آشنایی با سوره های قرآن مجید

[فاطمه]

besm15

آشنايى با سوره حشر
‏
اين سوره، پنجاه و نهمين سوره قرآن شريف است.
به جاست كه به نكاتى از شناسنامه‏اش براى آشنايى با آن بنگريم و با حال و هوا و فضاى آن آشنا گرديم:

1 - نام بلند آن‏
نام اين سوره، از دومين آيه آن برگرفته شده است، و واژه «حشر» يا حركت دادن، برانگيختن و بيرون آوردن جمعيت از پناهگاه و قرارگاه آنان خوانده شده است؛ چرا كه در اين آيه مى‏فرمايد: خدا آن قدرتى است كه كفرگرايان و حق‏ستيزان از يهود و نصارا را براى نخستين بار از دژها و پناهگاه‏هايشان حركت داد و بيرون آورد.
هُوَ الَّذِي أَخْرَجَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ مِنْ دِيارِهِمْ لِأَوَّلِ الْحَشْرِ

2 - فرودگان آن‏
اين سوره به باور بيشتر مفسران و محدثان در سال چهارم از هجرت، در مدينه بر قلب پاك پيامبر مهر و عدل فرود آمده است و فرود تدريجى آيات آن بسان مشعلى سر راه پيامبر و مردم توحيدگرا و حق‏طلب و كمال‏جو را روشن ساخته و آنان را در استقرار نظم و سيستم عادلانه و درست رفتارى، كه در آن حقوق و كرامت بشر از تجاوز ظالمان و خودكامگان و تاريك‏انديشان مصون باشد، يارى داده است.

3 - شماره آيه‏ها و واژه‏هاى آن‏
از ديدگاه مفسران اين سوره مباركه داراى بيست و چهار آيه است.
و نيز از 425 واژه و 1913 حرف پديد آمده است.

[فاطمه]

4 - پاداش تلاوت آن
‏
از پيامبر گرامى(ص) آورده‏اند كه در فضيلت اين سوره و پاداش تلاوت آن فرمود:
من قرأ سورة الحشر لم يبق جنة و لا نار و لا عرش و لا كرسى و لا الحجب و لا السموات السبع و لا الارضون السبع و الهوام و الرياح و الطير و الشجر و الدواب و الشمس و القمر و الملائكة الاّ صلوا عليه، و استغفروا له، و ان مات من يومه او ليلته مات شهيداً.
هر كس سوره حشر را آن گونه كه بايد، براى آگاهى و خودسازى بخواند، تمام بهشت و دوزخ، عرش و كرسى، حجاب‏ها و آسمان‏ها، زمين‏هاى هفت‏گانه، حشرات، بادها، پرندگان، جنبندگان، گياهان، درختان، خورشيد، ماه، فرشتگان و كروبيان بر او درود مى‏فرستند و براى او آمرزش مى‏طلبند، و اگر در آن روز يا آن شبى كه اين سوره مباركه را تلاوت كرده است، جهان را بدرود گويد، شهيد از دنيا رفته است.

2 - و نيز از امام صادق(ع) آورده‏اند كه فرمود:
من قرأ اذا امسى «الرحمن» و «الحشر» و كل‏الله بداره ملكاً شاهراً سيفه حتى يصبح.
كسى كه سوره «رحمان» و «حشر» را به هنگامه غروب خورشيد تلاوت كند، خدا فرشته‏اى را با شمشير برهنه و آماده، مسئول حفاظت خانه وى مى‏سازد.

[فاطمه]

http://img1.tebyan.net/TS/Persian/Maaref/Quran/AyehGod.gif

آشنايى سوره ممتحنه
‏
شصتمين سوره از قرآن شريف را سوره مباركه «ممتحنه»، يا بانوى آزموده شده و امتحان شده تشكيل مى‏دهد؛ سوره‏اى كه نامش يادآور زنان نوانديش و فداكار و مبارز و خداجويى است كه براى آزادى خويش از اسارت شرك و استبداد و رسيدن به حقوق و آزادى و امنيت و كرامت انسانى، رنج هجرت را برگزيدند و ننگ تن سپردن به خفت و خوارى در سايه سنگين استبداد و اختناق را تحمل نكردند.

اما شناسنامه ی این سوره

1 - نام اين سوره‏
در اين سوره مباركه از زنان آزادى‏خواه و كمال‏جو و ستم‏ستيزى سخن رفته است كه خانه و كاشانه خويش را در قلمرو استبداد رها كرده و رنج سفرى دور و دراز را برگزيدند تا از سويى اركان ستم و تاريك‏انديشى و استبداد را به لرزه درآورند و از دگرسو خود را برهانند و به سوى اسلام و يارى‏رسانى به آن بشتابند.
در اين مورد مى‏فرمايد:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا جاءَكُمُ الْمُؤْمِناتُ مُهاجِراتٍ فَامْتَحِنُوهُنَ‏
هان اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! هر گاه زنانى با ادعاى ايمان و اسلام از قلمرو شرك و استبداد خارج شده و با هجرت به سوى مدينه از شما تقاضاى پناهندگى مى‏كنند، آن‏ها رااز خود نرانيد، بلكه امتحانشان كنيد تا دريابيد به راستى در انديشه توحيد و تقوا و آزادى هستند، يا انگيزه‏اى جز انگيزه‏هاى دينى و اخلاقى و انسانى، آنان را به سوى شما آورده است.(310) و نام اين سوره از اين آيه برگرفته شده است.
پاره‏اى از مفسران نام آن را «ممتحنه» به فتح «حا» خوانده‏اند، چرا كه زنان مهاجر به بيان اين آيه، مورد آزمون قرار گرفتند و پاره‏اى نيز اين واژه را به كسر «حا» خوانده‏اند، چرا كه اين سوره را وسيله آزمون و امتحان شمرده‏اند.
پاره‏اى نيز آن را سوره «مودّت» و دوستى خوانده‏اند، چرا كه به دوستى شايسته‏كرداران فرمان مى‏دهد و از دوستى تاريك‏انديشان هشدار. به هر حال نام اين سوره از اين آيه برگرفته شده است.

[فاطمه]

2 - فرودگاه آن‏
به باور همه مفسران و محدثان، همه آيات روشنگر اين سوره در سال دهم از هجرت نبوى، در مدينه بر قلب پاك پيامبر آزادى و مهر فرود آمده است و در اين مورد ديدگاه ديگرى نيامده است.

3 - شمار آيه‏ها و واژه‏ها و حروف آن‏
در شمار آيه‏هاى اين سوره نيز برخلاف بسيارى از سوره‏هاى قرآن اختلافى ميان محدثان و مفسران نيست و همگان بر آنند كه اين سوره داراى سيزده آيه است.
گفتنى است كه اين سوره از 348 واژه و 1510 حرف ساخته شده است.

[فاطمه]

4 - پاداش تلاوت آن‏
در فضيلت و برترى اين سوره و پاداش تلاوت خالصانه و حق‏طلبانه آن روايات متعددى رسيده است، براى نمونه:

1 - از پيامبر گرامى(ص) آورده‏اند كه فرمود:
و مَنْ قراء سورة الممتحنة كان المؤمنون و المؤمنات لهُ شفآء يوم القيامة.(311)
هر كس سوره مباركه «ممتحنه» را تلاوت نمايد و به آن ايمان داشته باشد و معارف آن را برنامه عمل قرار دهد، همه زنان و مردان باايمان در روز رستاخيز شفاعتگر او خواهند بود.

2 - و از چهارمين امام نور(ع) آورده‏اند كه فرمود:
من قراء سورة الممتحنة فى فرائضه و نوافله امتحن‏الله قلبه للايمان، و نور له بصره، و لا يصيبه فقر ابداً، و لا جنون فى بدنه، و لا فى ولده.(312)
هر كس سوره مباركه «ممتحنه» را با اخلاص و ايمان در نمازهاى واجب و نافله‏اش تلاوت نمايد، خدا قلب او را براى فرود ايمان خالص و آماده مى‏سازد و نور بصيرت و ژرف نگرى به او ارزانى مى‏دارد، و هرگز فقر و تهيدستى دامان او را نمى‏گيرد و خود و فرزندانش به آفت جنون گرفتار نمى‏گردند.
بارها يادآور شده‏ايم كه اين پاداش پرشكوه و اين همه ثواب و افتخار تنها براى تلاوت بى‏روح و يا براى تلاوت تشريفاتى و آغاز مراسم و براى مسابقه‏ها نيست، بلكه در گرو ژرف‏نگرى و ايمان به حق، آزادگى و آزادمنشى و حق‏طلبى و رعايت حقوق بندگان خدا و آزادى و امنيت آنان و رعايت مقررات خداست.

[فاطمه]

5 - دورنمايى از مفاهيم آن‏
در يك نگرش گذرا مى‏توان چنين دريافت كه محتواى اين سوره را دو اصل كلّى و اساسى، كه ناظر بر كران تا كران زندگى فرد، خانواده، جامعه و نظام آن است، تشكيل مى‏دهد:

1 - نخست تشويق و ترغيب انسان‏هاى كمال‏جو و هدفدار به دوستى خدا و هر آنچه در آن راستا قرار دارد، و آن گاه جوشيدن با آن‏ها و پيوند گسست‏ناپذير با آنان، و ديگر هشدار از دوستى و گرايش به تاريك‏انديشان و تيره‏بختانى كه انديشه دشمنى با خدا و ارزش‏ها و مقررات عادلانه او را در سر مى‏پرورند.

2 - و بخش ديگر در مورد زنان نوانديش و كمال‏جو و ترقى‏خواهى است كه ننگ زيستن در قلمرو شرك و استبداد و اختناق و ستم را نپذيرفته و با شجاعت و شهامتى تحسين‏برانگيز، رنج هجرت را به جان خريدند و با الهام از برترين مهاجران تاريخ، على (ع) و فاطمه، دخت ارجمند پيامبر، راه مدينه را در پيش گرفتند.
امّا اگر با اندك دقت و فرصتى به آيات سيزده‏گانه اين سوره بنگريم، با معارف جالب و مفاهيم متنوع و انسان‏ساز ديگرى روبه‏رو مى‏گرديم كه هر كدام سخت در خور تعمّق و تفكّر است؛ با مفاهيم بلند و آموزنده‏اى چون: زشتى جاسوسى و جاسوس‏پرورى براى كمك به استبداد،
زشتى گزارش از برنامه‏هاى مردم توحيدگرا به شرك‏گرايان،
هشدار از طرح دوستى با ظالمان،
توجه دادن به آرزوى پليد ستمكاران،
هشدار از روز رستاخيز و جدايى‏از ثروت و قدرت و امكانات،
الگوهاى زنده و بالنده در جاذبه‏ها و دافعه‏ها،
توجه عميق به خداى بى‏نياز،
دو اصل اساسى در دين خدا...،
اصل همزيستى و زندگى مسالمت‏آميز با مسالمت‏جويان و قانون‏گرايان،
اصل آزمون و امتحان و ره‏آورد درخشان آن،
حمايت از زنان آزادى‏خواه و توحيدگرا،
عدالت و دادگرى در حق دوست و دشمن،
اعطاى حق پناهندگى به حقجويان و ستم‏ستيزان،
بيعت با زنان يا احياى شخصيت و حقوق سياسى و اجتماعى زن،
اطاعت از زمامداران دادگر تنها در قلمرو قانون نه فراتر...

[فاطمه]

-4-9-

تفسیر مجمع البيان

آشنايى با اين سوره‏
اين سوره شصت و يكمين سوره از سوره‏هاى قرآن شريف مى‏باشد. به جاست كه، به نكاتى از وصف آن بنگريم و با شناسنامه ‏اش آشنا گرديم:

1 - نام بلند آن‏
نام بلند و الهام‏بخش اين سوره مباركه، «صَفّ»، به مفهوم «صف‏زده» و «رديف شده» است و در چهارمين آيه از آيات اين سوره آمده است.

در آيه مورد اشاره مى‏فرمايد:
إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْيانٌ مَرْصُوصٌ‏
بى‏گمان خدا كسانى را كه در راه او صف زده و منظم و مرتب و آماده، بسان بنيانى استوار و سدى آهنين و فولادين پيكار مى‏كنند، دوست مى‏دارد.

نام اين سوره ارجمند از اين آيه برگرفته شده است.
و نيز از اين سوره به نام سوره «عيسى» - كه درود خدا بر او باد - و نيز سوره «حواريون» ياد شده است، كه اين دو نام نيز از آيه‏ هاى شش و چهارده دريافت شده است، چرا كه در آيات مورد اشاره از دعوت آسمانى مسيح و بشارت او از آمدن آخرين پيام‏آور بزرگ خدا، حضرت محمد (ص)، و نيز از دعوت حضرت مسيح (ع) از «حواريون» براى يارى‏رسانى به حق و عدالت و نصرت دين خدا سخن رفته است.

[فاطمه]

2 - فرودگاه اين سوره‏
از ديدگاه همه مفسران و محدثان اين سوره در مدينه بر قلب پاك پيامبر راستى و آزادى فرود آمده است.
اين واقعيت را افزون بر دريافت از اتفاق نظر دانشمندان و قرآن‏پژوهان، از محتواى آيات و مفاهيم و معارف طرح شده در آيات آن نيز مى‏توان دريافت.

3 - شمار آيه ‏ها و واژه‏ هاى آن‏
اين سوره داراى چهارده آيه است. در اين مورد هيچ اختلاف نظر و ديدگاهى روايت نشده است. ساختمان ظاهرى اين سوره نيز از 221 واژه و 926 حرف ساخته شده است.

4 - پاداش تلاوت آن‏
در مورد پاداش تلاوت اين سوره مباركه، روايات متعددى از پيامبر و امامان راستين رسيده است؛ براى نمونه:
1 - از پيامبر گرامى آورده‏ اند كه در پاداش تلاوت اين سوره فرمود:
مَنْ قراء سورة عيسى كان عيسى مُصلياً عليه، مُستغفراً له مادام فى الدنيا و هو يوم القيامة رفيقه.
كسى كه سوره «عيسى» را با ايمان و اخلاص و براى آگاهى و عمل شايسته تلاوت كند، آن حضرت بر چنين كسى درود مى‏فرستد و تا در دنيا زندگى مى‏كند براى او از بارگاه خدا آمرزش مى‏خواهد و در روز رستاخيز نيز دوست و رفيق او خواهد بود.

2 - و نيز از حضرت باقر آورده ‏اند كه فرمود:
من قراء سورة الصّف و أد من قرائتها فى فرائضه و نوافله صفه الله مع ملائكته و انبيائه المرسلين.
هر كس سوره مباركه «صف» را براى آگاهى و عمل تلاوت كند، و در نمازهاى واجب و مستحب به خواندن آن ادامه دهد، خداى فرزانه او را در صف فرشتگان و پيام ‏آوران جاى مى‏دهد.

[فاطمه]

5 - دورنمايى از مفاهيم بلند آن‏

در يك نگرش كلّى چنين به نظر مى‏رسد كه محور و مدار بحث‏ها و معارف و مفاهيم انسان‏پرور اين سوره و آيات چهارده‏گانه آن بر اين محورهاى چندگانه دور مى‏زند:
1 - بر محور ستايش ذات بى‏ همتاى خدا،
2 - بر شناخت و آگاهى و ژرفنگرى در زندگى،
3 - بر باور عميق و عقيده استوار و تزلزل‏ ناپذير،
4 - بر دعوت و گفتار و سخن همراه با كردار شايسته و عادلانه، نه شعر و شعارهاى پوچ و ميان‏ تهى و بدون عمل،
5 - بر محور عمل و تلاش هماره و بى‏ امان و خستگى‏ ناپذير در همه عرصه ‏ها و صحنه‏ ها و ميدان‏هاى مترقى و عادلانه و زندگى‏ ساز،
6 - بر وحدت راستين ملّى و دينى براى دفاع از حقوق و آزادى و امنيت،
7 - بر محور شناخت دين پاك خدا و آگاهى از جاذبه‏ ها و برترى‏ها و مايه‏ هاى ماندگارى و جاودانگى اسلام و پيروزى آن در فرجام تاريخ و آينده جامعه‏ ها و پيكار عملى و فكرى تمدن‏ها و فرهنگ‏ها و فتح دل‏ها و جان‏هاى حق‏ طلب و فضيلت‏ خواه و آزادمنش.
8 - بر محور انگيزش به جهاد بر ضد ستمكاران و پايمال كنندگان حقوق انسان‏ها، از راه روشنگرى فكرى و فرهنگى و ترسيم ره‏ آورد دل‏نشين آن و بيان پاداش شكوه بار دنيوى و اخروى جهاد در راه حق و عدالت.
9 - بر پيمان‏شكنى و بى‏وفايى يهود،
10 - بر نويد مسيح بر ظهور اسلام و آمدن پيامبر،
12 - بر ترسيم پرتوى از زندگى الهام‏بخش ياران بااخلاص مسيح، يا «حواريون» آن حضرت، و نكات ارزشمند و انسان‏ ساز ديگرى كه خواهد آمد.

[گل مريم]

besm16








آشنايى با اين سوره‏
اين سوره شصت و دومين سوره از سوره ‏هاى قرآن شريف است كه به جاست كه به نكاتى از شناسنامه آن بنگريم:

1 - نام اين سوره‏
جمعه، روز بزرگ و روز عيد در روزهاى هفته براى مسلمانان به شمار مى‏ رود.
اين روز از سويى روز نيايش و عبادت و بندگى بيشتر و پراخلاص‏ تر خداست، و از دگرسو روز توبه و آمرزش‏ خواهى و تلاش در بازگشت همه جانبه به سوى حق و اصلاح خود و عملكرد خويش و تلاش انسانى و دلسوزانه و آزادمنشانه براى اصلاح ديگران از بهترين و خردمندانه ترين راه‏هاست.
از سويى روز نماز و گرد آمدن در مساجد و محافل دينى است و از دگرسو روز صله رحم و پيوند و دوستى با نزديكان و خويشاوندان و اداى حقوق انسان‏هاست.
نام اين سوره به نام «جمعه» خوانده شده و اين نام از نهمين آيه اين سوره دريافت شده است كه مى‏ فرمايد: هان اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد، هنگامى كه در روز جمعه براى نماز ندا داده شد، بى‏ درنگ به سوى نماز و ياد خدا بشتابيد و داد و ستد و تجارت را وانهيد، كه اگر بدانيد و بينديشيد، اين كار براى شما بهتر و سازنده‏ تر است.

2 - فرودگاه اين سوره‏
همه مفسران و محدثان بر آنند كه اين سوره مباركه در مدينه و به هنگام شكل گيرى جامعه نوبنياد اسلامى، بر قلب پاك پيامبر نور و نيايش فرود آمد. اين نكته را افزون بر تاريخ فرود قرآن و روايات رسيده و ديدگاه مفسران، محتواى آيات آن نيز گواهى مى‏ كند، چرا كه آهنگ و قالب آيات و نيز مفاهيم و معارف و مقرراتى كه در آن آمده است، نشانگر ويژگى‏ هاى سوره‏ هاى مدنى است.

3 - شمار آيه ‏ها و واژه ‏ها و حروف اين سوره‏
از ديدگاه همه دانشمندان و قرآن‏ پژوهان شيعه و اهل‏ سنت، اين سوره داراى يازده آيه است و در سال دوم از هجرت فرود آمده است.
گفتنى است كه اين سوره از 175 واژه و 748 حرف ساخته شده است.

[گل مريم]

4 - پاداش تلاوت آن‏
در پاداش تلاوت اين سوره مباركه روايات نويدبخشى رسيده است، براى نمونه:

1 - از پيامبر گرامى( صلی الله علیه و آله و سلم) آورده‏ اند كه فرمود:

و مَنْ قَراء سورة الجمعة اعطى عشر حسنات بعدد من اتى الجمعة، و بعدد من لم يأتها فى أمصارِ المسلمين.
هر كس سوره جمعه را آگاهانه و با اخلاص براى آموزش و عمل تلاوت كند، خدا به شمار همه كسانى كه در تمامى قلمرو اسلام در نماز جمعه شركت مى‏ كنند و كسانى كه شركت نمى‏ جويند، به او ده پاداش ارزانى مى‏ دارد.

2 - از ششمين امام نور، حضرت صادق( علیه السلام) آورده ‏اند كه فرمود:

من الواجب على كلّ مؤمن اذا كان لنا شيعة ان يقرأ فى ليلة الجمعة بالجمعة وسبح اسم ربك... و فى صلوة الظّهر بالجمعة و المنافقين، فاذا فعل فكأنما يعمل عمل رسول الله، و كان ثوابه و جزائه على الله الجنة.
بر هر انسان توحيدگرا و باايمانى از شيعيان و رهروان راه ما خاندان رسالت، لازم است كه در شب جمعه، سوره «جمعه» و سوره «سبح اسم» را بخواند و ظهر جمعه، سوره «جمعه» و «منافقين» را تلاوت كند. و هنگامى كه چنين كند، چنان است كه گويى كار پيامبر خدا را انجام داده و پاداش و ثواب او از بارگاه خدا، بهشت پرطراوت و زيباى خداست كه به او ارزانى خواهد شد.

روايات بسيارى نيز آمده است كه بيانگر پاداش تلاوت اين سوره در نماز جمعه مى ‏باشد كه به منظور پرهيز از گستردگى بحث از طرح آن‏ها مى‏ گذريم.

[گل مريم]

5 - دورنمايى از مفاهيم آن‏
اين سوره مباركه با نام بلند و باعظمت خداى فرزانه و دو وصف مهر و بخشايندگى او آغاز مى‏ گردد، و آن گاه اين مفاهيم و معارف انسان‏ پرور و جان‏ بخش را در چشم‏ انداز كمال‏ جويان و شايسته‏ كرداران عصرها و نسل‏ها قرار مى‏ دهد:

1 - ستايش خدا به وسيله همه پديده ‏ها،
2 - پرتوى از اوصاف خدا،
3 - اساسى ‏ترين هدف‏هاى بعثت در آموزش و تربيت انسان‏ها،
4 - نقش دگرگون ساز پيامبر،
5 - نفى ادعاهاى برترى ‏طلبانه خودپرستان زاهدنما،
6 - پديده ناشناخته و پراسرار مرگ،
6 - نكوهش تفكر انگيز از گفتار بدون كردار يا عالمان بى‏عمل،
7 - معاد و جهان پس از مرگ،
8 - سيماى واقعى نماز جمعه و برخى از ويژگى‏ ها و اثرات سازنده و برازنده آن،
9 - ياد خدا و نقش نجات‏ بخش آن،

و نكات ظريف و الهام‏ بخش ديگرى كه در تفسیر آمده است.

[فاطمه]

besm19
تفسیر مجمع البيان


آشنايى با اين سوره‏
اين سوره مباركه در شمار سوره ‏هاى قرآن، شصت و سومين سوره است.
مناسب استبه نكاتى از شناسنامه‏ اش بنگريم:

1 - نام اين سوره‏
«منافقون» يا دوچهره‏ ها نام اين سوره است؛ و بدان دليل كه در نخستين آيه اين سوره اين واژه به كار رفته، و نيز بدان دليل ك ه‏در بيشتر آيات اين سوره قرآن به ترسيم ويژگى‏ هاى روانى و خصلت‏هاى نكوهيده و فريبكارانه اخلاقى كه اين گروه در زندگى خويش از خود نشان مى‏ دهند و شيوه‏ها و روش‏هايى كه به كار مى‏ گيرند، اين سوره به نام «منافقون» خوانده شده است.
اين سوره در نماز جمعه نيز تلاوت مى‏گردد تا به خاطر يادآورى اين خصلت‏ها و روش‏هاى زشت و فريبكارانه، هم مردم مسلمان از نقش چنين عناصر و جرياناتى آگاهى يابند و هم با در دست داشتن اين نشانه ‏ها و معيارها مراقب باشند كه مباد همان مدعيان دين‏ باورى و دين‏ مدارى و اصولگرايى و يا اقامه‏ كنندگان نماز جمعه و حضوريابندگان در آن، خود به اين بيمارى روانى و اخلاقى و رفتارى و زبانى و اجتماعى آلوده شوند و همان كارها را با خود و خلق خدا بكنند و دين را ابزار سلطه و فريب سازند.

2 - فرودگاه اين سوره‏
به باور همه محدثان و مفسران، همه آيه‏ هاى يازده‏ گانه اين سوره در مدينه فرود آمده است؛ چرا كه پيامبر و مردم توحيدگرا در آنجا در حال بنياد جامعه و شرايط باز و عادلانه و انسانى بودند و اين آيات نيز به تدريج با فرود خود آنان را در اين راه رهنمود و چراغ راه بود و يارى مى‏ كرد.

[فاطمه]

3 - شمار آيه ‏ها و واژه‏ ها
اين سوره داراى يازده آيه است و در سال سوم از هجرت پيامبر گرامى فرود آمده است. اين سوره از 179 واژه و 776 حرف شكل گرفته است.

4 - پاداش تلاوت اين سوره‏
1 - پيامبر گرامى در فضيلت تلاوت‏ كننده اين سوره و در پاداش تلاوت آن مى ‏فرمايد:
و مَن قراء سورة المنافقين برأ من النفاق.
كسى كه سوره منافقين را بخواند و در مفاهيم آن بينديشد، از هر گونه نفاق و بازيگرى مصون و محفوظ خواهد بود.

2 - از امام صادق آورده ‏اند كه در اين مورد فرمود: بر هر توحيدگرا و پرواپيشه ‏اى از شيعيان خاندان رسالت بايسته است كه در شب‏هاى جمعه، سوره «جمعه» و «اعلى‏» را تلاوت نمايد و در نماز ظهر جمعه، سوره «جمعه» و «منافقون» را بخواند، كه اگر چنين كند، چنان است كه گويى كار پيامبر خدا را انجام داده و پاداشش بر ذات بى‏ همتاى خدا، بهشت پرطراوت و پرنعمت او خواهد بود.

فاذا فعل ذلك فكانّما يعمل عمل رسول الله، و كان جزاؤه و ثوابه على الله الجنة.
گفتنى است كه پاداش شكوهبار اين سوره نه تنها براى خواندن، بلكه به منظور خواندن، انديشيدن، دور داشتن خود و جامعه خود از اين خصلت‏هاى زشت و رياكارانه و عمل به مقررات عادلانه و بشردوستانه خدا و رعايت حقوق انسان‏ها و كرامت آنان است و نه شكستن آنان.

[فاطمه]

5 - دورنمايى از محتواى اين سوره
در اين سوره مباركه، محور و مدار بحث پس از گراميداشت ياد بلند و نام باعظمت و انسان‏ پرور خدا، شيوه‏ هاى ناسالم و روش‏هاى تخريبى و رياكارانه و خصلت‏هاى نكوهيده و سوداگرانه روانى، اخلاقى، زبانى، رفتارى، اجتماعى و سياسى دوچهره‏ ها و نفاق‏ گرايان است، و قرآن ضمن توجه دادن به اين بحث‏هاى حساس و دقيق، آسيب شناسانه از تاريك‏ انديشى و توطئه ‏پردازى و دروغ ‏بازى و دروغ‏ بافى نيز هشدار داده و دشمنى آشتى‏ ناپذير و بيمارگونه آنان را با مردم توحيدگرا و آزادى‏ خواه و كمال‏ جو و اصلاح‏طلب و شايسته‏ كردار را رو كرده است.
آن گاه به مردم باايمان توجه داده است كه مباد نعمت‏هاى خدا و بهره‏ ورى از مواهب دنيوى و ارزش‏هاى مادى آنان را از ياد خدا غافل ساخته و به آفت مستى و پستى گرفتار سازد و براى امنيت بخشيدن به آنان از مستى قدرت و ثروت و امكانات و موفقيت‏ها به آنان توجه مى‏ دهد كه هرگز خدا را فراموش نكنند و از نعمت‏هاى او در راه محروميت‏ زدايى و دست‏گيرى از بينوايان و تقويت نهادهاى بشردوستانه و پاسدارى از حقوق و كرامت انسان‏ها بهره جويند تا پيش از فرارسيدن مرگ و نقطه پايان زندگى و يا جابه جايى نعمت‏ها به دريغ جانكاه و حسرت‏ بار گرفتار نشوند.

[فاطمه]

besm23


تفسیر مجمع البيان

آشنايى با اين سوره‏
اين سوره، شصت و چهارمين سوره از سوره‏ هاى يكصد و چهارده‏گانه قرآن شريف را تشكيل مى‏ دهد. خوب است به نكاتى از شناسنامه ‏اش بنگريم تا با ويژگى هاى آن آشنا گرديم:

1 - نام اين سوره‏
واژه «تغابن» نام اين سوره مباركه است كه از آيه نهم برگرفته شده است.
اين واژه به مفهوم گول خوردن، زيان ديدن و باختن و بازنده شدنِ در زندگى آمده و يكى از نام‏هاى روز رستاخيز است، چرا كه در آن روز دشوار برخى برنده مى‏ شوند و برخى بازنده و زيانكار؛ گروهى بدان دليل كه در زندگى درست نينديشدند و كار شايسته‏ اى براى سراى باقى و جهان ماندگار و زندگى پاينده آن انجام نداده ‏اند و توشه ‏اى نيندوخته‏ اند احساس زيان‏كارى و باختن مى‏ كنند و گروهى بدتر از آن‏ها به خاطر به همراه آوردن بار گرانى از ستم و حق‏كشى و شرارت و پايمال ساختن حقوق انسان‏ها.

2 - فرودگاه آن‏
در اين مورد ديدگاه‏ها اندكى متفاوت است:
1 - به باور بيشتر مفسران و محدثان اين سوره در مدينه فرود آمده است.
2 - امّا از ديدگاه «ابن عباس»، جز سه آيه آخر اين سوره، ديگر آيات در مدينه بر قلب مصفاى پيامبر فرود آمده است.
3 - پاره ‏اى نيز بر آنند كه همه آيات اين سوره در مكه و در كنار كهن‏ترين معبد توحيد و تقوا بر جان نورانى محمد (ص) فرود آمده است.

[فاطمه]

3 - شمار آيات و واژه‏ هاى آن‏
از ديدگاه همه مفسران و محدثان اين سوره از هجده آيه تشكيل شده است. شمار واژه ‏هايى كه اين سوره را ساخته است 241 واژه مى‏ باشد و حرف‏هايى كه در ساختن آن به كار رفته، 1070 حرف مى‏ باشد.

4 - پاداش تلاوت شايسته و بايسته آن‏
1 - از پيامبر گرامى آورده ‏اند كه فرمود:
و مَنْ قرأ سورة التغابن، دفع عنه موت الفجأة.
هر كس سوره «تغابن» را تلاوت كند و در معارف و مفاهيم آن براى راهيابى به سوى حق و درست‏ انديشى و عملكرد شايسته بينديشد، مرگ ناگهانى از او دور مى‏ گردد.

2 - و از حضرت صادق آورده‏ اند كه فرمود:
مَنْ قرأ سورة التغابن فى فريضته، كان شفيعة له يوم القيامة و شاهد عدل عند من يجيز شهادتها ثم لاتفارقه حتى يدخل الجنة.
كسى كه سوره «تغابن» را در نماز فريضه‏ اش بخواند، اين سوره در روز رستاخيز شفيع او خواهد شد، و در نزد كسى كه شفاعت او را مى‏ پذيرد و به آن اجازه شفاعت مى‏ دهد، گواه عادلى به سود او خواهد بود و از او جدا نمى‏ گردد تا به بهشت درآيد.

[فاطمه]

5 - دورنمايى از مفاهيم آن‏
در آيات هجده ‏گانه اين سوره پس از ياد بلند و نام باعظمت پديدآورنده هستى، به اين معارف انسان ساز و اين مفاهيم الهام‏ بخش توجه داده شده است:

1 - به يكتايى و بى‏ همتايى خدا و درس توحيدگرايى و يكتاپرستى،
2 - به موهبت آزادى پس از آفرينش انسان،
3 - به شناخت صفات خدا،
4 - به برخى از كارهاى شگرف او درآفرينش و تدبير جهان،
5 - به هشدار براى درس ‏آموزى و عبرت گرفتن از سرنوشت جامعه‏ هاى پيشين،
6 - به هشدار از قانون‏ شكنى و گناه در آشكار و نهان، چرا كه عالم محضر خداست و چيزى از او پوشيده نخواهد ماند.
7 - به معاد و جهان پس از مرگ و پاداش و كيفر آن،
8 - به روز زيان كارى و افسوس و يا برنده شدن وبازنده شدن انسان‏ها به خاطر انديشه و عملكردشان در دنيا،
9 - به فرمانبردارى از خدا و پيامبر يا توجه دادن به وحى و رسالت،
10 - به انفاق در راه حق و دست گيرى از محرومان و آبرومندان براى تقرب به خدا،
11 - به هشدار از «فتنه» ثروت‏ها و فرزندان،
12 - به يكى از رازهاى رستگارى و نجات،
13 - به تشويق به قرض‏ الحسنه،
14 - به چهار وصف و ويژگى انديشاننده از اوصاف خدا،
و نكات ظريف و دقيق و درس ‏آموز ديگرى كه در تفسیر خواهد آمد.

[گل مريم]

besm18


تفسیر مجمع البيان

آشنايى با اين سوره‏
اين سوره مباركه شصت و پنجمين سوره از شمار سوره‏ هاى قرآن شريف است كه در سال‏هاى 9 - 7 از هجرت پيامبر به تدريج بر جان نورانى آن انسان والا و برگزيده نازل شده است. به جاست به شناسنامه‏ اش بنگريم:

1 - نام اين سوره‏
نام مشهور و معروف اين سوره، «طلاق» - به مفهوم رها ساختن و طلاق دادن و گسستن پيوند زندگى خانوادگى ميان دو همسر - است، امّا در ميان مفسران و محدثان به سوره «نساء قصرى»، به مفهوم كوچك‏تر و كوتاه‏تر نيز آمده است، كه در برابر سوره «نساءِ بزرگ» مى‏باشد.
اين دو نام، هر يك به تناسبى به اين سوره نهاده شده است، چرا كه از سويى در اين سوره موضوع طلاق و مسايل و احكام مربوط به آن، نظير عدّه طلاق مورد بحث قرار گرفته و به آن نام طلاق داده شده است، و از دگر سو بدان دليل كه در اين سوره احكام و مقررات خانوادگى به صورت كلى آمده است، به نام سوره «نساءِ قصرى»، به مفهوم سوره نساء كوچك‏تر نيز خوانده شده است.
«ابن مسعود» در روايت مربوط به عدّه مى‏ گويد:
هر كس مى‏ خواهد من حاضرم با او مباهله كنم كه اين سوره، پس از آيه مباركه 234 بقره - كه بيانگر عده زنانى است كه شوهرانشان از دنيا مى‏ روند - فرود آمده تا آن موضوع و حكم آن را با آيه 4 اين سوره كامل گرداند و روشن سازد كه: اگر عدّه زنانى كه همسرشان از دنيا مى‏ رود، چهار ماه و ده روز است، عدّه پاره‏ اى از زنان سه ماه است و عدّه زنان باردار اين است كه فرزند خود را به دنيا آورند.

[گل مريم]

2 - فرودگاه اين سوره‏
آيات دوازده‏گانه اين سوره مباركه به اتفاق نظر مفسران و محدثان در مدينه بر قلب پاك پيامبر فرود آمده است و در اين مورد اختلاف نظرى نيست.

3 - شمار آيه‏ ها و واژه‏ ها و حروف آن‏
از ديدگاه قاريان بصره اين سوره يازده آيه دارد، امّا از ديدگاه ديگران داراى دوازده آيه است.
اين سوره از 278 واژه و 1160 حرف پديد آمده است.

4 - پاداش تلاوت آن‏
از پيامبر گرامىsallallah آورده‏ اند كه فرمود:
و مَنْ قرأ سورة الطّلاق مات على سنة رسول الله.
هر كس سوره طلاق را آگاهانه و خالصانه و براى رعايت مقررات خدا تلاوت كند، بر سبك و سنّت پيامبر جهان را بدرود خواهد گفت.

و از حضرت صادق alayhe آورده ‏اند كه فرمود:
مَنْ قرأ سورة الطلاق و التحريم فى فريضته اعاذه ‏الله تعالى من ان يكون يوم القيامة ممن يخاف او يحزن، و عوفى من النار، و ادخله الله الجنة بتلاوته اياهما، و محافظته عليهما لانّها للنبى(ص).(470)
هر كس سوره «طلاق» و «تحريم» را در نمازهاى واجب خود بخواند، خدا او را از اين كه در روز رستاخيز ترس و اندوهى به او برسد پناه مى ‏دهد، و از آتش دوزخ معاف مى‏ گردد، و خدا او را به پاداش تلاوت اين دو سوره و مراقبت بر عمل به مفاهيم و مقررات آن‏ها، به بهشت پرطراوت و زيبا درخواهد آورد...

[گل مريم]

5 - دورنمايى از مفاهيم اين سوره‏
در اين سوره، همان سان كه از نام و عنوان آن هويداست، پس از ياد و نام باعظمت خدا، موضوع انحلال پيوند زناشويى و مقررات آن و پيامدهايش مورد بحث قرار گرفته است، و آن گاه معارف انسان‏پرور و ارزشمندى چون:
قانون‏گرايى و رعايت مرزهاى مقررات خدا،
رعايت جدّى حقوق و حرمت زنان، حتى پس از گسست پيوند خانوادگى،
موضوع پروا و ره ‏آورد زندگى‏ ساز آن در نظام خانواده و اجتماع،
روح توكل و اعتماد به خدا در زندگى انسان،
فرجام تكان دهنده و دردناك سركشى و قانون‏ ستيزى جامعه‏ ها و حكومت‏ها،
هدفدارى و هدفمندى آفرينش، و ده‏ها نكته ظريف و پند و اندرز دقيق و سازنده و بيدارگر ديگرى كه در تفسیر سوره خواهد آمد، به تابلو رفته است.

[گل مريم]

آشنايى با اين سوره‏
سوره مباركه تحريم در شمار سوره‏ هاى قرآن، شصت و ششمين سوره است. اينك به شناسنامه‏اش مى‏ نگريم:

1 - نام آن‏


besm8



نام اين سوره، «تحريم» به مفهوم حرام ساختن و ممنوع اعلام داشتن چيزى آمده است؛ و اين نام از نخستين آيه آن برگرفته شده، چرا كه در اين آيه خداى فرزانه روى سخن را به پيامبرش مى‏ كند و از آن حضرت مى‏ پرسد: چرا براى خشنودى همسرانش آنچه را خدا براى او روا و حلال گردانيده است، آن را حرام مى‏ سازد؟
و بدين وسيله در حقيقت آن زنانى را به باد سرزنش و نكوهش مى‏ گيرد كه با پندارها و بافته‏ ها و عملكرد نادرست خويش، فضا و شرايطى در خانه پديد آوردند كه پيامبر چنين واكنشى از خود نشان داد و مورد خطابِ آميخته به مهر و عتاب قرار گرفت كه: هان اى پيامبر! چرا براى خشنودى همسرانت، آنچه را خدا براى تو حلال گردانيده است، حرام مى‏ سازى؟

2 - فرودگاه آن‏
اين سوره مباركه مدنى است و به باور مفسران و محدثان همه آيات آن در مدينه بر قلب پاك پيامبر فرود آمده است.

3 - شمار آيه‏ ها و واژه ‏هاى آن‏
اين سوره در سال دهم از هجرت پيامبر گرامى sallallah فرود آمده و به اتفاق همه مفسران، داراى 12 آيه است.
اين سوره از 249 واژه، و از 1163 حرف پديد آمده است.

[گل مريم]

4 - پاداش تلاوت آن‏
در اين مورد از پيامبر گرامىsallallah آورده ‏اند كه فرمود:
و مَنْ قرأ سورة يا ايها النبى لم تحرم ما احل‏الله لك... اعطاه الله توبة نصوحاً.
هر كس سوره تحريم را آن گونه كه بايد تلاوت كند و در مفاهيم و معارف آن بينديشد و عمل كند، خدا به او توفيق توبه ‏اى خالص و سازنده ارزانى مى‏ دارد.

5 - دورنمايى از مفاهيم اين سوره‏
در اين سوره پس از نام بلند و ياد الهام ‏بخش خدا، با مفاهيم ارزشمند و معارف انسان ‏پرورِ متنوعى روبه ‏رو مى‏ گرديم كه هر كدام درس‏ آموز و زندگى‏ ساز و انسان ‏پرورند، و تعمق و دل دادن به آن‏ها مى ‏تواند فضاى جامعه و خانه و محيط كار و زندگى را نورافشان و آرامش ‏بخش سازد و زمينه را براى رشد و كمال و اوج و سازندگى فراهم آورده و ميكرب ناامنى و نگرانى و واپسگرايى و خمودگى را بزدايد و بپالايد.

در اين سوره از جمله با اين عناوين و مطالب روبه ‏رو خواهيم شد:
خطاب آميخته به مهر و عتاب يا گراميداشت پيامبر،
تشويق به رازدارى و هشدار از پرده‏ درى و افشاگرى،
ويژگى‏ هاى يك همسر و همدم مترقى و شايسته،
يادى تكان دهنده از رستاخيز و عذاب دوزخ،
توجّه دادن به مسئوليت‏هاى خانوادگى،
دعوت به توبه ‏اى راستين و خالصانه،
جهاد مسلحانه و همه ‏جانبه با كفرگرايان تجاوزكار،
جهاد فكرى و علمى و سياسى و اجتماعى با منافقان،
دو نمونه عبرت‏ آموز،
نمونه‏ هاى درخشان پاكى و برازندگى و روشنفكرى در گذر زمان،
مسئوليت تربيت در نظام خانواده،
توبه و اصلاح‏ طلبى و اصلاح ‏پذيرى واقعى،
ره ‏آورد دگرگون‏ ساز آن،
شرايط توبه راستين،
و ده‏ها نكته ظريف و دقيقى كه در تفسیر خواهد آمد.

[گل مريم]

...ا..6..



تفسیر مجمع البيان

آشنايى با اين سوره‏
اين سوره در شمار سوره‏ ها، شصت و هفتمين سوره است كه در سال هفتم از بعثت و پس از سوره طور، در مكّه و كنار كهن ‏ترين معبد توحيد و تقوا بر جان مصفاى پيامبر آزادى و عدالت فرود آمده است.

1 - نام اين سوره‏
فرمانروايى بر كران تا كران هستى در دست تواناى خداست، و او بر هر چيزى تواناست. اين سوره با اين فراز بلند و اين آيه آغاز مى‏ گردد، و نام آن نيز از همين آغازين آيه آن دريافت مى‏ شود كه مى‏ فرمايد:
تبارك الّذى بيده الملك.

به اين سوره «مُنجيه» نيز گفته شده است، چرا كه هر كس هماره آن را تلاوت كند و با آن همراه و همدم باشد، او را از عذاب قبر نجات خواهد داد، چرا كه اين در روايت آمده است.
و نيز نام ديگرش «واقيه» است، چرا كه از پيامبرsallallah آورده ‏اند كه فرمود:
انّها الواقية من عذاب القبر.
تلاوت اين سوره انسان را از عذاب قبر پناه مى ‏دهد و نگاه مى‏ دارد.

[گل مريم]

2 - فرودگاه آن‏
همه مفسران و محدثان بر اين عقيده ‏اند كه همه آيات اين سوره مباركه در مكّه و در كنار خانه خدا بر قلب نورانى پيامبر مهر و روشنايى فرود آمده است.

3 - شمار آيه ‏ها و واژه‏ هاى آن‏
از ديدگاه قاريان مكّه و پاره ‏اى از قاريان اخير مدينه، اين سوره داراى 31 آيه است، امّا ديگر قاريان، آيات آن را 35 آيه به شمار آورده‏ اند، و دليل اين تفاوت ديدگاه آن است كه گروه نخست «قد جائنا نذير» را يك آيه شمرده ‏اند، امّا ديگران آن را نصف آيه به حساب آورده ‏اند.
گفتنى است كه اين سوره از 235 واژه و 1212 حرف پديد آمده است.

4 - پاداش تلاوت آن‏
درباره فضيلت اين سوره و پاداش تلاوت آن روايات متعددى رسيده است، كه براى نمونه به برخى از آن‏ها مى‏ نگريم:

1 - از پيامبر گرامى sallallah آورده ‏اند كه فرمود:
مَنْ قرأ سورة تبارك فكانّما احيا ليلة القدر.
هر كس سوره «ملك» را آن گونه كه شايسته است تلاوت كند و در آن براى عمل بينديشد، بسان آن است كه گويى شب قدر را شب ‏زنده ‏دارى داشته است.

[گل مريم]

2 - و نيز آورده ‏اند كه فرمود:
وددت أن تبارك الملك فى قلب كل مؤمن.
دوست مى‏ دارم كه سوره «ملك» در صفحه قلب همه مردم با ايمان و كمال‏ جو ثبت شود.

3 - و نيز آورده ‏اند كه فرمود:
انّ سورة من كتاب اللّه ما هى الاّ ثلاثون آية شفعت لرجل، فاخرجته يوم القيامة من النار، و ادخلته الجنة و هى سورة تبارك.

در كتاب خدا سوره‏ اى است كه تنها 30 آيه دارد و در روز رستاخيز با شفاعت خويش، تلاوت ‏گران و عمل ‏كنندگان به قرآن را از آتش دوزخ رهايى بخشيده و به بهشت پرطراوت و زيبا اوج مى‏ بخشد، و آن سوره «ملك» است.

«ابن مسعود» آورده است كه: وقتى مرده ‏اى را به قبر مى ‏سپارند، از سمت پاى او فرشته عذاب وارد قبر مى ‏گردد، امّا به او گفته مى‏ شود: شما را بر كيفر او راهى نيست، چرا كه او سوره «ملك» را تلاوت مى ‏كرد. فرشته عذاب از بالاى سر او وارد قبرش مى ‏گردد، امّا زبان او به حركت مى‏ آيد و مى‏ گويد: شما را راهى براى كيفر اين بنده خدا نيست، چرا كه او به وسيله من سوره «ملك» را تلاوت مى ‏كرد. آرى، اين سوره عذاب قبر را از انسان دور مى ‏سازد. در تورات نيز نام بلند آن آمده است و هر كس شبان‏گاهان آن را تلاوت كند چنان است كه گويى آن را بسيار خوانده، و نيكو تلاوت كرده است.

[گل مريم]

4 - از امام باقرalayhe آورده‏ اند كه فرمود:
سورة الملك هى المانعة، من عذاب القبر، و هى مكتوبة فى التوراة سورة الملك، و من قرأ فى ليلة فقد اكثر، و اطاب و لم يكتب من الغافلين...
سوره «ملك»، سوره «مانعه» خوانده شده است، چرا كه از عذاب قبر جلوگيرى مى‏ كند. اين سوره در تورات نيز به عنوان سوره «ملك» نوشته شده است و كسى كه آن را شايسته تلاوت كند و در معارف آن بينديشد، در شبانگاهى كه آن را خوانده، بسيار خوانده و پاكيزه تلاوت كرده و از غفلت زدگان به حساب نمى ‏آيد.
آن‏گاه افزود: من پس از نماز عشاء و پيش از ركوع نافله آن را مى‏ خوانم...

5 - و از حضرت صادق alayhe آورده ‏اند كه فرمود:
من قرأ سورة تبارك... فى المكتوبة قبل أن ينام لم يزل فى امان اللّه حتى يصبح، و فى امانه يوم القيامة حتى يدخل الجنة ان شاء اللّه.
هر كس در نمازش پيش از آن كه بخوابد، سوره «ملك» را تلاوت كند، آن شب را تا بامداد در امان خدا خواهد بود، و اگر هماره آن را بخواند، در روز رستاخيز در امان اوست تا به بهشت پر طراوت و نعمت خدا وارد گردد، ان شاء اللّه.

[گل مريم]

5 - دور نمايى از مفاهيم آن‏
اين سوره مباركه كه سر آغاز جزء بيست و نهم از قرآن شريف و از سوره ‏هاى مكّى است با نام بلند و ياد الهام بخش خداى فرزانه و بنده نواز آغاز مى ‏گردد، آن‏گاه با طرح موضوع بسيار مهم فرمانروايى او بر كران تا كران هستى، يك سلسله از معارف و مفاهيم بلند و انسان ‏پرور را به تابلو مى‏ برد، و پس از آن با ترسيم وصف و ويژگى ديگر ذات بى ‏همتاى او - كه بخشايندگى است - پايان مى‏ گيرد.

اگر بر آن باشيم كه تابلويى كوچك از مفاهيم ارزشمند اين سوره را در چشم انداز خويش پيش از مطالعه آن قرار دهيم، با اين معارف و نكات روبه ‏رو مى‏ گرديم:

1 - جاودانگى ذات بى‏ همتاى خدا،
2 - فرمانروايى و مالكيت او،
3 - دو معماى ناشناخته مرگ و حيات،
4 - فلسفه آزمون در زندگى انسان،
5 - راز نگونسارى و سقوط به دوزخ،
6 - گوشه ‏اى از عذاب سهمگين رستاخيز براى كفرگرايان و اصلاح‏ ناپذيران،
7 - پرتوى از پاداش پرشكوه خردمندان خداترس،
8 - پاداش‏ها در سراى آخرت بر اساس زندگى خردمندانه دنيا خواهد بود و نه...
9 - علم و آگاهى خدا،
10 - پرتوى از نعمت‏هاى او در زمين و زمان،
11 - آفرينش شگفت‏ انگيز پرندگان و راز پرواز آنها،
12 - چرا اين همه خيره ‏سرى و اصلاح‏ ناپذيرى،
13 - يك سلسله پرسش‏هاى تفكرانگيز و بيدارگر،
14 - ترسيم جالبى از راز رستگارى حق ‏طلبان و رمز تيره‏ روزى حق ‏ستيزان و ده‏ها نكته ظريفى كه خواهد آمد.

[گل مريم]

-4-9-
اين سوره مباركه شصت و هشتمين سوره قرآن است، كه پس از سوره «علق» بر جان گرامى پيامبر دانش و قلم و فرهنگ و معنويت فرود آمده، و با اين بيان دومين سوره ‏اى است كه نازل شده است.

1 - نام اين سوره‏
نام جاودانه و پرجاذبه اين سوره، «قلم»، يا سبمل فرهنگ و تمدن و پيشرفت است، و نه شمشير! و خداى آن، در آغازين آيه‏ اش به قلم سوگند ياد مى‏ كند و به خون جوشان آن، كه با گذر بر سطرها و صفحه‏ ها آن را رنگين مى سازد و سر نوشت فرد، خانواده و جامعه ها را رقم مى زند!

آيا اين خود از شگفتى ‏هاى روزگار و معجزه‏ هاى قرآن و پيامبر نيست كه در عصر حاكميت خشونت و خيرگى و جنگ و جنون و بى‏رحمى و قساوت و بيدادگرى و اوج پايمال‏ شدن حقوق و حرمت بشر، قرآن در نخستين سوره ‏اش از دانش، بينش، قلم و كتاب سخن مى‏ گويد و در دومين سوره ‏اى كه بر قلب مصفاى محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) فرود آمده است، به قلم و خون جوشان آن سوگند ياد مى ‏كند؟!
آيا به راستى اين معجزه و سند صداقت پيامبر و درستى پيام او نيست؟
آرى، اين سوره اين گونه آغاز مى‏ گردد: ن و القلم و ما يسطرون...
و آن گاه نام آن نيز از همين آيه دريافت مى‏ گردد. اين سوره را به نام «نون» نيز خوانده ‏اند.

[گل مريم]

2 - فرودگاه آن‏
در مورد فرودگاه اين سوره دو نظر آمده است:

1 - گروهى از جمله «حسن»، «عكرمه» و «عطاءء» برآنند كه آيات دلنواز اين سوره در مكّه فرود آمده است.
2 - امّا برخى ديگر، از جمله «ابن عباس» برآنند كه بخش‏هايى از آيات آن در مكّه و بخش‏هايى در مدينه بر قلب پاكيزه پيامبر دانش و معنويت فرود آمده است.

3 - شمار آيه‏ ها و واژه ‏هاى آن‏
شمار آيه‏ ها و واژه ‏هاى آن از ديدگاه همه مفسران و قرآن‏ پژوهان 52 آيه است، و اين آيات در سال‏هاى نخست بعثت نبوى بر آن حضرت فرود آمده است.
اين سوره از 1356 واژه، و 3000 حرف پديد آمده است.

[گل مريم]

4 - پاداش تلاوت آن‏
در اين مورد از پيامبر گرامى صلی الله علیه و آله و سلم آورده ‏اند كه فرمود:
و من قرأ سورة «ن و القلم» اعطاه ثواب الّذين حسن اخلاقهم.

كسى كه سوره «قلم» را با جان و دل تلاوت كند و در پيام انسان‏پرور آن بينديشيد، خداوند به او پاداش پرشكوه آراستگان به ارزش‏هاى راستين اخلاقى و انسانى را ارزانى مى‏ دارد.

و نيز از حضرت صادق علیه السلام آورده ‏اند كه فرمود:
من قرأ سورة «ن و القلم» فى فريضة او نافلة آمنه اللّه آن يصيبه فى حياته فقراً ابداً و اعاذه اذا مات من ضمة القبر ان شاء اللّه.

هر كس سوره «قلم» را آن گونه كه بايد در نمازهاى واجب يا نافله بخواند، و آن را مشعل فرار راه زندگى سازد، خدا او را براى هميشه از بلاى فقر و نيازمندى به زرپرستان در امان داشته و پس از مرگ او را از فشار قبر و گرفتارهاى آن پناه مى‏ دهد.

[گل مريم]

5 - دورنمايى از مفاهيم آن‏
اين سوره مباركه پس از ياد و نام بلند و الهام ‏بخش خدا، در آغازين آيات روشنگر خويش به قلم و آن چه را به وسيله آن مى ‏نگارند سوگند ياد مى‏ كند، تا همه عصرها و نسل‏ها را به سلامت عقلى و روانى و آراستگى اخلاقى و رفتارى پيامبر توجه داده، و ضمن طرح موضوع مهم وحى و رسالت، و پاسخ شايسته به دشمنان ناجوانمرد پيامبر كه به جاى حق‏ پذيرى و ايمان و يا مبارزه منطقى و مسالمت ‏آميز با آن حضرت، بارانى از تهمت‏ها و نارواها را بر او و راه رسم توحيدى و عادلانه و بشر دوستانه ‏اش مى‏ باراندند، و با پخش امواج دروغ و تحريف، بر آن بودند تا راه رشد و هدايت را بر مردم ببندند.
جالب است كه آيات پايان بخش سوره نيز - پس از طرح معارف انسان پرور و درس‏هاى متنوعى در قالب ده‏ ها آيه با گراميداشت پيامبر و نفى تهمت‏هاى ظالمان و اصلاح‏ ناپذيران به پايان مى‏ رسد و در ميان آن آغاز و اين انجام سوره، از جمله با اين عنوان‏ها و مفاهيم رو به رو مى‏ گرديم:

به خون جوشان قلم سوگند!
زندگى در پرتو اخلاق،
هشدار از همكارى با اصلاح ‏ناپذيران،
گراميداشت قلم و پاسداشت حرمت و آزادى آن،
خصلت‏هاى نكوهيده اصلاح ستيزان،
بلاى بخل و انحصار طلبى،
فرمان شكيبايى،
درس دليل خواهى در برابر ادعاها،
روز ناتوانى و درماندگى زورمداران،

[myfavorite1]

ممنونم از نوشته خوبتون

[partoclinic]

سپاس و تشکر فراوان
لطفا از سایت من هم دیدن نمایید.