پانزده جواب از امام باقر ـ علیه السلام

[ملکوت]

مناظره امام باقر(ع) با طاووس يماني

طاووس یمانی، یكی از شخصیت‎ها و پارسایان و عارف مسلكان معروف عصر امام سجّاد ـ علیه السلام ـ و امام باقر ـ علیه السلام ـ بود كه برای خود شاگردانی داشت كه به اصحاب طاووس معروف بودند.
ابوبصیر می‎گوید:
با جمعی از دوستان، در محضر امام باقر ـ علیه السلام ـ ، در كنار كعبه نشسته بودیم، در این هنگام طاووس یمانی با جمعی از اصحابش به محضر امام باقر ـ علیه السلام ـ آمد و عرض كرد:
«آیا اجازه می‎دهی چند سؤال كنم»؟
امام باقر ـ علیه السلام ـ : بپرس.

طاووس: به من خبر بده در چه زمان یك سوم انسانها مردند؟


امام باقر ـ علیه السلام ـ : ای شیخ! اشتباه كردی. به جای این كه بگویی در چه زمانی یك چهارم انسانها مردند، گفتی یك سوم.
اما پاسخ سؤال این است: در آن هنگام كه قابیل برادرش را كشت، چهار نفر در زمین وجود داشتند كه عبارتند از: آدم و حوّا و هابیل و قابیل. با كشته شدن هابیل، به دست قابیل، یك چهارم آنها نابود شدند.

[ملکوت]

طاووس: آری من اشتباه كردم و تو درست فرمودی. اینك بفرما از آن دو نفر (قابیل و هابیل) كدام یك پدر انسانهای بعد شدند. قاتل یا مقتول؟
امام باقر ـ علیه السلام ـ : هیچ كدام؛ پدر انسانهای بعد، شیث بن آدم ـ علیه السلام ـ بود.


طاووس: چرا آدم آدم نامیده شد؟
امام باقر ـ علیه السلام ـ : زیرا طینت او از أدیم (روی) زمین برداشته شد.


طاووس: چرا حوا را حوا نامیدند؟
امام باقر ـ علیه السلام ـ : زیرا او از دنده حیّ (انسان زنده) یعنی دنده آدم آفریده شد.

[ملکوت]

طاووس: چرا ابلیس را ابلیس نامیدند؟
امام باقر ـ علیه السلام ـ : زیرا او از رحمت خدا مأیوس شد و قطع امید كرد. واژه ابلیس از «بَلَسْ» به معنای ناامیدی از رحمت خداست.


طاووس: چرا به جنّ، جنّ می‎گویند؟
امام باقر ـ علیه السلام ـ : زیرا جنیان پوشیده‎اند و دیده نمی‎شوند. (واژه جن به معنای مخفی و پوشیده است.)


طاووس: مرا از اول دروغی كه از صاحبش سر زد خبر بدهید.
امام باقر ـ علیه السلام ـ : آن دروغ از ابلیس بود كه (در برابر فرمان خدا به سجده كردن آدم سركشی كرد و) گفت: من بهتر از آدم هستم، زیرا مرا از آتش (درخشنده) آفریده‌ای و آدم را از گِل (تیره).

[ملکوت]

طاووس: آن قوم كه گواهی به حق دادند ولی دروغگو بودند چه كسانی هستند؟
امام باقر ـ علیه السلام ـ : آن قوم منافقانند كه به رسول گرامی ـ صلّی الله علیه و آله ـ گفتند: «گواهی می‎دهیم كه تو رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ هستی، ولی خداوند گواهی می‎دهد كه منافقان دروغگو هستند، (و به گفته خود اعتقاد ندارند.)


طاووس: آن پرنده‎ای كه یك بار پرید، ولی قبل از آن و بعد از آن دیگر نپرید، و خداوند آن را در قرآنش یاد كرده چه بود؟
امام باقر ـ علیه السلام ـ : آن پرنده قسمتی از كوه طور بود كه خداوند آن را به پرواز در آورد،
به طوری كه در فضا قرار گرفت و بر بنی اسرائیل سایه افكند. انواع عذاب در آن وجود داشت،‌ تا این كه بنی اسرائیل، تورات را پذیرفتند

[ملکوت]

طاووس: آن رسولی كه نه از انسانها بود و نه از جنیان و نه از فرشتگان بود، و خداوند در قرآنش از آن یاد كرده چه بود؟
امام باقر ـ علیه السلام ـ : آن، كلاغ بود كه خداوند او را نزد قابیل فرستاد تا به او بفهماند كه چگونه جنازه برادرش هابیل را دفن كند.


طاووس: آن موجودی كه نه از جن و نه از انس و نه از فرشتگان بود و قوم خود را ترسانید و خداوند در قرآنش از او یاد كرده، چه بوده است؟
امام باقر ـ علیه السلام ـ : آن موجود، مورچه بود كه به قوم خود گفت:
«وارد لانه‎های خود شوید. تا سلیمان و لشگریانش از روی ناآگاهی، شما را پایمان نكنند

[ملکوت]

طاووس: به من خبر بده از آن موجودی كه از انسان و جن و فرشتگان نبود و به او نسبت دروغ دادند، و خداوند در قرآن از او یاد كرده است.
امام باقر ـ علیه السلام ـ : آن حیوان، گرگی بود كه برادران یوسف ـ علیه السلام ـ به او نسبت دروغ دادند و گفتند «گرگ یوسف را خورد».


طاووس: به من خبر بده از چیزی كه اندكش حلال و بسیارش حرام است و خداوند از آن در قرآن یاد كرده است.
امام باقر ـ علیه السلام ـ : آن چیز، نهی حضرت طالوت (نماینده حضرت موسی ـ علیه السلام ـ) بوده كه به لشگر خود گفت:
«از آب این نهر جز اندكی (به اندازه یك كف دست) نیاشامید»

[ملکوت]

طاووس: صلاتی كه نداشتن وضو، و روزه‎ای كه خوردن و نوشیدن به آن صدمه نمی‎زند كدام است؟
امام باقر ـ علیه السلام ـ : صلات بی‎وضو، صلوات بر پیامبر گرامی ـ صلّی الله علیه و آله ـ است، و روزه‎ای كه خوردن و نوشیدن به آن صدمه نمی‎زند، روزه سكوت حضرت مریم ـ سلام الله علیها ـ است كه گفت:
«من برای خداوند نذر كرده‎ام كه روزه بگیرم بدین ترتیب كه با كسی سخن نگویم»


طاووس: آن چیزی كه كم و زیاد می‎شود؟ آن چیزی كه زیاد می‎شود ولی كم نمی‎گردد، و آن چیزی كه كم می‎شود ولی زیاد نمی‎شود چیست؟
اما باقر ـ علیه السلام ـ : آن موجودی كه كم و زیاد می‎شود، ماه است.
و آن چیزی كه زیاد می‎شود و كم نمی‎شود، آب دریا است.
و آن چیزی كه كم می‎شود و زیاد نمی‎گردد عمر است.
به این ترتیب امام باقر ـ علیه السلام ـ به پانزده سؤال پیچیده و معنا گونه طاووس یمانی پاسخ فرمود و حاضران را از جواب خود مات و مبهوت ساخت.

احتجاج طبرسي، ج 2، ص 64 تا 66