آيات حجاب -حجاب در قرآن

[مشکاة]

در كدام آيه قرآن به «حجاب» اشاره شده، برخى ها گفته اند اصلاً حجاب در قرآن به معناى چادر نيست آيا اين حرف صحيح است؟




«حجاب» به معناى پرده، حاجب، پوشيدن و پنهان كردن و مانع، خواه مانع مادّى مانند پرده و ديوار

( راغب اصفهانى، المفردات فى غرائب القرآن، قم، نشرالكتاب، ج دوم، ص 108 ؛ سيد على اكبر قرشى، قاموس قرآن، ج 2، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1361، ج سوم، ص 103-105؛ مريم (19)، آيه 33 ؛ احزاب (33)، آيه 17 ؛ اعراف (7)، آيه 53. )
و يا مانع معنوى است. اين واژه هفت بار در قرآن كريم آمده و معناى آن در اين هفت مورد چيزى است كه شورى (42)، آيه 51 ؛ فصلت (41)، آيه 5 ؛ اسراء (17)، آيه 45.
از هر نظر، مانع ديده شدن چيزى ديگرى مى شود. چنان كه درباره زنان پيامبرصلى الله عليه وآله در قرآن مجيد مى خوانيم: «وَ إِذا سَألْتمُوهُنَّ مَتاعا فَسألوهُنَّ مِن وَراءِ حجابٍ...»؛ احزاب (33)، آيه 53.؛
«(-(به مسلمانان مرد سفارش شده)-) اگر از زنان چيزى خواستيد از پشت پرده درخواست كنيد».
با توجه به ذيل آيه كه مى فرمايد: «ذَلِكَ اَطهُر لقلوبِكم و قُلوبِهُنَّ» مى توان فهميد كه مسئله آداب معاشرت زن و مرد با يكديگر را مطرح مى كند؛ چنان كه صدر آيه در همين موضوع بود و در آيات 32 و 60 سوره احزاب كه در خصوص حجاب اسلامى و نحوه برخورد و ارتباط زن و مرد نامحرم با هم رهنمود مى دهد، لذا به كارگيرى كلمه «حجاب» در قرآن كريم، به معناى حجاب اسلامى مصطلح نيست و همين معنا سبب گرديده بسيارى گمان كنند اسلام خواسته است زن هميشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد و بيرون نرود يا مثل ويل دورانت ( مرتضى مطهرى، مسئله حجاب، ص 74.، ص 73).
بگويند: «اين امر خود مبناى پرده پوشى در ميان مسلمانان به شمار مى رود»(ويل دورانت، تاريخ تمدن، ترجمه: احمد آرام و ديگران، ج 1، ص 433و434.)
و يا مدّعى شوند: حجاب به وسيله ايرانيان به مسلمانان و اعراب سرايت كرده است، در حالى كه آيات مربوط به پوشش اسلامى زنان پيش از مسلمان شدن ايرانيان نازل شده است.

[مشکاة]

همان گونه كه ويل دورانت مى گويد و كتب تفسير شيعه و سنّى آن را تأييد مى كنند اعراب چنين پوششى نداشتند مرتضى مطهرى، پيشين، ص 22؛ ر.ك: تفاسير: فضل بن حسن طبرسى، مجمع البيان و زمخشرى، كشّاف، ذيل آيات 33 احزاب و 60 نور.
و عادتشان تبرّج و خودنمايى بود كه اسلام آن را ممنوع ساخت: «وَ لا تَبَرَّجنَ تَبَرُّجَ الجاهِليَّةِ الاُولى»؛ احزاب (33)، آيه 33.
بنابراين، گرچه پوشش، فرهنگ عمومى و رايج بين همه ملل بود، اما پوشش اسلامى به نحوى كه ضمن پرهيز از خودنمايى، حدود و مشخصات خاصى دارد، از فرهنگ اسلامى وارد فرهنگ ايرانيان شد.
در قرآن مجيد درباره حجاب و پوشش از واژه «جلباب» احزاب (33)، آيه 59. و يا «خمار» نور (24)، آيه 31. استفاده شده و در روايات در بحث نماز (كتاب الصلوة) و ازدواج (كتاب النكاح) واژه «ستر» و «ساتر» به معناى پوشش و وسيله پوشش زن در مقابل نامحرمان استفاده شده است.
ناگفته نماند؛ پوشش اسلامى بانوان به معناى حبس و زندانى كردن و قرار دادن آن پشت پرده و در نتيجه، عدم مشاركت اين گروه عظيم در فعاليت هاى اجتماعى نيست؛ چه اين كه مشاركت سياسى زنان در اسلام، زمانى به رسميت شناخته شد و آنان در كنار مردان در بيعت با رسول اكرم صلى الله عليه وآله قرار گرفتند كه عرف و جامعه آن روزگار، براى زن منزلتى قايل نبودند ممتحنه (60)، آيه 12. و در غرب، با چهارده قرن تأخير آن هم از روى اضطرار و به منظور استفاده ابزارى از احساسات و آراء سياسى زنان مطرح گرديد، بلكه حجاب و پوشش زمانى مطرح است كه زن در اجتماع حضور مى يابد اما به جهت اينكه استفاده ابزارى از او نشود و از مزاحمت ها در امان باشد لازم است كه در معاشرت با مردان بدنش را بپوشاند و به جلوه گرى و خودنمايى نپردازد و مشاركتش در فعاليت ها بر اصول انسانى و اسلامى استوار باشد مرتضى مطهرى، پيشين، ص 73 ؛ ناصر مكارم شيرازى و ديگران، تفسير نمونه، ج 17، صص 403-401..


(حقوق زن، سيد ابراهيم حسيني، كد: 32/500038)

[مشکاة]

در قرآن كريم بيش از 10 آيه در مورد حجاب و حرمت نگاه به نامحرم وجود دارد كه نشان از اهميت اين مقوله دارد و ما نيز در اين فرصت سعی داريم انواع حجاب را از ديدگاه قرآن مورد بررسی قرار دهيم. به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا) حجاب‌، در لغت به معنای مانع و پرده و پوشش آمده است و اگر به معنای عام، هر نوع پوشش و مانع از وصول به گناه را حجاب بناميم، حجاب می‌تواند اقسام متفاوتی داشته باشد، از جمله حجاب ذهنی، فكری و روحی، علاوه بر اين، در قرآن از انواع ديگر حجاب كه در رفتار خارجی انسان تجلی می‌كند، نام برده شده است، مثل حجاب و پوشش در نگاه كه به مردان و زنان، در مواجهه با نامحرم توصيه شده است.

آثار و پيامدهای رعايت حجاب در خصوص آثار فردی رعايت حجاب، می‌توان به احترام به شخصيت زن، به واسطه رعايت حجاب، مصونيت ارتباطات زن با مردان غريبه، حفظ اعتقادات مذهبی برای افراد، حفظ عفت زن و جلوگيری از فساد و ناهنجاری اشاره كرد، همچنين آثار اجتماعی رعايت حجاب عبارتند از: سلامت نسل جديد جامعه، پيشگيری از فساد اخلاقی، مبارزه با مظاهر بی‌دينی، حفظ كيان خانواده.

[مشکاة]

انواع حجاب قرآنی


1. حجاب چشم؛ خداوند در آيه 30 سوره مباركه نور می‌فرمايند؛ «قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ؛ به مردان با ايمان بگو ديده فرو نهند و پاكدامنى ورزند كه اين براى آنان پاكيزه‏تر است زيرا خدا به آنچه مى‏كنند آگاه است.» و نيز در آيه 31 همين سوره آمده است كه «وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا یُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیُوبِهِنَّ وَلَا یُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ ...؛ و به زنان با ايمان بگو ديدگان خود را [از هر نامحرمى] فرو بندند و پاكدامنى ورزند و زيورهاى خود را آشكار نگردانند ...»
2. حجاب در گفتار؛ نوع ديگر حجاب و پوشش قرآنی، حجاب گفتاری زنان در مقابل نامحرم است. و در آيه 32 سوره مباركه احزاب آمده است كه؛ «یَا نِسَاء النَّبِیِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِّنَ النِّسَاء إِنِ اتَّقَیْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَّعْرُوفًا؛ اى همسران پيامبر شما مانند هيچ يك از زنان [ديگر] نيستيد اگر سر پروا داريد پس به ناز سخن مگوييد تا آنكه در دلش بيمارى است طمع ورزد و گفتارى شايسته گوييد.» 3. حجاب رفتاری؛ نوع ديگر حجاب و پوشش قرآنی، حجاب رفتاری زنان در مقابل نامحرم است. به زنان دستور داده شده است به گونه‌ای راه نروند كه با نشان دادن زينت‌های خود باعث جلب توجه نامحرم شوند. (سوره نور، آيه 31) بر اساس گزارش ايكنا از مجموع اين مباحث، به روشنی استفاده ميشود كه مراد از حجاب اسلامی، پوشش و حريم قايل شدن در معاشرت زنان با مردان نامحرم، در خلال رفتارهای مختلف آنها، مثل نحوه پوشش، نگاه، حرف زدن و راه رفتن است، بنابراين، حجاب و پوشش زن، به منزله يك حاجب و مانع در مقابل افراد نامحرمی است كه قصد نفوذ و تصرف در حريم ناموس ديگران را دارند.

[مشکاة]

و اما چند ريشه مرتبط با حجاب عبارتند از؛


خانواده؛ اولين نهادی كه پايه حجاب در آن شكل می‌گيرد، خانواده است. واضح است كه اگر پدر و مادر به فرزند خود مسأله حجاب را آموزش ندهند و خود از آن غافل باشند، بنای ديوار حجاب كه از ابتدا به درستی شكل نگرفته ممكن است هيچگاه مستحكم و استوار نشود! يكی از وظايف مهم پدر و مادر به تصريح دين مبين اسلام تعليم و تربيت صحيح فرزندان و آموزش موضوع حجاب از اهم اين وظايف است.
مدرسه؛ در مدرسه دختر و پسر با گروه همسالانی مواجه می‌شوند كه از خانواده‌های مختلف برخاسته‌اند و با تفكر معلمی همراه می‎شوند كه خود متعلق به يكی از همين خانواده‌ها است. بديهی است هر چه سرمايه‎گذاری بيشتری در خانواده بر مسأله حجاب انجام شده باشد، در مدرسه ترويج احكام اسلامی از جمله حجاب آسان‌تر خواهد بود. آموزش صحيح در خانواده به فرزند در مواقع رويارويی با تضادهايی در گروه همسالان نسبت به آنچه در خانه آموخته نقش بسزايی در ثبات تقيد به احكام اسلامی دارد. در اينجا يك سؤال مهم هم مطرح است و آن اينكه نقش معلم در جهت‎دهی صحيح به شكل‎گيری بنيان‎ عقيدتی دانش‎آموزان چقدر است؟ آيا معلمی كه درگير مشغله فكری روزانه و معيشت زندگی خود است و به دليل نگرانی‎ مادی مجبور است چند شيفت مختلف كار كند، فرصتی برای برنامه‎ريزی دلسوزانه در جهت تربيت صحيح دانش‎آموزان و تبيين درست و صد البته هنرمندانه موضوع حجاب دارد؟!

[مشکاة]

تبليغ صحيح و تبيين درست؛ تبليغ از ريشه بلغ و به معنای رساندن كامل پيام است. اگر فرد مبلغ خود به كمال، پيام را درك نكرده باشد قطعاً در رساندن آن به توده مردم موفق نخواهد بود. در كشور ما چند نفر وجود دارند كه می‌توان گفت آنان فقط در زمينه تبليغ حجاب و پاسخگويی به ابهامات در اين زمينه آموزش ديده و مشغول فعاليت هستند؟ در تبليغ موضوع حجاب، استفاده از هنر، مهر و محبت در برخوردها، تسلط بر موضوع، عدم تعصب و بسياری عوامل ديگر بايد لحاظ شود تا اثرگذاری آن به كمال نزديك شود و در مجالی ديگر بايد مفصل به اين مسأله پرداخت.
نقش صدا و سيما؛ صدا و سيمای ما كه وظيفه‌ای همچون دانشگاه را بر عهده دارد، يقيناً نقش مؤثری در ترويج فرهنگ حجاب اسلامی دارد. اينترنت و ماهواره؛ بسياری از خانواده‌های مذهبی از نقش ماهواره و شبكه‌های متعدد آن در كاهش تمسك به اسلام در رفتارهای اجتماعی و زندگی فرزندانشان ابراز نگرانی می‌كنند؛ درحالی كه از نقش اينترنت به كلی غافلند و لازم است ضمن آشنايی با دنيای مجازی زمينه استفاده درست و سالم از اين شبكه گسترده را برای فرزندشان فراهم آورند. اينكه صدا و سيمای جمهوری اسلامی ايران برنامه‌های جذابی ندارد يا مثلاً به يك طيف خاص نمی‌پردازند، توجيه مناسبی برای ورود شبكه‌های مروج فساد به كانون خانواده نيست!

[مشکاة]

در اينجا نقش مسئولان صدا و سيما در جذب حداكثری مخاطب و برنامه‌ريزی مدبرانه و گسترده و استفاده از مديران خوش فكر و مبتكر برای رقابت با شبكه‌های ماهواره‌ای بيشتر روشن می‌شود.
مراكز تخصصی پاسخگويی و آموزش؛ انبوهی از سؤالات در ذهن نوجوانان و حتی بزرگسالان در موضوع حجاب و حدود آن وجود دارد و لازم است در كشور مراكزی تخصصی برای پاسخگويی و آموزش ايجاد شود. در اين راه هرگونه غفلت سبب مراجعه فرد پرسشگر به مراكز غيرتخصصی و گاهی معاند می‌شود و معلوم نيست خروجی اين مراجعه چه خواهد بود؟



منبع:حجاب نیوز