گزیده سخنان امام رضا(ع)

[ملکوت]

1ـ سه ویژگى برجسته مومن
لایكـون المـومـن مـومنـا حتـى تكـون فیه ثلاث خصـال : 1ـ سنه من ربه .
2ـ وسنه من نبیه.
3ـ و سنه من ولیه.
فـاما السنه مـن ربه فكتمان سـره. و امـا السنه من نبیه فمـداراه الناس . و امـا السنه مـن ولیه فـاصبـر فـى البـاسـاء و الضـراء.(1)



مـومـن , مـومـن واقعى نیست, مگـر آن كه سه خصلت در او بـاشــد:
سنتـى از پـروردگـارش و سنتـى از پیـامبـرش و سنتـى از امـامـش.
اما سنت پروردگارش , پـوشاندن راز خود است, اما سنت پیغمبرش , مدارا و نرم رفتارى با مردم است, اما سنت امامـش صبر كردن در زمان تنگدستـى و پریشان حالى است.

[ملکوت]

2ـ پـاداش نیكـى پنهانـى و سزاى افشـا كننـده بــدى
الـمستتر بـالـحسنه یـعـدل سبعین حسنه, و المذیع بالسیئه مخذول, و المستتر بالسیئه مغفور له.(2)

پنهان كننده,كار نیك (پاداشش) برابر هفتاد حسنه است, و آشكار كننده كار بد سـر افكنـده است, و پنهان كننـده كـار بـد آمـرزیـده است.
3ـ نظافت
من اخلاق الانبیاء التنظف.(3)

از اخلاق پیـامبـران, نظافت و پـاكیزگــى است.

[ملکوت]

4ـ امین و امیـن نمـا
لـم یخنك الامیـن و لكـن ائتمنت الخــائن.(4)
امین به تو خیانت نكرده(و نمى كند) و لیكن (تو) خائن را امین تصور نموده اى.



5 ـ مقام برادر بزرگ تر
الاخ الاكبر بمزله الاب.(5)
برادر بزرگ تر به منزله پدر است.


6ـ دوست ودشمن هر كس
صدیق كل امرء عقله و عدوه جهله.(6)
دوست هركس عقل او, و دشمنش جهل اوست.


7ـ دوستى با مردم
التودد الى الناس نصف العقل.(7)
دوستى با مردم, نیمى از عقل است.

[ملکوت]

9ـ ویژگی هاى ده گانه عاقل لا یتـم عقل امـرء مسلـم حتـى تكون فیه عشر خصـال : الخیــر منـه مـامــول. و الشر منه مامـون. یستكثر قلیل الخیر من غیره, و یستقل كثیر الخیر مـن نفسه. لا یسام من طلب الخـوائج الیه, و لا یمل مـن طلب العلـم طول دهره. الفقرفى الله احب الیه من الغنى و الذل فى الله احب الیه مـن العز فى عدوه. و الخمـول اشهى الیه من الشهره.
ثـم قال (ع) العاشره و ما العاشره؟ قیل له: ما هى؟ قال(ع): لایرى احدا الا قال: هو خیر منى و اتقى.(9)
عقل شخص مسلمـان تمـام نیست, مگر ایـن كه ده خصلت را دارا بـاشـد:
1ـ از او امید خیر باشد.
2ـ از بدى او در امان باشند.
3ـ خیر اندك دیگرى را بسیار شمارد.
4ـ خیر بسیار خود را اندك شمارد.
5ـ هـر چه حـاجت از او خـواهنـدt دلتنگ نشـود.
6ـ در عمر خود از دانش طلبى خسته نشود.
7ـ فقـر در راه خـدایـش از تـوانگـرى محبـوب تـر بـاشــد.
8ـ خـوارى در راه خـدایـش از عزت بـا دشمنـش محبـوب تـر بـاشــد.
9ـ گمنـامـى را از پـر نـامـى خـواهـان تـر بـاشـد.
10ـ سپس فـرمـود: دهمى چیست و چیست دهمى ؟ به او گفته شـد: چیست؟ فـرمـود:
احـدى را ننگـرد جز ایـن كه بگـویـد او از مـن بهتـر و پـرهیز كـارتـــر است.

[ملکوت]

8ـ بدى قیل و قال
ان الله یبغض القیل والقـال واضـاعه المـال و كثـره السـوال.(8)
به درستى كه خداوند,داد وفریاد وتلف كردن مال و پرخواهشى را دوشمن مى دارد.


10ـ نشانه سفله
سئل الـرضـا (ع) عن السفله فقـال (ع):
من كان له شىء یلهیه عن الله.(10)
از امام رضا(ع) سوال شد: سفله كیست؟
فـرمـود: آن كه چیزى دارد كه از (یـاد) خـدا بـازش دارد.

11ـ ایمان, تقوا و یقین
ان الایمان افضل من الاسلام بدرجه, والتقـوى افضـل مـن الایمان بدرجه و لم یعط بنوا آدم افضل من الیقین.(11)
ایمان یك درجه بالاتر از اسلام است, و تقوا یك درجه بالاتر از ایمان است و به فـرزنـد آدم چیزى بـالاتـر از یقیـن داده نشده است.

[ملکوت]

12ـ میهمانى ازدواج
مـن السنه اطعام الطعام عند التزویج.(12)
اطعام و میهمـانـى كـردن بـراى ازدواج از سنت است.

13ـ صله رحم با كمترین چیز
صل رحمك و لـو بشربه من ماء و افضل مـا توصل به الـرحـم كف الاذى عنها.(13)
پیوند خـویشـاوندى را بر قرار كنید گر چه با جرعه آبى باشد, وبهترین پیوند خـویشـاونـدى ,خـود دارى از آزار خـویشـاونـدان است.

14ـ سلاح پیامبران
عن الـرضـا(ع) انه كـان یقـول لاصحـابه: علیكم بسلاح الانبیاء فقیل: و ما سلاح الانبیاء؟ قال: الدعاء.(14)
حضـرت رضا (ع) همیشه به اصحاب خـود مـى فـرمود: بر شما باد اسلحه پیامبران, گفته شـد : اسلحه پیـامبـران چیست؟ فـرمـود: دعا.

[ملکوت]

15ـ نشانه هاى فهم
ان من علامات الفقه: الحلم و العلم , و الصمت باب من ابواب الحكمه ان الصمت یكسب المحبه, انه دلیل على كل خیر.(15)
از نشانه هاى دیـن فهمـى, حلـم و علم است, و خاموشى درى از درهاى حكمت است. خـامـوشـى و سكـوت, دوستی آور و راهنمـاى هـر كـار خیرى است.

16ـ گوشه گیرى وسكوت
یاتـى علـى الناس زمـان تكون العافیه فیه عشره اجزاء: تشعه منها فى اعتزال الناس و واحد فى الصمت.(16)
زمانى بر مردم خواهدآمد كه درآن عافیت ده جزءاست كه نه جزء آن دركناره گیرى از مردم و یك جزء آن در خاموشى است.

17ـ حقیقت توكل


سئل الـرضـا(ع) : عن حـد التـوكل؟ فقـال(ع): ان لاتخـاف احـدا الاالله. (17)
از امام رضا (ع) از حقیقت تـوكل سـوال شـد. فرمـود:
این كه جز خدا از كسـى نترسى.

[ملکوت]

18ـ بدترین مردم
ان شـر النـاس مـن منع رفـده و اكل وحـده و جلـد عبـده.(18)
به راستـى كه بـدترین مردم كسى است كه یاری اش را (از مردم) باز دارد و تنها بخورد و زیر دستش را بزند.


19ـ زمامداران را وفایى نیست
لیـس لبخیل راحه, و لا لحسـود لذه و لا لملـوك وفـاء ولا لكذوب مــروه.(19)
بخیل را آسایشى نیست و حسود راخوشى و لذتى نیست و زمامدار را وفایى نیست و دروغگو را مروت و مردانگى نیست .


20ـ دست بوسى نه
لا یقبل الـرجل یـد الـرجل , فـان قبله یـده كـالصلاه له.(20)
كسى دست كسى را نمى بوسد, زیرا بوسیدن دست او مانند نماز خواندن براى اوست.

[ملکوت]

21ـ حسن ظن به خدا
احسـن الظن بالل, فان من حسـن ظنه بالله كان عنـد ظنه و من رضى بالقلیل من الرزق قبل منه الیسیر من العمل.
و من رضى بالیسیر من الحلال خفت موونته و نعم اهله و بصره الله دار الدنـیا و دواءهـا واخـرجه منها سـالما الى دارالسلام.(21)

به خداوند خوشبین باش, زیرا هر كه به خدا خوشبین باشد, خدا با گمان خـوش او همراه است, و هر كه به رزق و روزى اندك خشنود باشد, خـداوند به كردار اندك او خشنود باشد , و هر كه به اندك از روزى حلال خشنود باشـد, بارش سبك و خانـواده اش در نعمت باشد و خـداوند او را به دنیا و دوایـش بینا سازد و او را از دنیا به سلامت به دارالسلام بهشت رساند.



22ـ اركان ایمان
الایمان اربعه اركان: التـوكل على الله, و الرضا بقضاء الله و التسلیم لامـر الله, والتفویض الى الله.(22)
ایمان چهار ركن دارد:
1ـ توكل برخدا
2ـ رضا به قضاى خدا
3ـ تسلیم به امر خدا
4ـ واگذاشتن كار به خدا.

[ملکوت]

23ـ بهترین بندگان خدا
سئل علیه السلام عن خیـار العبـاد؟ فقــال(ع):
الذیـن اذا احسنوا استبشروا, و اذا اساووا استغفروا و اذا اعطوا شكـروا, و اذا ابتلو صبروا, و اذا غضبوا عفوا.(23)
از امام رضـا(ع) دربـاره بهتـریـن بنـدگـان سـوال شـد.
فـرمـود: آنان كه هر گاه نیكـى كنند، خـوشحال شوند, و هرگاه بدى كنند، آمرزش خـواهند, و هر گاه عطا شـوند، شكر گزارند و هر گاه بلا بینند، صبر كنند, وهر گاه خشم كنند، در گذرند.


24ـ تحقیر فقیر
مـن لقى فقیـرا مسلما فسلم علیه خلاف سلامه على الاغنیاء لقى الله عزوجل یـوم القیامه وهو علیه غضبان.(24)
كسى كه فقیر مسلمان را ملاقات نماید و بر خلاف سلام كردنش بر اغنیا بر او سلام كنـد, در روز قیامت در حالـى خـدا را ملاقات نمایـد كه بـر او خشمگیـن بـاشـد

[ملکوت]

25ـ عیش دنیا


سئل الامام الرضا(ع): عن عیش الدنیا؟ فقال: سعه المنزل و كثره المحبین.(25)
از حضـرت امـام رضا (ع): دربـاره خـوشـى در دنیـا سـوال شـد. فـرمـــــود: وسعت منزل و زیادى دوستان.





26ـ آثار زیانبار حاكمان ظالم


اذا كذب الولاه حبس المطر, و اذا جار السلطان هانت الدوله,واذا حسبت الزكوه ماتت المواشى.(26)
زمانـى كه حاكمان دروغ بگویند، باران نبارد, و چون زمامدار ستم ورزد, دولت, خـوار گردد. و اگر زكات امـوال داده نشود ،چهار پایان از بین روند.



27ـ رفع اندوه از مومن


مـن فـرج عن مـومـن فـرج الله عن قلبه یـوم القیمه.(27)
هر كس اندوه و مشكلى را از مومنى بر طرف نماید، خداوند در روز قیامت انـدوه را از قلبش بر طرف سازد.

[ملکوت]

28ـ بهترین اعمال بعد از واجبات
لیـس شـىء مـن الاعمـال عنـد الله عزوجل بعدالفـرائض افضل من ادخـال السرور على المومن.(28)
بعد از انجام و اجبات, كارى بهتر از ایجاد خـوشحالى براى مومن, نزد خداوند بزرگ نیست.



29ـ سه چیز وابسته به سه چیز
ثلاثه موكل بها ثلاثه: تحامل الایام على دوى الادوات الكامله واستیلاء الحـرمان علـى المتقـدم فى صنعته, و معاداه العوام على اهل المعرفه. (29)
سه چیز وابسته به سه چیز است:
1ـ سختـى روزگـار بـر كسـى كه ابزار كـافـى دارد,
2ـ محـرومیت زیـاد بـراى كسـى كه در صنعت عقب مـانـده بـاشـد,
3ـ و دشمنى مردم عوام با اهل معرفت.



30ـ میانه روى و احسان
علیكم بالقصد فى الغنى و الفقر, و البر من القلیل و الكثیر فان الله تبارك و تعالـى یعظم شقه التـمره حتـى یـاتـى یـوم القیمه كجبل احـد. (30)
بر شما باد به میانه روى در فقـر و ثروت, ونیكى كردن چه كم و چه زیاد, زیرا خـداوند متعال در روز قیامت یك نصفه خرما را چنان بزرگ نمایـد كه ماننـد كـوه احد باشد.

[ملکوت]

31ـ دیدار و اظهار دوستى با هم
تزاوروا تحـابـوا و تصـافحـوا و لا تحـاشمـوا.(31)
به دیدن یكدیگر روید تا یكدیگر را دوست داشته باشید و دست یكدیگر را بفشارید و به هم خشم نگیرید.



32ـ راز پوشى در كارها
علیكـم فى اموركـم بالكتمان فـى امور الدین و الدنیا فانه روى (( ان الاذاعه كفر)) و روى (المذیع و القاتل شریكان) و روى (ما تكتمه مـن عدوك فلا یقف علیه ولیك).(32)
بـر شمـا بـاد به راز پـوشـى در كـارهـاتـان در امـور دیـن و دنیـا. روایت شده كه (افشاگرى كفر است) و روایت شده (( كسى كه افشاى اسرار مـى كند با قاتل شـریك است)) و روایت شـده كه (( هـر چه از دشمـن پنهان مـى دارى, دوست تو هم بر آن آگاهى نیابد)).


33ـ پیمان شكنى و حیله گرى
لا یعدم المـرء دائره السـوء مع نكث الصفقه , و لا یعدم تعجیل العقــوبه مع ادراء البغى.(33)
آدمى نمى تـواند از گرداب هاى گرفتارى با پیمان شكنى رهایى یابد, و از چنگال عقـوبت رهـایـى نـدارد كسـى كه بـا حیله به ستمگـرى مـى پــردازد.

[ملکوت]

34ـ برخورد مناسب با چهار گروه
اصحب السلطان بـالحذر, و الصـدیق بـالتـواضع,والعدو بـالتحـــرز و العامه بالبشـر.(34)
با سلطان و زمامـدار با تـرس و احتیاط همراهى كن , و با دوست با تواضع و با دشمـن بـا احتیـاط, و بـا مـردم بـا روى خـوش .


35ـ رضایت به رزق اندك
من رضى عن الله تعالى بالقلیل من الرزق رضى الله منه بالقلیل من العمل(35)
هر كـس به رزق و روزى كم از خدا راضى باشد, خداونداز عمل كم او راضى باشد.


36ـ عقل و ادب
العقل حباء مـن الله,والادب كلفه فمن تكلف الادب قدر علیه, و مـن تكلف العقل لـم یزدد بذلك الا جهلا.(36)
عقل , عطیه و بخششى است از جانب خدا, و ادب داشتن, تحمل یك مشقت است, و هر كـس با زحمت ادب را نگه دارد, قادر بر آن مى شود, اما هر كه به زحمت بخواهد عقل را به دست آورد، جز بـرجهل او افزوده نمـى شود.

[ملکوت]

37ـ پاداش تلاشگر
ان الذى یطلب من فضل یكف به عیاله اعظم اجرا من المجاهد فى سبیل الله.(37)
به راستى كسى كه در پى افزایش رزق و روزى است تا با آن خانواده خود رااداره كنـد, پـاداشـش از مجـاهـد در راه خـدا بیشتر است.


38ـ به پنج كس امید نداشته باش
خمـس مـن لـم تكـن فیه فلاتـرجـوه لشـىء مـن الـدنیـا و الاخـره: من لم تعرف الوثاقه فى ارومته,و الكرم فى طباعه, والرصانه فى خلقه, والنبل فى نفسه و لمخافه لربه .(38)
پنج چیز است كه در هر كس نباشد، امید چیزى از دنیا و آخرت به او نداشته باش:
1ـ كسى كه درنهادش اعتماد نبینى.
2ـ و كسى كه در سرشتـش كرم نیابـى,
3ـ و كسـى كه در آفرینشـش استـوارى نبینى,
4ـ و كسى كه در نفسش نجابت نیابى,
5ـ و كسى كه از خدایش ترسناك نباشد.

[ملکوت]

39ـ پیروزى عفو و گذشت
مـا التقت فئتـان قط الا نصـر اعظمهمـا عفـوا.(39)
دو گروه با هم رو به رو نمى شوند , مگر این كه نصرت و پیروزى با گروهى است كه عفو و بخشش بیشترى داشته باشد.


40ـ عمل صالح و دوستى آل محمد
لاتدعوا العمـل الصالـح و الاجتهاد : فى العباده اتكالا على حب آل محمد (ص) و لا تدعوا حب آل محمـد(ص) لامرهـم اتكـالا علـى العبـاده فـانـه لایقـبل احـدهـمـا دون الاخر.(40)
مبادا اعمال نیك را به اتكاى دوستى آل محمد(ص) رها كنید , مبادا دوستى آل محمد(ص) را به اتكاى اعمال صالح از دست بدهید, زیرا هیچ كدام از ایـن دو , به تنهایى پذیرفته نمى شود.

[ملکوت]

پى نوشت ها: 1 ـ اصـول كـافـى, ج 3,ص 339 و تحف العقـــول, ص 442.
2 ـ اصول كافى,ج 4,ص 160.
3 ـ تحف العقول, ص 442.
4 ـ همان, ص 442.
5 ـ همان, ص 442.
6 ـ همان, ص 443.
7 ـ همان, ص 443.
8 ـ همان,ص 443.
9 ـ تحف العقول , 443.
10 ـ تحف العقول, ص 442.
11ـ همان,ص 445.
12ـ همان,ص 445.
13ـ تحف العقول,ص 445.
14ـ اصـول كـافـى , ج 4,ص 214.
15ـ همـان,ص 445.
16ـ تحف العقول,ص 446.
17ـ همان,ص 445.
18ـ همان,ص 448.
19ـ همان,ص 450.
20ـ تحف العقول, ص 450.
21ـ همان, ص 449.
22ـ تحف العقول,ص 445.
23ـ همان,ص 445.
24ـ عیون اخبار الرضا,ج 2,ص 52.
25ـ بحارالانوار, ج 76,ص 152.
26ـ همان,ج 73,ص 373.
27ـ اصلو كافى, ج 3, ص 268.
28ـ بحارالانوار, ج 78,ص 347.
29ـ همان, ج 78,ص 345.
30ـ همان,ج 78,ص 346.
31ـ بحارالانوار,ج78,ص 347.
32ـ همان,ج 78,ص 347.
33ـ همان,ج 78, ص 349.
34ـ بحارالانوار,ج78,ص 356.
35ـ بحـارالانـوار,ج 78,ص 357
36ـ بحـارالانـوار,ج 78,ص 342.
37ـ بحارالانوار,ج 78,ص 339.
38ـ همـان,ج 78, ص339, و تحف العقـول, ص 446.
39ـ همان, ج 78, 339.
40ـ بحار الانوار,ج 78,ص 348.