جلسه سوم.نحو(علاقات خبر و مبتدا)

[تسلیمی]

به نام خدا


با سلام و عرض پوزش خدمت شما دانشجویان محترم.طاعات و عبادتتون قبول.

ازاین که با تاخیر کلاس رو شروع کردیم واقعا عذر خواهی می کنم.به دلیل مشکلاتی که سایت داشت نتونستم صبح در خدمتتون باشم.

جلسه امروز رو میخواییم به علاقات خبر و مبتدا اختصاص بدیم.



خبر در جملات اسمیه به سه نوع تقسیم بندی می شود:


1- مفرد {جامد و مشتق}


2- جمله {خبری(اسمیه و فعلیه) ،انشایی}


3- شبه جمله {ظرف و جارومجرور}




نکته :


1- منظور از مشتق ،اسم فاعل و مفعول و صفت مشبهه و اسم تفضیل است.


2- اگر خبر مفرد مشتق باشد و بعد از آن اسم ظاهر مرفوعی نیامد ضمیر آن به مبتدا بر می گردد.


العلمُ نافعٌ (هو مستتر در نافع به علم بر می گردد.)


3-اگر خبر مفرد مشتق بود و اسم مرفوع ظاهری بعد از آن آمد ، متضمن ضمیر نمی باشد و به عنوان فاعل برای اسم مشتق محسوب می شود.


هندٌ قایمٌ أبوها (أبوها در اینجا فاعل برای اسم قایم که اسمی مشتق می باشد،است)


4- اگر خبر جامد بود ، ضمیری در آن وجود ندارد که به مبتدا بر گردد.


5- اگر خبر جامد باشد و بتوان مشتقی به جای آن قرار داد(جامد مؤوّل به مشتق) ، ضمیری در آن وجود دارد که می تواند به مبتدا بر گردد.


" زیدٌ أسدٌ " را میتوان به صورت " زیدٌ شجاعٌ " نوشت و بنابراین {هو} در شجاعٌ به زید بر میگردد.

[تسلیمی]

6- اگر خبر متضمّن ضمیری بود که به مبتدا برگردد ، مطابقت آن در تمامی احوال واجب است.


زیدٌ قایمٌ / مریم ٌ قایمةٌ / الزیدان قایمان / المریمات ُ قایماتٌ


7- اگر خبر اسم جامد بود یا مشتقی که بعد ازآن اسم مرفوع ظاهری بود ، نیازی به مطابقت نیست.

الوانُ سبعةٌ / الجملة نوعان / الزیدونَ قایمةٌ اُمّهم

8-اصل در جمله ی خبریه این است که خبر ما ، خبری باشد جدای از این که اسمیه باشد یا فعلیه.

الظلمُ مرتعُه وخیم { مرتعه وخیم ،جمله ی اسمیه است}

العدلُ یشبُتُ ارکان الممالک { یشبتُ ، جمله ی فعلیه است }

9-در بعضی مواقع ممکن است که خبر ، جمله انشایی باشد( امر یا نهی یا طلبی )

[تسلیمی]

10- هنگامی که خبر جمله باشد نیازی دارد به این که ضمیر به مبتدا ربط داشته باشد :


_حال یا این ضمیر،ضمیر بارز است.{"العالمُ مقامُه رفیع"،که در این جا ه در مقامُه به العالم بر می گردد}


_ یا این که ضمیر مستتر است. {"العلمُ یرّقی الاُمم" ، که در این جا هو مستتر در یرقّی به العلم بر می گردد.}


_ یا این ضمیر محذوف است. {"الؤلؤ المثقالُ بدینار" }


11-خبر می تواند به مبتدا ربط داده شود با غیر از ضمیر :


_ خود لفظ مبتدا تکرار شود. "القارعة ما القارعة"


_یا معنای مبتدا تکرار شود. "الذین یزرعون الفتنَ لا نُهملَ عقابَ المفسدین"(المفسدین همان الذین است.)


_ اگر مبتدا یک لفظ عام باشد که خبر نیز جزیی از آن به حساب بیاید. "التصویرُ نعمَ الفنَّ"(که در این جا تصویر ال جنس دارد و منظور

تمامی تصویرهاست و به همین دلیل در معنای یک حرفه به حساب می آید)

[تسلیمی]

خوب دانشجویان عزیز خسته نباشید. اگر سؤالی در این درس داشته باشید من در خدمت شما هستم.

[از خاک تا افلاک]

_ یا این که ضمیر مستتر است. {"العلمُ یرّقی الاُمم" ، که در این جا هو مستتر در یرقّی به العلم بر می گردد.}


_ یا این ضمیر محذوف است. {"الؤلؤ المثقالُ بدینار" }



با سلام و تشکر از تدریس خوبتون

ما چطوری میتونیم تفاوت این دو مورد رو متوجه بشیم
منظورم این هست که چطور بفهمیم که ضمیر در این جمله ، مستتر هست یا محذوف؟
از طریق معنی ؟ یا راه راحتتری هم هست؟

[تسلیمی]

سلام طاعات و عباداتتون قبول.
وقتی خبر در جمله اسمیه از نوع فعل باشد،مسلما ضمیر مستتر است یعنی ضمیری که در فعل وجود دارد و به مبتدا بر می گردد.
اما اگر خبر ما جمله اسمیه بود در این حالت ضمیری که در آن جمله وجود دارد و به مبتدا بر می گردد حتما محذوف است.