هر پیامبری جانشین دارد!

[بانوی سرخ]

هدف از نگارش این مقاله، اثبات این مطلب است که هر پیامبری، به امر الهی جانشینی دارد.

---

مرحوم شیخ صدوق از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت کرده که ایشان فرمودند:
«خدای متعال یکصد و بیست و چهار هزار نبیّ دارد که من، آقا و برترین ایشان هستم و برای هر نبیّ، وصیّی است که آن نبیّ به امر خدا، وصایت او را تعیین می کند و همانا وصیّ من، علی بن ابیطالب است که آقا و برترین اوصیاء می باشد».(1)

همین مسأله به شکل دیگری هم نقل شده که ذکر آن، خالی از لطف نیست. خصوصا اینکه در منابع برادران اهل سنت نیز آمده است؛ جناب سلمان فارسی، این شاگرد و مصاحب برجسته رسول خدا صلی الله علیه و آله، به ایشان عرض می کند: ای نبیّ الله! هر نبیّ، وصیّی دارد، وصیّ شما کیست؟



(توجه می فرمایید کأنّ وصیّ داشتن هر پیامبر مسأله مسلّمی بوده و این را شاگردان هم می دانستند)
پیامبر صلی الله علیه و آله سکوت کرده جوابی نفرمودند، امّا روز بعد که مرا دیدند، صدایم کردند، اجابت کرده به سویشان شتافتم، فرمودند: می دانی وصیّ حضرت موسی که بود؟
عرض کردم: یوشع بن نون.
فرمودند: علّت وصیّ شدن یوشع این بود که بهترین و عالم ترین در آن روز، یوشع بن نون بود. سپس در ادامه فرمود: من شاهدم که امروز، علی بن ابیطالب بهترین و افضل مردم است پس او ولیّ و وصیّ و وارث من است.(2)



وجود این روایات سبب شده تا این مطلب در کتب کلامی امامیّه هم مطرح شود. مرحوم علامه حلّی در کتاب "نهج الحقّ و کشف الصّدق" به مناسبت بررسی ادلّه امامت حضرت علیّ بن ابی طالب علیه السلام از سنت (روایات)، چهارمین روایت را، همین روایت مورد بحث ما قرار داده است.(3)



حال با توجه به آنچه گذشت، سوال مهمّی که سبب پیدایش مکتب اهل بیت علیهم السلام و مکتب خلفا4 شده است، مطرح می گردد:
آیا پیامبر صلی الله علیه و آله برای بعد از وفات خود، شخصی را به عنوان جانشین و خلیفه معرفی کرده است یا تعیین جانشین و خلیفه پیامبر صلی الله علیه و آله، بر اساس انتخاب مردم می باشد؟

چه موضوعی می تواند هم تراز تمام رسالت رسول الله صلی الله علیه و آله باشد؟ یعنی تمام زحمات بیست و سه ساله پیامبر صلی الله علیه و آله یک طرف و اعلام این موضوع، در طرف دیگر.
با عنایت به روایات ذیل آیه، معلوم می شود موضوعی که باید توسّط پیامبر صلی الله علیه و آله، اعلام شود، جانشینی امام علیّ بن أبی طالب صلوات الله علیه است

پیروان مکتب خلفا (٤) معتقدند دلیلی بر نصب خلیفه از سوی پیامبر صلی الله علیه و آله، وجود ندارد امّا پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام بر وجود ادلّه متعدّد بر تعیین جانشین از سوی پیامبر صلی الله علیه و آله، تأکید دارند.گرچه بررسی تفصیلی این ادلّه، مجال وسیعی را می طلبد لکن به صورت گذرا به برخی از دلیل ها و شواهد، اشاره می شود.

[بانوی سرخ]

آیه "تبلیغ" و مسئله ای عظیم


در بیست سال بعد از جریان یوم الدار نیز، موارد متعدّدی وجود دارد که موضوع جانشینی رسول الله صلی الله علیه و آله بیان شده است. شاید برجسته ترین مورد، جریان غدیر خمّ باشد که در همین ایّام می باشد.
درباره غدیر خمّ کتاب ها7، مقالات و رساله های مختلفی نوشته شده که اجر همگان با صاحب غدیر ان شاءالله؛ ما در اینجا فقط به آیه "تبلیغ" توجه می کنیم:

« یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْكافِرینَ » (6)؛



خدا می فرماید: آنچه از طرف ربّ شما بر شما نازل شده را تبلیغ کن [به مردم برسان و بدان] اگر این کار را نکنی، رسالت ربّ را به انجام نرسانده ای.

وضعیت جامعه اسلامی را در آن زمان در نظر بگیرید، دینی نوپا و جوان که فقط دو دهه از پیدایش آن گذشته و به اراده الهی بناست دین پایانی باشد تا روز قیامت، و یک تمدّن فراگیر الهی را برای بشر به ارمغان بیاورد، هم گرفتار دشمنان بیرونی است و هم از دشمنان درونی (منافقان) رنج می برد. آیا فرض می شود که مسأله بسیار مهمّ رهبری جامعه اسلامی را، مهمل گذاشته، طرحی برای آن نداشته باشد؟

چه موضوعی می تواند هم تراز تمام رسالت رسول الله صلی الله علیه و آله باشد؟ یعنی تمام زحمات بیست و سه ساله پیامبر صلی الله علیه و آله یک طرف و اعلام این موضوع، در طرف دیگر.
با عنایت به روایات ذیل آیه، معلوم می شود موضوعی که باید توسّط پیامبر صلی الله علیه و آله، اعلام شود، جانشینی امام علیّ بن أبی طالب صلوات الله علیه است. (٧)

[بانوی سرخ]

دلیلی به صراحت عقل

علاوه بر این ادلّه، شما وضعیت جامعه اسلامی را در آن زمان در نظر بگیرید، دینی نوپا و جوان که فقط دو دهه از پیدایش آن گذشته و به اراده الهی بناست دین پایانی باشد تا روز قیامت (8)، و یک تمدّن فراگیر الهی را برای بشر به ارمغان بیاورد، هم گرفتار دشمنان بیرونی است و هم از دشمنان درونی (منافقان) رنج می برد. آیا فرض می شود که مسأله بسیار مهمّ رهبری جامعه اسلامی را، مهمل گذاشته، طرحی برای آن نداشته باشد؟ بنابراین می توانیم در قالب یک قیاس اقترانیِ شکل اول، چنین بیان کنیم:
محمد صلّی الله علیه وآله، پیامبر است
هر پیامبری، جانشین دارد
پس محمد صلّی الله علیه وآله، جانشین دارد.

[بانوی سرخ]

پی نوشت:
1) صدوق،محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی م 381 ق‏،من لا یحضره الفقیه‏،تحقیق غفارى، على اكبر، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏ ،قم‏ 1413 ق‏،چاپ دوم‏،ج4،ص180، مرحوم صدوق همین روایت را در کتاب اعتقادات خود باب 35 نقل کرده است.
2) صدوق،محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی م381 ق،علل الشرایع،موسسة الاعلمی، بیروت،چاپ اول،1408ق،ج2،ص179؛محقّق مرحوم شیخ محمد باقر محمودی در پاورقی کتاب شواهد التنزیل لقواعد التفضیل تألیف حسکانی،ج1 ص98 چنین آورده است:این روایت را طبرانی در المعجم الکبیر ج6 ص271 و احمد بن حنبل در باب مناقب امیرالمومنین کتاب فضائل،حدیث174 نقل کرده اند.در ضمن این معنی با الفاظ دیگری هم در کتب مختلف برادران اهل سنت نقل شده است.
3) حلّی،حسن یوسف م726 ق، نهج الحقّ و کشف الصّدق، چاپ هجرت،قم،1421ق،ص214.
4) اصطلاح "مکتب اهل بیت علیهم السلام و مکتب خلفا" در آثار مرحوم علّامه سیّد مرتضی عسکری بسیار به چشم می خورد.
5) این حدیث را علاوه بر محدّثان امامیه، جمع زیادی از محدّثان از اهل سنّت نیز نقل کرده اند مانند احمد بن حنبل،نَسائی،ابن جریر طبری، جلال الدین سیوطی و... برای توضیح بیشتر به کتاب ارزشمند براهین و نصوص امامت تألیف استاد معظّم حجّة الاسلام و المسلمین علی ربانی گلپایگانی رجوع کنید.
6) مائده/67.
7) مرحوم سیّد عبدالعزیز طباطبایی که کتاب شناس برجسته معاصر است در کتابی با نام "الغدیر فی التراث الاسلامی"، کتاب هایی را که از قرن دوم تا قرن پانزدهم هجری به زبان های فارسی، عربی و اردو درباره غدیر نگارش یافته، معرفی کرده است. براهین و نصوص امامت،ص224.
8) در آیه 40 از سوره احزاب، به این مطلب اشاره شده است.