امام حسن مجتبی

[یا علی ابن الحسین]

امام حسن (ع ) در شب نیمه ماه رمضان سال سوّم هجرت در مدینه تولد یافت . وى نخستین پسرى بود كه خداوند متعال به خانواده على و فاطمه عنایت كرد. رسول اكرم (ص ) بلافاصله پس از ولادتش ، او را گرفت و در گوش راستش ‍ اذان و در گوش چپش اقامه گفت . سپس براى او گوسفندى قربانى كرد، سرش را تراشید و هموزن موى سرش - كه یك درم و چیزى افزون بود - نقره به مستمندان داد. پیامبر (ص ) دستور داد تا سرش را عطرآگین كنند و از آن هنگام آیین عقیقه و صدقه دادن به هموزن موى سر نوزاد سنت شد. این نوزاد را حسن نام داد و این نام در جاهلیت سابقه نداشت . كنیه او را ابومحمّد نهاد و این تنها كنیه اوست .
تاريخ شهادت آن حضرت و مقدار عمر آن بزرگوار در آن روز، در روايات شيعه و اهل سنت اختلاف بسيار است، كه عمده آنها اقوال زير است:

1.آخر ماه صفر سال 49 هجرى در سن 47 سالگى. (1)
2.هفتم ماه صفر سال 49 يا سال 50 در 47 سالگى يا 48 سالگى. (2)
3.بيست و هشتم ماه صفر سال 50 يا 49 هجرى در 47 يا 48 سالگى. (3)
4.شهادت آن حضرت در سال 49 و در سن 45 سالگى آن حضرت بوده. (4)
5.شهادت آن حضرت در پنجم ربيع الاول سال 49 يا 50 هجرت در سن 47 سالگى بوده است. (5)
و چنانكه مى‏دانيم، مشهورترين اقوال در اين باره از نظر تاريخ شهادت، همان قول سوم و دوم است، و ضعيفترين آنها نيز قول پنجم مى‏باشد، و مشهورترين اقوال در مورد عمر آن حضرت نيز همان چهل و هفت‏سالگى است، چنانكه از مجلسى(ره)نيز نقل شده است.
و صاحب كتاب منتخب التواريخ گويد: خلافى نيست در اينكه وفات آن حضرت در روز پنجشنبه بوده است، و الله العالم.
پى‏نوشتها:
1.بحار الانوار، ج 44، صص 140-134، به نقل از كافى و تهذيب و كفاية النصوص.
2.بحار الانوار، ج 44، ص 134، به نقل از دروس شهيد و مصباح كفعمى.
3.مناقب ابن شهرآشوب، ج 4، ص 29 و بحار الانوار، ج 44، ص 149 به نقل از كتاب العدد.
4.كشف الغمة، ج 2، ص 161، به نقل از جنابذى از علماى اهل سنت.
5.كشف الغمه، ج 2، ص 160، به نقل از ابن طلحه شافعى.

[یا علی ابن الحسین]

داستان ولادت و مراسم نامگذارى
و اما داستان ولادت به گونه‏اى كه در روايات شيخ صدوق(ره)در امالى و علل و عيون اخبار الرضا(ع)و روايات ديگر محدثين شيعه و اهل سنت آمده و از امام سجاد(ع) روايت‏شده اين گونه است كه فرمود:
چون فاطمه(س)فرزندش حسن را به دنيا آورد، به پدرش على(ع)عرض كرد: نامى براى او بگذار، على(ع)فرمود: من چنان نيستم كه در مورد نامگذارى او به رسول خدا پيشى گرفته و سبقت جويم.در اين وقت رسول خدا(ص)بيامد، و آن كودك را در پارچه زردى پيچيده، به نزد آن حضرت بردند.حضرت فرمود: مگر من به شما نگفته بودم كه او را در پارچه زردنپيچيد؟سپس آن پارچه را به كنارى افكند و پارچه سفيدى گرفته و كودك را در آن پيچيد، آنگاه رو به على(ع)كرده فرمود: آيا او را نامگذارى كرده‏اى؟
عرض كرد: من در نامگذارى وى به شما پيشى نمى‏گرفتم!
رسول خدا(ص)فرمود: من هم در نامگذارى وى بر خدا سبقت نمى‏جويم!
در اين وقت‏خداى تبارك و تعالى به جبرئيل وحى فرمود كه براى محمد پسرى متولد شده، به نزد وى برو و سلامش برسان و تبريك و تهنيت گوى و به وى بگو: براستى كه على نزد تو به منزله هارون است از موسى، پس او را به نام پسر هارون نام بنه!
جبرئيل از آسمان فرود آمد و از سوى خداى تعالى به وى تهنيت گفت و سپس اظهار داشت: خداى تبارك و تعالى تو را مامور كرده كه او را به نام پسر هارون نام بگذارى. رسول خدا(ص)پرسيد: نام پسر هارون چيست؟عرض كرد: «شبر».فرمود: زبان من عربى است؟ عرض كرد: نامش را«حسن‏»بگذار، و رسول خدا(ص)او را حسن ناميد... (2)
و در برابر اين روايت، روايات ديگرى هم در كتابهاى علماى شيعه و اهل سنت آمده كه چون حسن(ع)به دنيا آمد، على(ع)او را«حرب‏»ناميد، و چون رسول خدا(ص)اطلاع يافت‏به على(ع)دستور داد آن نام را به‏«حسن‏»تغيير دهد... (3)
و يا اينكه على(ع)نام اين نوزاد را«حمزه‏»گذارد و چون حسين به دنيا آمد نام او را«جعفر»گذارد، و پس از آن رسول خدا(ص)على(ع)راطلبيده و به او فرمود: به من دستور داده شده كه نام اين فرزند خود را تغيير دهم، سپس به على(ع)دستور داد كه نام آن دو را«حسن‏»و«حسين‏»بگذارد، و على(ع)نيز به دستور آن حضرت عمل كرد... (4)
ولى همان گونه كه صاحب كشف الغمه گفته است، اين مطلب بعيد به نظر مى‏رسد، و خلاف مشهور و ضعيف است، و مشهور همان است كه در روايت‏بالا ذكر شد، و باقر شريف در كتاب حياة الحسن اين گونه روايات را از موضوعات و جعليات دانسته و دليلهايى بر اين مطلب ذكر كرده كه بهتر است‏براى اطلاع بيشتر به همان كتاب مراجعه نماييد. (5)
و در روايات بسيارى از طريق اهل سنت آمده كه اين دو نام شريف‏«حسن‏»و«حسين‏»در جاهليت‏سابقه نداشته و از نامهاى بهشتى است، و متن يكى از آن روايات كه طبرى در كتاب ذخائر العقبى روايت كرده، اين گونه است كه عمران بن سليمان گفته:
«الحسن و الحسين اسمان من اسماء اهل الجنة، ما سميت‏بهما فى الجاهلية‏» (6)
(حسن و حسين دو نام از نامهاى اهل بهشت است كه در زمان جاهليت‏سابقه نداشته است.)