰ عِلْمٍ: حرف جر/عامل/مبنی بر سکون+ اسم/مفرد/مذکر مجازی/نکره/معرب/منصرف/مشتق
■جارومجرور متعلق به محذوف

_عَلَى الْعَالَمِينَ: حرف جر/عامل/مبنی بر سکون+ اسم فاعل/جمع/مذکر/مشتق/معرب/ثلاثی مجرد/معرفه/منصرف
■جارومجرور متعلق به اخْتَرْنَا

[دژدان]

وَآتَيْنَاهُم مِّنَ الْآيَاتِ مَا فِيهِ بَلَاءٌ مُّبِينٌ(33)

_وَ: واو عطف

_آتَيْنَا: فعل ماضی/متکلم مع الغیر/(ء ت ی)/مهموز الفاء_ناقص یایی/ثلاثی مزید_باب افعال/متعدی/معلوم/مبنی
■فعل و فاعل ضمیر بارز "نا"

_هُم: ضمیر/جمع مذکر غایب/اسم/معرفه/مبنی
■مفعول و محلا منصوب

_مِّنَ الْآيَاتِ: حرف جر/عامل/مبنی+ اسم/جمع سالم/مونث/معرفه به ال/معرب/منصرف
■جارومجرور متعلق به آتَيْنَا

_مَا: اسم موصول/مشترک/معرفه مبنی
■مفعول دوم و محلا منصوب

_فِيهِ: حرف جر/عامل/مبنی+ ضمیر/مفرد مذکر غایب/اسم/معرفه/مبنی
■جارومجرور متعلق به محذوف: خبر مقدم

_بَلَاءٌ: اسم/مفرد/مذکر مجازی/نکره/معرب/منصرف
■مبتدای موخر و لفظا مرفوع

_مُّبِينٌ: اسم/مفرد/مذکر/معرب/منصرف/نکره
■صفت و لفظا مرفوع

[دژدان]

إِنَّ هَٰؤُلَاءِ لَيَقُولُونَ(34)

_إِنَّ: حرف مشبهه بالفعل/عامل/مبنی

_هَٰؤُلَاءِ: اسم اشاره/جمع/معرفه/مبنی
■اسم إِنَّ محلا منصوب

_لَيَقُولُونَ: لام مزحلقه+ فعل مضارع/جمع مذکر غایب/(ق و ل)/اجوف واوی/ثلاثی مجرد/لازم/معلوم/معرب
■فعل و فاعل ضمیر بارز "واو"

[جمله فعلیه(لَيَقُولُونَ) در محل رفع, خبر إِنَّ]

[جمله اسمیه(إِنَّ هَٰؤُلَاءِ لَيَقُولُونَ)جمله استیناف و محلی از اعراب ندارد.]

[دژدان]

إِنْ هِيَ إِلَّا مَوْتَتُنَا الْأُولَىٰ وَمَا نَحْنُ بِمُنشَرِينَ(35)

_إِنْ: حرف نفی/غیرعامل/مبنی بر سکون

_هِيَ: ضمیر منفصل/مفرد مونث غایب/اسم/معرفه/مبنی
■مبتدا و محلا مرفوع

_إِلَّا: حرف استثنا/غیرعامل/مبنی بر سکون

_مَوْتَتُ: اسم/مفرد/مونث/معرب/معرفه به اضافه/منصرف
■خبر و لفظا مرفوع

_نَا: ضمیر/متکلم مع الغیر/اسم/معرفه/مبنی بر سکون
■مضاف الیه و لفظا مجرور

[جمله اسمیه(هِيَ إِلَّا مَوْتَتُنَا)در محل نصب, مقول القول]

_الْأُولَىٰ: اسم/معرفه به ال/مذکر/مفرد/منصرف/معرب
■صفت و تقدیرا مرفوع

_وَ: واو عطف

_مَا: حرف/عامل/مبنی بر سکون
■حرف شبیه به لیس

_نَحْنُ: ضمیر منفصل/متکلم مع الغیر/اسم/معرفه/مبنی
■اسم مَا محلا مرفوع

_بِمُنشَرِينَ: حرف جر/عامل/مبنی+ اسم مفعول/جمع/مذکر/مشتق/معرب/ثلاثی مزید_باب افعال/نکره/منصرف
■حرف جر زائد+ خبر مَا و منصوب به یا

[دژدان]

فَأْتُوا بِآبَائِنَا إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ(36)

_فَـ: فاء رابطه برای جواب شرط

_أْتُوا: فعل امر/جمع مذکر مخاطب/(ء ت ی)/مهموز فاء_ناقص یایی/ثلاثی مزید_باب افعال/متعدی/معلوم/مبنی
■فعل و فاعل ضمیر بارز "واو"

_بِآبَائِنَا: حرف/عامل/مبنی+ اسم/جمع/مذکر/معرفه به اضافه/معرب/منصرف+ ضمیر/متکلم مع الغیر/اسم/معرفه/مبنی
■جارومجرور متعلق به أْتُوا+ مضاف الیه و محلا مجرور

_إِن كُنتُمْ: حرف شرط جازم/عامل/مبنی+ فعل ماضی ناقص مجزوم/جمع مذکر مخاطب/(ک و ن)/اجوف واوی/ثلاثی مجرد/مبنی
■فعل ناقص و ضمیر "تُم" اسم کَانَ و محلا مرفوع

_صَادِقِينَ: اسم فاعل/جمع/مذکر/مشتق/معرب/ثلاثی مجرد/نکره/منصرف
■خبر کَانَ و منصوب به یا

[دژدان]

أَهُمْ خَيْرٌ أَمْ قَوْمُ تُبَّعٍ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ أَهْلَكْنَاهُمْ إِنَّهُمْ كَانُوا مُجْرِمِينَ(37)

_أَ: حرف/غیرعامل/مبنی
■استفهام انکاری

_هُمْ: ضمیر/جمع مذکر غایب/معرفه/اسم/مبنی
■مبتدا و محلا مرفوع

_خَيْرٌ: اسم تفضیل/مفرد/مذکر/مشتق/نکره/معرب/منصرف
■خبر و لفظا مرفوع

[جمله اسمیه(هُمْ خَيْرٌ)استیناف و محلی از اعراب ندارد.]

_أَمْ: حرف/غیرعامل/مبنی
■حرف عطف

_قَوْمُ: اسم/مفرد/مذکر/نکره/معرب/منصرف
■معطوف و لفظا مرفوع

_تُبَّعٍ: اسم/مفرد/مذکر/معرب/نکره/منصرف
■مضاف الیه و لفظا مجرور

_وَ: واو عطف

_الَّذِينَ: اسم موصول خاص/جمع/مذکر/مبنی/معرفه
■معطوف و محلا مرفوع

_مِن قَبْلِ: حرف جر/عامل/مبنی+ ظرف/اسم/غیرمنصرف/نکره/معرب
■جارومجرور متعلق به محذوف: جمله صله

_هِمْ: مضاف الیه و محلا مجرور

_أَهْلَكْنَا: فعل ماضی/متکلم مع الغیر/(ه ل ک)/صحیح-سالم/ثلاثی مزید_باب افعال/متعدی/معلوم/مبنی
■فعل و فاعل ضمیر بارز "نا"

_هُمْ: مفعول و محلا منصوب

_إِنَّهُمْ: حرف مشبهه بالفعل/عامل/مبنی+ ضمیر/جمع مذکر غایب/اسم/معرفه/مبنی
■حرف مشبهه بالفعل و ضمیر "هُم" اسم اِنَّ و محلا منصوب

_كَانُوا: فعل ماضی ناقص/جمع مذکر غایب/(ک و ن)/اجوف واوی/ثلاثی مجرد/مبنی
■فعل ناقص و ضمیر "واو" اسم کَانَ و محلا مرفوع

_مُجْرِمِينَ: اسم فاعل/جمع/مذکر/مشتق/معرب/ثلاثی مزید_باب افعال/نکره/منصرف
■خبر کَانَ و منصوب به یا

[جمله اسمیه (كَانُوا مُجْرِمِينَ) در محل رفع, خبر اِنَّ]

[دژدان]

وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا لَاعِبِينَ(38)

_وَ: واو استیناف

_مَا: حرف نفی/غیرعامل/مبنی بر سکون

_خَلَقْنَا: فعل ماضی/متکلم مع الغیر/(خ ل ق)/صحیح-سالم/ثلاثی مجرد/متعدی/معلوم/مبنی
■فعل و فاعل ضمیر بارز "نا"

[جمله فعلیه(خَلَقْنَا)جمله استیناف و محلی از اعراب ندارد.]

_السَّمَاوَاتِ: اسم/جمع/مونث/معرفه به ال/معرب/منصرف
■مفعول و محلا منصوب

_وَ: واو عطف

_الْأَرْضَ: اسم/مفرد/مونث/معرفه به ال/معرب/منصرف
■معطوف و لفظا منصوب

_وَ: واو عطف

_مَا: اسم موصول/مشترک/معرفه مبنی
■معطوف و محلا منصوب

_بَيْنَهُمَا: ظرف مکان/اسم/غیر متصرف/معرفه به اضافه+ ضمیر/مثنی/معرفه/اسم/مبنی
■مفعول فیه و لفظا منصوب+ مضاف الیه و محلا مجرور

_لَاعِبِينَ: اسم فاعل/جمع/مذکر/مشتق/معرب/ثلاثی مجرد/نکره/منصرف
■حال و منصوب به یا

[دژدان]

مَا خَلَقْنَاهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ(39)

_مَا: حرف نفی/غیرعامل/مبنی بر سکون

_خَلَقْنَا: فعل ماضی/متکلم مع الغیر/(خ ل ق)/صحیح-سالم/ثلاثی مجرد/متعدی/معلوم/مبنی
■فعل و فاعل ضمیر بارز "نا"

_هُمَا: ضمیر/مثنی/معرفه/اسم/مبنی
■مفعول و محلا منصوب

_إِلَّا: حرف استثنا/غیرعامل/مبنی بر سکون

_بِالْحَقِّ: حرف جر/عامل/مبنی+ اسم/مفرد/مذکر مجازی/معرف/نکره/منصرف
■جارومجرور متعلق به محذوف

_وَ: واو حالیه

_لَٰكِنَّ: حرف مشبهه بالفعل/عامل/مبنی

_أَكْثَرَ: اسم/مفرد/مذکر مجازی/معرب/نکره/منصرف
■اسم لَٰكِنَّ و لفظا منصوب

_هُمْ: ضمیر/جمع مذکر غایب/معرفه/اسم/مبنی
■مضاف الیه و محلا مجرور

_لَا يَعْلَمُونَ: فعل نفی/جمع مذکر غایب/(ع ل م)/صحیح-سالم/ثلاثی مجرد/متعدی/معلوم/معرب
■فعل و فاعل ضمیر بارز "واو"

[جمله فعلیه(لَا يَعْلَمُونَ)در محل رفع, خبر لَٰكِنَّ]

[جمله اسمیه(لَٰكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ) در محل نصب, حال]

[دژدان]

إِنَّ يَوْمَ الْفَصْلِ مِيقَاتُهُمْ أَجْمَعِينَ(40)

_إِنَّ: حرف مشبهه بالفعل/عامل/مبنی

_يَوْمَ: ظرف/اسم/نکره/منصرف
■اسم اِنَّ و لفظا منصوب

_الْفَصْلِ: اسم/مفرد/مذکر مجازی/معرب/معرفه به ال/منصرف
■مضاف الیه و لفظا مجرور

_مِيقَاتُ: اسم/مفرد/مونث مجازی/معرب/نکره/منصرف
■خبر اِنَّ و لفظا مرفوع

_هُمْ: ضمیر/جمع مذکر غایب/معرفه/اسم/مبنی
■مضاف الیه و محلا مجرور

_أَجْمَعِينَ: اسم/جمع/مذکر/مشتق/معرب/نکره/منصرف
■تاکید

[جمله اسمیه(إِنَّ يَوْمَ الْفَصْلِ مِيقَاتُهُمْ) جمله استیناف و محلی از اعراب ندارد.]