2. تقوی
در تهذيب نفس دومين گام (پس از توبه) تقوی است.
التّقي رئيس الاخلاق؛ تقوی، رئيس اخلاق است (حکمت 410، ص 520).
3. صبر
حضرت علی (ع) در بيان صبر (شكيبايي و تحّمل) ميفرمايد:
الصبر صبران: صبر علي ما نكره و صبر عمّا تحبّ؛ صبر بر دو گونه است: صبر بر آنچه كراهت داري و صبر بر چيزي كه دوست داري (حکمت 55، ص 452).
انسانها عموماً در دو جايگاه دچار عدم شكيبايي ميشوند: اول، هنگام مصيبت يا بلا يا رخدادي كه خوشايند آنها نيست كه اغلب زبان به ناسپاسي و شكايت ميگشايند و دوم، هنگامي كه يك خوشي يا رخداد خوشايند در انتظار آنهاست و گاهي براي رسيدن به آن حاضر ميشوند که مرتكب گناه يا خطا بشوند و براي به دست آوردن آن هر كاري را انجام دهند؛ بنابراين، حضرت علی (ع) صبر را دو گونه معرفي مينمايد: صبر بر آنچه كراهت داري و آنچه دوست داري.
پايههاي صبر در نظر علی (ع) چنين است:
و الصبر منها علي اربع شعب: علي الشوق و الشّفق، و الزهد و الترقّب، فمن اشتاق الي الجنّه سلا عن الشّهوات و من اشفق من النار اجتنب المحّرمات و من زهد في الدنيا استهان بالمصيبات و من ارتقب الموت سارع الي الخيرات؛
صبر بر چهار چیز است: اشتياق، ترس، زهد و انتظار. پس هر كس مشتاق بهشت است، از خواهشهاي نفساني به دور است و هر كس از آتش دوزخ بهراسد، از محرمات دوري كند و هر كس در دنيا زهد ورزد، مصيبتها را سبك شمارد و هر كس كه منتظر مرگ باشد، به سوي نيكيها بشتابد (حکمت 31، ص 448).